Wirus opryszczki zwykłej - Herpes Simplex Virus (HSV)

2023-07-19 9:27

Wirus opryszczki zwykłej (HSV - herpes simplex virus lub HHV - human herpesvirus) występuje powszechnie, a zarażone osoby często nie zdają sobie sprawy z jego obecności w organizmie. Jakie są drogi przenoszenia wirusa i kiedy może dojść do zakażenia HSV? Czy choroby przez niego wywoływane są groźne?

Autor: Getty Images Wirus opryszczki zwykłej - Herpes Simplex Virus (HSV)

Spis treści

Wirus opryszczki - drogi zakażenia HSV
Wirus opryszczki - objawy zakażenia HSV
Wirus opryszczki - powikłania zakażenia HSV
Wirus opryszczki - diagnostyka HSV
Wirus opryszczki - leczenie zakażenia HSV
Wirus opryszczki - zapobieganie zakażeniom HSV

Wirus opryszczki zwykłej (Herpes Simplex Virus - HSV, human herpesvirus - HHV) należy do rodziny Herpesviridae i występuje w dwóch bardzo podobnych do siebie gatunkach - HSV 1 i HSV 2, objawy zakażenia oboma typami wirusa są takie same, różna jest jednak lokalizacja zmian. HSV-1 powoduje zmiany chorobowe w obrębie jamy ustnej, nosa lub na genitaliach, HSV-2 atakuje głównie genitalia.

Wirusy są bardzo małe, około 100 razy mniejsze od bakterii, nie mają struktury komórkowej, a ich namnażanie jest możliwe tylko przy udziale komórek gospodarza. Wirus HSV zbudowany jest z białek tworzących kasyd (płaszcz) o kształcie dwudziestościanu oraz z kwasu nukleinowego - dwuniciowego DNA, który koduje ok. 100 polipeptydów.

Infekcja wirusem opryszczki zwykłej jest bardzo powszechna, a wirus ten często bytuje w naszym organizmie i nie powoduje wystąpienia objawów. Te pojawiają się najczęściej w czasie osłabienia. Typowo są to bezbolesne pęcherzyki wokół ust wypełnione płynem. Przebieg choroby jest zwykle łagodny i samoograniczający, leczenie specyficzne podejmuje się tylko w przypadku powikłań lub ciężkich postaci choroby.

Wirus opryszczki - drogi zakażenia HSV

Ludzie są jedynym rezerwuarem wirusa HSV, łatwo przenosi się on na zdrowe osoby. Drogami zakażenia są:

bezpośredni kontakt z płynem pęcherzykowym
kontakty seksualne
zakażenie okołoporodowe - kiedy dziecko przechodzi przez kanał rodny
zakażenie wrodzone - wirus HSV może przechodzić przez łożysko, do zakażenia dochodzi tylko, jeśli kobieta w ciąży przechodzi infekcję HSV po raz pierwszy (wtedy wirusy są obecne we krwi). Niestety, zakażenie to wiąże się z większym ryzykiem porodu przedwczesnego oraz wad wrodzonych u dziecka

Zakażenie wirusem opryszczki następuje drogą bezpośredniego kontaktu z chorą osobą w różnej jego formie (w tym z jego wydzielinami), nie przenosi się on drogą kropelkową.

Wirus opryszczki - objawy zakażenia HSV

Okres namnażania wynosi 5-6 dni. Po przeniknięciu wirusa do nowego gospodarza przez błonę śluzową lub uszkodzoną skórę atakuje on komórki naczyń krwionośnych (śródbłonek), powoduje to ich martwicę, a następnie stan zapalny i zbieranie się płynu, czyli wysięk. To on jest przyczyną powstawania pęcherzyków w przebiegu infekcji.

Niekiedy przed pojawieniem się zmian odczuwany jest ból, pieczenie czy swędzenie.

Wirus namnaża się w pęcherzykach, z których początkowo nie jest eliminowany, po kilku dniach dochodzi do aktywacji układu odpornościowego i eliminacji patogenu, towarzyszy temu pękanie pęcherzyków i powstawanie niewielkich owrzodzeń, a następnie zmiany goją się.

Wirus HSV ma jednak zdolność do bytowania w stanie latencji (utajenia), oznacza to, że po pierwszej infekcji część wirionów migruje drogą nerwów do zwojów czuciowych (trójdzielnego lub krzyżowego), tam pozostają one uśpione i w sprzyjających dla siebie okolicznościach ponownie wywołują objawy.

W pierwszorazowej infekcji zmiany są rozległe, o dużej dynamice, zlewające się.

Nawroty przebiegają łagodniej niż infekcja pierwotna i szybciej ustępują. Częstotliwość nawrotów jest różna, zależnie od indywidualnych cech osoby zarażonej. Możliwe jest także, że wirus nigdy więcej się nie ujawni. Czynnikami sprzyjającymi nawrotom są:

Wirus HSV atakuje głównie skórę wokół ust, wargi oraz okolice intymne, typ 1 wirusa częściej powoduje opryszczkę wargową, natomiast typ 2 opryszczkę narządów płciowych, podział ten nie jest jednak stały.

Przebieg infekcji może mieć także cięższą postać: zapalenie błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej - najczęściej u dzieci. Charakteryzuje się:

gorączką
jadłowstrętem
bolesnością dziąseł
występowaniem licznych pęcherzyków w jamie ustnej i wokół warg

Przebycie infekcji jednym typem wirusa nie powoduje wytworzenia odporności przeciw niemu, ani przeciw drugiemu typowi.

Wirus HSV może powodować także zapalenie gardła i zapalenie migdałków podniebiennych. Przebiega z:

gorączką
bólem gardła
ból mięśni
obecnością pęcherzyków na tylnej ścianie gardła

Opryszczka narządów płciowych z kolei objawia się:

gorączką
bólem głowy
rozległymi zmianami w okolicy intymnej
zdarza się także wyciek z cewki moczowej czy z pochwy

Nawrót zakażenia jest znacznie łagodniejszy.

Rzadszymi chorobami są:

opryszczka zanokciowa (bolesna zmiana na palcu)
wyprysk opryszczkowy u osób z atopowym zapaleniem skóry
szczególnie groźne ze względu na powikłania zapalenia rogówki i zapalenie spojówki

Zobacz, jak powstaje opryszczka:

Zobacz galerię 6 zdjęć

Wirus opryszczki - powikłania zakażenia HSV

W większości przypadków przebieg infekcji jest łagodny, zmiany ustępują po ok. tygodniu od pojawienia się, nie pozostawiając trwałych następstw choroby.

U osób z upośledzoną odpornością, np. chorych na AIDS czy stosujących leki immunosupresyjne, HSV może powodować groźne powikłania, jak np.:

opryszczkowe zapalenie mózgu powodujące uszkodzenie osłonek mielinowych, jest to ciężka, zagrażająca życiu choroba, która nawet wyleczona pozostawia trwałe zmiany neurologiczne
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – zwykle przebiega łagodnie
zapalenie tęczówki, ciała rzęskowego i tarczowate zapalenie rogówki, które często pozostawiają blizny rogówki, a w związku z tym powodują zaburzenia widzenia

Na tego rodzaju powikłania również bardziej narażone są noworodki, dlatego jeśli kobieta przed porodem zachoruje na opryszczkę, a zwłaszcza jeśli będzie to opryszczka miejsc intymnych, ciążę kończy się cięciem cesarskim.

Wirus opryszczki - diagnostyka HSV

Typowo przebieg choroby jest na tyle charakterystyczny, że nie ma potrzeby przeprowadzania badań w celu potwierdzenia infekcji, ale niekiedy przeprowadza się:

badanie mikroskopowe zeskrobin z dna pęcherzyka
badania wykrywające przeciwciała przeciw wirusowi
hodowlę i izolację wirusa
czy badanie PCR wykrywające DNA patogenu

Wirus opryszczki - leczenie zakażenia HSV

W przypadkach niepowikłanych opryszczki wargowej leczenia najczęściej się nie podejmuje, gdyż infekcja ustępuje samoistnie po około 7 dniach. Należy jednak dbać o miejsce infekcji, by nie doprowadzić do nadkażenia bakteryjnego pęcherzyków, ponieważ może to spowodować powstanie blizn. Maści dostępne stosowane miejscowo bez recepty są umiarkowanie skuteczne.

W przypadku opryszczki narządów płciowych konieczne jest leczenie farmakologiczne, a jeśli występują powikłania zakażenia, osoby chore zwykle są hospitalizowane i otrzymują, skierowane przeciwko temu wirusowi, acyklowir lub walacyklowir doustnie lub dożylnie.

HSV jest jednym z niewielu wirusów, przeciw którym dysponujemy skutecznym leczeniem przyczynowym, zwalczającym drobnoustrój, a nie tylko objawy infekcji. Acyklowir lub walacyklowir zmniejsza nasilenie objawów, ale nie eliminuje postaci latentnej wirusa.

Wirus opryszczki - zapobieganie zakażeniom HSV

Niestety, do tej pory nie opracowano szczepionki przeciwko wirusowi HSV. Zapobieganie opryszczce narządów płciowych polega przede wszystkim na unikaniu ryzykownych kontaktów seksualnych oraz niepodejmowaniu współżycia w razie wystąpienia infekcji. Jeśli natomiast nawroty opryszczki wargowej są wyjątkowo ciężkie i częste, można zastosować profilaktykę farmakologiczną acyklowirem lub walacyklowirem.

Polecany artykuł:

Opryszczka: przyczyny, objawy, leczenie