Międzymózgowie (ang. diencephalon) jest jedną ze struktur mózgowia, o której mówi się raczej niewiele, a która jednocześnie odgrywa bardzo ważną rolę dla funkcjonowania ludzkiego organizmu. W obrębie ludzkiego mózgowia wyróżnia się kilka części, którymi są kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie oraz most i móżdżek. Każda z nich cechuje się odrębną budową, ale i swoistymi dla siebie funkcjami.
Spis treści
Międzymózgowie - rozwój
Międzymózgowie, podobnie jak i inne struktury należące do mózgowia, wyodrębnia się z cewy nerwowej, która powstaje z jednego z trzech listków zarodkowych – ektodermy.
Około 3. tygodnia życia płodowego w obrębie cewy powstają trzy pęcherzyki, którymi są przodomózgowie, śródmózgowie oraz tyłomózgowie. Z przodomózgowia ostatecznie wyodrębniają się kresomózgowie oraz międzymózgowie.
Międzymózgowie - budowa
Różni autorzy odmiennie wyodrębniają elementy należące do międzymózgowia, najczęściej jednak wyróżniane w tym przypadku są takie struktury, jak:
- wzgórzomózgowie (w którego skład wchodzą wzgórze oraz nadwzgórze),
- podwzgórze,
- niskowzgórze.
Warto tutaj nadmienić, iż w obrębie międzymózgowia zlokalizowana jest należącą do układu komorowego mózgu komora trzecia.
Międzymózgowie - wzgórze
Wzgórze uznawane jest za jeden z najważniejszych elementów międzymózgowia – stanowi ono ośrodek integrujący rozmaite impulsy nerwowe, z którego informacje czuciowe przesyłane są do kory mózgu.
Zaangażowane jest ono również w odczuwanie emocji oraz przesyłanie informacji nerwowych związanych z wykonywaniem ruchów dowolnych. Wzgórze ma kształt owalny i od góry przykryte jest przez półkule mózgu. Warto tutaj wspomnieć o tym, że w mózgowiu wyróżnia się dwa wzgórza – prawe i lewe, które oddzielone są od siebie przez komorę trzecią.
Charakterystyczną dla wzgórza cechą jest to, że posiada ono bardzo dużo jąder – dzielone są one na grupy i w związku z tym wyróżnia się:
- jądra grupy przedniej wzgórza,
- jądra grupy bocznej wzgórza,
- jądra grupy przyśrodkowej wzgórza,
- jądra grupy brzusznej wzgórza,
- jądra grupy tylnej wzgórza,
- jądra śródblaszkowe wzgórza,
- jądra pośrodkowe wzgórza,
- jądro siatkowate.
Zapewne nie budzi większego zdziwienia to, że skoro wzgórze związane jest z odbieraniem i przesyłaniem impulsów nerwowych, to posiada ono liczne połączenia z innymi częściami układu nerwowego. Tworzą one tzw. konary wzgórza, których wyróżnia się cztery:
- konar przedni (kierujący się ku korze czołowej),
- konar górny (docierający do kory ciemieniowej),
- konar tylny (kierujący się do kory potylicznej)
- oraz konar dolny (docierający do kory skroniowej).
Międzymózgowie - nadwzgórze
Nadwzgórze, podobnie jak wzgórze, ma połączenia z licznymi innymi elementami ośrodkowego układu nerwowego, m.in. z podwzgórzem, ciałem migdałowatym i wzgórzem.
W skład nadwzgórza wchodzą takie elementy, jak trójkąt uzdeczki (związany z układem limbicznym), spoidło uzdeczek, spoidło tylne oraz szyszynka. Zasadniczo najwięcej uwagi należy poświęcić ostatniej z wymienionych tutaj struktur należących do nadwzgórza, czyli szyszynce.
Szyszynka to mały, przypominający kształtem orzech pinii narząd, który w dzieciństwie odpowiada za hamowanie wytwarzania hormonów płciowych (co zapobiega przedwczesnego dojrzewaniu płciowemu), oprócz tego funkcją tego organu jest produkcja i wydzielanie melatoniny.
Międzymózgowie - podwzgórze
Kolejną ważną częścią międzymózgowia jest podwzgórze. Ma ono trzy części: siateczkową, guzową oraz wzrokową. Podobnie jak we wzgórzu, obecnych jest w nim wiele jąder, m.in.:
- jądra ciała suteczkowatego,
- jądro nadwzrokowe,
- jądro przykomorowe
- oraz jądro lejka.
Ogólnie można powiedzieć, że podwzgórze związane jest z kontrolowaniem czynności układu limbicznego, autonomicznego oraz dokrewnego.
Z podwzgórzem związany jest też bardzo ważny dla funkcjonowania układu dokrewnego narząd, którym jest położona w obrębie siodła tureckiego przysadka.
Międzymózgowie - niskowzgórze
Niskowzgórze zlokalizowane jest ku dołowi i nieco w bok od wzgórza. Obecne są w nim ważne struktury, takie jak jądro niskowzgórzowe oraz warstwa niepewna (która jest przedłużeniem jądra siatkowatego wzgórza).
Charakterystyczne dla niskowzgórza jest występowanie w jego obrębie pasm istoty białej, które określane są jako pęczek wzgórzowy i pęczek soczewkowy. Wyróżnia się także pęczek niskowzgórzowy, który łączy jądro niskowzgórzowe z gałką bladą.
Międzymózgowie - funkcje
Zadań pełnionych przez opisywaną część mózgowia wymienić można bardzo dużo – ogólnie jako funkcje międzymózgowia można podać:
- regulowanie wielu procesów metabolicznych,
- odbieranie, integrowanie i przesyłanie impulsów nerwowych do wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego (w szczególności do kory mózgu),
- termoregulację,
- kontrolowanie czynności autonomicznego układu nerwowego,
- produkcję ważnych hormonów (istotne dla funkcjonowania całego organizmu hormony produkowane są zarówno w podwzgórzu, jak i w przysadce mózgowej),
- kontrolowanie przebiegu zachowań popędowych (międzymózgowie związane jest m.in. z reakcjami walki i ucieczki, ale i z odczuwaniem głodu czy sytości),
- regulowanie rytmu dobowego (za co odpowiedzialna jest przede wszystkim szyszynka i produkowana w niej melatonina).
Międzymózgowie - choroby
Uszkodzenie międzymózgowia, wywołane niedokrwieniem czy jakimś procesem rozrostowym, skutkować może wystąpieniem u pacjenta tzw. zespołu międzymózgowiowego. Pojawiające się w tym przypadku objawy są zazwyczaj dość zaskakujące, ponieważ u pacjentów dochodzić może do:
- pobudzenia seksualnego,
- napadów żarłoczności,
- polidypsji (znacznie zwiększonego spożycia płynów),
- apatii,
- znacznego obniżenia nastroju,
- drażliwości,
- wahań nastroju,
- znacznej senności.
Zaburzenia czynności należącego do międzymózgowia podwzgórza – rozwijające się wskutek np. wystąpienia zmiany nowotworowej w jego obrębie – mogą prowadzić do niedoczynności przysadki. Problem pojawiać się może jednak również i wtedy, gdy zaburzenia dotyczyć będą tylko samej przysadki mózgowej (np. może zostać ona uszkodzona w trakcie radioterapii lub ulec martwicy w trakcie porodu, co określa się jako zespół Sheehana).
Objawy tego schorzenia bywają zależne od wieku, w którym ono wystąpi – u dzieci niedoczynność przysadki może prowadzić m.in. do zahamowania wzrastania, u dorosłych kobiet jej przejawem mogą być zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn prowadzić może ona do impotencji.
Czytaj też: Wady cewy nerwowej: czym są i jak im zapobiegać?
