Choroba Morquio (MPS IV) i zastępcza terapia enzymatyczna

Choroba Morquio, inaczej mukopolisacharyzdoza typu IV (MPS IV)jest rzadkim schorzeniem o podłożu genetycznym należącym do grupy mukopolisacharydoz. Przyczyną choroby Morquio jest niedobór enzymów rozkładających mukopolisacharydy, których gromadzenie się w komórce odpowiada za charakterystyczne objawy choroby.

Spis treści

1. Choroba Morquio - przyczyny
2. Choroba Morquio - objawy
3. Choroba Morquio - diagnostyka
4. Choroba Morquio - leczenie i zastępcza terapia enzymatyczna

Choroba Morquio jest rzadką lizosomalną chorobą spichrzeniową o podłożu genetycznym. Należy do grupy mukopolisacharydoz (MPS), stąd jej inna nazwa to mukopolisacharyzdoza typu IV (MPS IV).

Choroba Morquio została po raz pierwszy opisana w 1929 roku jednocześnie przez dwóch lekarzy, urugwajskiego pediatrę Luisa Morquio i Jamesa Fredericka Brailsforda z Birmingham w Anglii. Dlatego też czasami choroba jest nazywana chorobą Morquio-Brailsford.

Częstość wytypowania choroby Morquio została oszacowana na około 1 na 76 000 do 640 000 żywych urodzeń. Choroba dotyka tak samo często kobiety, jak i mężczyzn.

Choroba Morquio - przyczyny

Przyczyną choroby Morquio jest autosomalna recesywna mutacja genetyczna. Co oznacza, że wystarczy tylko jedna wadliwa kopia genu, aby wywołać chorobę (w organizm posiadamy zawsze dwie kopie jednego genu). W zależności od zmutowanego genu wyróżniamy:

• zespół Morquio typu A (MPS IV A) powodowany przez mutację genu GALNS kodującego 6-sulfatazę galaktozaminy; ten typ zespołu ma cięższy przebieg kliniczny
• zespół Morquio typu B (MPS IV B) powodowany przez mutację genu GLB1 kodującego beta-galaktozydazę; ten typ zespołu ma łagodniejszy przebieg kliniczny

Konsekwencją mutacji genetycznych jest niedobór enzymów lizosomalnych w komórce, które biorą udział w rozkładzie glikozoaminoglikanów np. siarczanu dermatanu, siarczanu heparanu, siarczanu keratanu.

Glikozoaminoglikany są wytwarzane, rozkładane i usuwane z organizmu w stałym cyklu. U osób z chorobą Morquio w wyniku bloku enzymatycznego dochodzi do kumulowania się w komórkach nierozłożonych glikozoaminoglikanów.

Powoduje to zaburzenia funkcjonalne i objawy choroby w wielu różnych narządach. Glikozoaminoglikany pełnią szczególną funkcję w budowie kości, chrząstek i ścięgien.

Choroba Morquio - objawy

Pierwsze objawy choroby Morquio rozwijają się pomiędzy 1 a 3 rokiem życia. Dlatego zwykle u noworodków nie obserwuje się objawów choroby. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby Morquio jest osteochondrodysplazja (zaburzenia rozwoju kości i chrząstki), która manifestuje się:

• zahamowaniem wzrastania i niskorosłością
• garbem lędźwiowym
• niestabilnością kręgosłupa szyjnego
• kifoskoliozą z deformacją klatki piersiowej
• nieprawidłowym rozwojem nasad kości długich
• dysplazją bioder, kolan, kostek i nadgarstków
• koślawością kolan
• płaskostopiem
• wiotkością stawów

Zmianom kostnym i chrząstki towarzyszą również inne zaburzenia:

• choroba zastawkowa serca
• choroby układu oddechowego
• utrata słuchu
• zmętnienie rogówki, zwyrodnienia siatkówki, jaskra
• nieprawidłowości stomatologiczne (zęby są szeroko rozstawione, a szkliwo jest szarawe)
• upośledzona wytrzymałość fizyczna

Warto wspomnieć, że choroba Morquio w przeciwieństwie do innych typów mukopolisacharydoz nie powoduje upośledzenia umysłowego.

Choroba Morquio - diagnostyka

Rozpoznanie choroby Morquio odbywa się w oparciu o obraz kliniczny pacjenta w połączeniu z wynikami badań laboratoryjnych jak:

• ocena ilościowa glikozaminoglikanów w moczu (m .in. siarczanu keratanu)
• u osób z wysokim glikozaminoglikanów w moczu ocenia się aktywność enzymatyczną 6-sulfatazę galaktozaminy (diagnostyka MPS IVA) lub beta-galaktozydazy (diagnostyka MPS IVB) w hodowli komórkowej
• badania genetyczne wykrywające mutacje genów GALNS i GLB1

Zdiagnozowanie choroby Morquio możliwe jest również w okresie prenatalnym.

Choroba Morquio - leczenie i zastępcza terapia enzymatyczna

Leczenie choroby Morquio polega przede wszystkim na leczeniu objawowym. Z powodu dysfunkcji układu ruchu u osób z chorobą Morquio stosuje się fizykoterapię, która jest niezbędna do poprawy jakości życia chorych.

Obecnie istnieje możliwość leczenia choroby Morquio typu A za pomocą enzymatycznej terapii zastępczej. W 2014 roku Amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdził lek o nazwie Vimizim, który zawiera oczyszczony enzym elosulfazę alfa. Terapia polega na dożylnym podawaniu leku, który zastępuje brakujący w komórce enzym lizosomalny.

W Polsce lek czeka na refundację.

O autorze

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, konsultant ds. żywienia i stylu życia