Lipaza - rola, rodzaje, badania

Lipaza jest enzymem produkowanym w przewodzie pokarmowym, odpowiedzialnym za trawienie lipidów. Istnieją różne rodzaje lipazy w zależności od miejsca występowania. Najważniejszą funkcję w organizmie pełni jednak lipaza trzustkowa. Oznaczanie jej poziomu następuje przy podejrzeniu chorób trzustki.

Spis treści

1. Lipaza - rodzaje
2. Lipaza - badanie
3. Lipaza - podwyższony poziom
4. Lipaza - obniżony poziom
5. Lipaza - otrzymywanie

Lipaza wytwarzana jest w formie nieaktywnego proenzymu. Uczynniana jest dopiero w środowisku zasadowym. Optimum jej działania występuje w pH zbliżonym do 8.

Lipazy pełnią ważną rolę w katalizowaniu hydrolizy tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu zachodzącej na granicy faz woda-lipid oraz odwrotnej reakcji w środowisku nie-wodnym. Lipazy to enzymy termostabilne. Źródłem odpornych termicznie lipaz są przede wszystkim bakterie.

Lipaza - rodzaje

• Lipaza językowa

Lipaza językowa jest enzymem wydzielanym przez ślinianki. Dzięki niej niektóre tłuszcze, na przykład z mleka, ulegają hydrolizie już w żołądku. Optymalne pH dla jej aktywności wynosi 2,2-6,0.

• Lipaza żołądkowa

Wytwarzana i wydzielana przez komórki główne żołądka, działa w kwaśnym pH hydrolizując pewną ilość triglicerydów do wolnych kwasów tłuszczowych i diglicerydów.

• Lipaza jelitowa

Znajduje się w soku jelitowym, wspomaga działanie lipazy trzustkowej.

• Lipaza trzustkowa

Optimum działania następuje przy pH bliskim 8,0. Hydrolizuje niemal wszystkie triacyloglicerole pokarmowe w pozycji 1 i 3 glicerolu uwalniając kwasy tłuszczowe i monoacyloglicerole. W obecności soli żółciowych zmniejsza się aktywność lipazy, ale dzięki kolipazie, lipaza odzyskuje w pełni zdolność hydrolizy tłuszczów pokarmowych.

Czytaj też: Enzymy trzustkowe - normy. Jak interpretować wyniki badań?

• Lipaza mlekowa

Występuje w mleku matki, wykazuje stabilność między pH 3,5 a 9. Właściwość ta umożliwia utrzymanie aktywności przy przechodzeniu przez kwaśne środowisko żołądka. Uważa się, że pełną aktywność trawienną lipaza wykazuje dopiero w dwunastnicy i w obecności kwasów żółciowych.

Lipaza - badanie

Badanie lipazy może zostać zlecone u pacjenta z objawami bólu brzucha, utraty łaknienia, nudności, gorączki. Lekarz zleca badanie przy podejrzeniu chorób trzustki lub w celu oceny efektów leczenia.

Choroby, w przebiegu których monitorowane jest stężenie lipazy:

• przewlekłe zapalenie trzustki, ostre zapalenie trzustki (w ostrym zapaleniu trzustki zazwyczaj występuje również podwyższony poziom amylazy, jednak aktywność lipazy podnosi się wolniej i dłużej utrzymuje się we krwi na wysokim poziomie.
• mukowiscydoza
• celiakia
• choroba Crohna

Pacjent zgłasza się na czczo na pobranie krwi z żyły kończyny górnej.

Wynik badania najczęściej odebrać można następnego dnia.

Szacuje się, że norma dla lipazy nie przekracza 150 U/l.

Przy interpretacji wyników należy sugerować się zakresem referencyjnym podanym przez laboratorium. Jednak to lekarz musi ocenić wynik badania.

Istnieje wiele czynników wpływających na wynik badania. Są to między innymi:

• wiek
• płeć
• badana populacja
• metoda badania

Czytaj też: Morfologia: jak się do niej przygotować?

Lipaza - podwyższony poziom

Najczęstsze przyczyny zwiększonej aktywności lipazy w surowicy to:

• ostre zapalenie trzustki
• ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego
• perforacja wrzodu
• niedrożność jelita
• zawał jelita
• ostra i przewlekła niewydolność nerek (2-3 krotny wzrost u 80% chorych)
• powikłania po przeszczepianiu narządów
• nadużywanie alkoholu
• kwasica ketonowa

Lipaza - obniżony poziom

Niski poziom lipazy we krwi może świadczyć o:

• cukrzycy
• nadciśnieniu tętniczym
• wysokim poziomie cholesterolu
• hiperlipidemii genetycznej
• Ważne: Zmniejszona aktywność lipazy występuje u noworodków

Lipaza - otrzymywanie

Lipazy są zazwyczaj otrzymywane z wyższych organizmów eukariotycznych i mikroorganizmów, które obejmują bakterie, grzyby, drożdże i promieniowce. Mikroorganizmy, które produkują lipazę występują w różnorodnych środowiskach m.in. w zakładach produkujących oleje roślinne, mleczarniach, glebach zanieczyszczonych olejami.

Mikrobiologiczne lipazy są otrzymywane głównie przez fermentację wgłębną. Czynniki które mają wpływ na jej produkcję to: stężenie źródła węgla i azotu, pH środowiska, temperatura, stężenie rozpuszczonego tlenu. Większość mikrobiologicznych lipaz jest aktywnych w środowisku zasadowym (7.0-9.0)

O autorze

Natalia Młyńska

Studentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Jej największą pasją jest medycyna. Uwielbia też sport, głównie bieganie i taniec. Chciałaby swoich przyszłych pacjentów leczyć tak, aby widzieć w nich człowieka, nie tylko chorobę.

Przeczytaj więcej artykułów tej autorki

Natalia Młyńska