Menopauza bez tabu. Czy warto stosować terapię hormonalną?

Z jednej strony ulga od uciążliwych objawów menopauzy, z drugiej strach przed skutkami ubocznymi. Terapia hormonalna to temat, który dotyczy tysięcy kobiet. Co warto o niej wiedzieć? Przeczytaj zanim podejmiesz decyzję.

Spis treści

1. Co to jest terapia hormonalna?
2. Rodzaje terapii hormonalnej
3. Hormonalna terapia zastępcza - korzyści
4. Hormonalna terapia zastępcza - zagrożenia

Co to jest terapia hormonalna?

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) to leczenie polegające na uzupełnianiu żeńskich hormonów płciowych, głównie estrogenów i progesteronu, których poziom naturalnie obniża się w okresie menopauzy. Celem terapii jest przywrócenie równowagi hormonalnej w organizmie, zaburzonej w wyniku wygasania czynności jajników.

Dla kogo przeznaczona jest terapia hormonalna?

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest przeznaczona dla następujących osób:

• kobiety z nasilonymi objawami menopauzy - HTZ jest najczęściej stosowana u kobiet w okresie okołomenopauzalnym lub po menopauzie, które zmagają się z uderzeniami gorąca, nocnymi potami, wahaniami nastroju i zaburzeniami snu,
• kobiety, które miały przedwczesną menopauzę - w takich przypadkach niedobór estrogenów może prowadzić do przyspieszonego starzenia się układu sercowo-naczyniowego,
• kobiety po usunięciu jajników - HTZ bywa wskazana jeśli zabieg miał miejsce przed 50. rokiem życia,
• kobiety z ryzykiem osteoporozy - u niektórych kobiet HTZ stosuje się jako element profilaktyki osteoporozy.

Rodzaje terapii hormonalnej

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest dostępna w różnych formach. Wybór sposobu podania zależy od wielu czynników, takich jak wiek, obecność chorób współistniejących czy indywidualne preferencje.

Tabletki doustne zawierają estrogeny lub połączenie estrogenów z progestagenami. Ich zaletą jest wygoda stosowania i szeroka dostępność. Wadą to, że przechodzą przez wątrobę, co może zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Nie są zalecane kobietom z chorobami wątroby lub zwiększonym ryzykiem zakrzepowo-zatorowym.

Plastry transdermalne przykleja się bezpośrednio na skórę (np. na udo, brzuch lub pośladek), a hormony wchłaniają się do krwiobiegu, omijając wątrobę. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko działań niepożądanych związanych z podaniem doustnym.

Żele i spraye aplikuje się bezpośrednio na skórę. Pozwalają na precyzyjne dawkowanie i mają działanie ogólnoustrojowe, podobnie jak plastry. Są dobrą opcją dla kobiet, które chcą uniknąć stosowania tabletek.

Preparaty dopochwowe, takie jak kremy, globulki lub pierścienie, dostarczają niewielką ilość estrogenów bezpośrednio do pochwy i okolicznych tkanek. Nie są stosowane w celu łagodzenia ogólnoustrojowych objawów menopauzy, ale sprawdzają się przy dolegliwościach, takich jak suchość pochwy, pieczenie czy dyskomfort podczas stosunku.

Wkładki wewnątrzmaciczne stosuje się głównie jako uzupełnienie terapii estrogenowej u kobiet. Wkładka działa miejscowo na błonę śluzową macicy, chroniąc ją przed przerostem i nowotworzeniem.

Hormonalna terapia zastępcza - korzyści

Łagodzenie objawów menopauzy

HTZ znacząco redukuje uciążliwe objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, nocne poty, zaburzenia snu czy wahania nastroju. Meta-analiza 24 randomizowanych badań z 2024 roku wykazała istotne zmniejszenie wskaźnika Kuppermana (KMI) oraz poprawę jakości życia ocenianą za pomocą kwestionariusza MENQOL (The Menopause-Specific Quality of Life) u kobiet stosujących HTZ.

Ochrona układu kostnego

Terapia hormonalna przeciwdziała utracie masy kostnej po menopauzie, co zmniejsza ryzyko osteoporozy i złamań. Wspomniana wcześniej meta-analiza z 2024 roku wykazała znaczną poprawę gęstości mineralnej kręgosłupa lędźwiowego i bioder u kobiet stosujących HTZ w porównaniu z grupą kontrolną.

Korzyści dla układu sercowo-naczyniowego

Terapia hormonalna może korzystnie wpływać na profil lipidowy krwi, obniżając poziom „złego” cholesterolu (LDL) i podnosząc poziom „dobrego” cholesterolu (HDL). Przegląd i meta-analiza z 2023 roku udowodniła, że stosowanie HTZ może mieć korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy u kobiet po menopauzie.

Poprawa funkcji poznawczych

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) wspomaga funkcje poznawcze kobiet, zwłaszcza gdy zostanie wdrożona w okresie okołomenopauzalnym lub bezpośrednio po klimakterium. Badania naukowe wskazują, że rozpoczęcie terapii hormonalnej w tym czasie może wspierać pamięć, a także spowalniać pojawienie się deficytów poznawczych związanych z wiekiem.

Redukcja ryzyka cukrzycy typu 2

Meta-analiza 17 randomizowanych badań zaprezentowana na dorocznym spotkaniu The Menopause Society w 2024 roku wykazała, że terapia hormonalna może korzystnie wpływać na wrażliwość na insulinę i zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia insulinooporności u kobiet po menopauzie.

Poprawa zdrowia psychicznego

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) może przynieść ulgę w objawach, takich jak wahania nastroju, drażliwość czy uczucie przygnębienia. Za sprawą uzupełnienia poziomu estrogenów, HTZ pomaga stabilizować neuroprzekaźniki w mózgu, co wpływa na poprawę samopoczucia i zmniejszenie ryzyka wystąpienia depresji.

Hormonalna terapia zastępcza - zagrożenia

Zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi

Jednym z najczęściej omawianych zagrożeń związanych z hormonalną terapią zastępczą (HTZ) jest wzrost ryzyka raka piersi. Badanie Million Women Study (MWS), przeprowadzone na ponad milionie kobiet w wieku menopauzalnym, wykazało, że długotrwałe stosowanie HTZ (powyżej 5 lat) wiąże się z 40-60 proc. wzrostem ryzyka.

Ryzyko zakrzepicy i zatorowości płucnej

HTZ zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów krwi, które mogą prowadzić do zakrzepicy żył głębokich oraz zatorowości płucnej - stanów potencjalnie zagrażających życiu. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które stosują HTZ w postaci tabletek.

Zwiększone ryzyko udaru mózgu

Według Women's Health Initiative przyjmowanie doustnej HTZ wiąże się ze wzrostem ryzyka udaru o około 30 proc. u kobiet powyżej 60. roku życia. Jednak u osób stosujących terapię hormonalną w okresie okołomenopauzalnym ryzyko jest znacznie mniejsze.

Wzrost ryzyka raka endometrium

Kobiety stosujące terapię estrogenową są narażone na zwiększone ryzyko rozwoju raka endometrium. Badania wykazały, że estrogeny stymulują błonę śluzową macicy, co bez równoważenia progestagenami może prowadzić do rozrostu i nowotworzenia.

Wzrost ryzyka raka jajnika

Analiza danych z Million Women Study pokazała, że stosowanie HTZ może wiązać się z niewielkim, ale istotnym wzrostem ryzyka rozwoju raka jajnika. Prawdopodobieństwo rośnie wraz z czasem trwania terapii i jest niezależne od rodzaju hormonów.

Wpływ na choroby sercowo-naczyniowe

Wyniki WHI wykazały, że u kobiet, które rozpoczęły HTZ późno (średnia wieku 63 lata), występuje większe ryzyko chorób serca. Natomiast u kobiet młodszych (około 50 lat) terapia może mieć korzystny wpływ na profil lipidowy i zmniejszać prawdopodobieństwo tego typu schorzeń.

Zobacz galerię 6 zdjęć

Paula Komendarczuk