Mannitol - działanie, wskazania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Weryfikacja

Autor: Karolina Porowska

Mannitol to organiczny związek chemiczny, węglowodan. Należy do polihydroksylowych alkoholi cukrowych. Może występować w formie dwóch enancjomerów (D i L). Został odkryty w 1806 roku przez francuskiego farmaceutę Joseph Louis Proust. Na rynku farmaceutycznym jest dostępnych kilka preparatów zawierających w swoim składzie mannitol, stosowanych w postaci ampułek dożylnych lub wziewnych.

Spis treści

1. Skład mannitolu
2. Działanie mannitolu
3. Zastosowanie mannitolu
4. Wskazania do stosowania mannitolu
5. Przeciwskazania do stosowania mannitolu
6. Dawkowanie mannitolu
7. Środki ostrożności
8. Działania niepożądane mannitolu
9. Interakcje z innymi lekami oraz chorobami
10. Ciąża oraz karmienie piersią
11. Przechowywanie leku

Skład mannitolu

Roztwór do infuzji (20% Fresenius) zawiera substancję czynną 200 mg mannitolu (Mannitolum); substancje pomocnicze: woda do wstrzykiwani.

Działanie mannitolu

Działanie leku polega na zwiększeniu ciśnienia osmotycznego płynu pozakomórkowego, prowadzi to do przenikania wody z wnętrza komórek do płynu śródmiąższowego oraz osocza. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia ilości wody w ciele szklistym oraz obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego, obniżenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej i minimalizowania obrzęków.

Mannitol z krwi jest transportowany do kanalików nerkowych, gdzie ulega filtracji kłębuszkowej. Miejscem działania leku jest kanalik bliższy i pętla Henlego nefronu.

Lek praktycznie nie ulega wchłanianiu zwrotnemu do krwi, zwiększa ciśnienie osmotyczne przesączu kłębuszkowego, dostaje się do dalszej części nefronu i zostaje wydalony jako mocz ostateczny.

Lek wykazuje zdolność zwiększania objętości płynów krążących i zapobiega niewydolności nerek. Ponadto lek przyczynia się do uwalniania prostaglandyny E2 i prostacykliny, wzroście klirensu mioglobiny, fosforanów, a także kwasu moczowego.

Podczas ostrej niewydolności nerek znaczna część mannitolu jest wydalana przez nerki. W miarę wydalania mannitol pobiera ze sobą wodę, zwiększając wydalanie wody przez pacjenta i pomagając uniknąć lub leczyć przeciążenie płynami spowodowane skąpomoczem w ostrej niewydolności nerek. 

Zastosowanie mannitolu

Mannitol znalazł zastosowanie w diagnostyce i zapobieganiu ostrej niewydolności nerek, w jaskrze, gdy inne metody nie przynoszą zamierzonego efektu.

W leczeniu podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego i obrzęku mózgu, a także w pozbyciu się substancji toksycznych z organizmu.

Wskazania do stosowania mannitolu

Zaleca się stosowanie leku:

• w zwiększeniu wydalania moczu,
• w obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz śródczaszkowego,
• w obrzęku mózgu,
• w diurezie podczas ostrej niewydolności nerek oraz w zapobieganiu oligurii.

Przeciwskazania do stosowania mannitolu

Nie należy stosować leku w przypadku uczulenia na mannitol oraz na jakikolwiek moduł wymieniany w składzie leku. Przeciwskazaniem do stosowania leku jest ostra niewydolność nerek lub obrzęk płuc. Nie zaleca się stosowania leku w obrzęku płuc oraz w krwawieniu śródczaszkowym.

Dawkowanie mannitolu

Lek należy stosować zgodnie z opisem w ulotce dla pacjenta lub według konkretnych wytycznych oraz zaleceń lekarza lub farmaceuty. W razie wątpliwości należy zwrócić się o pomoc do lekarza lub farmaceuty.

Środki ostrożności

W czasie stosowania leku należy monitorować czynność nerek, stężenie potasu oraz sodu we krwi. Nie można przekraczać zaleconej dawki leku, gdyż może to spowodować poważne problemy z nerkami.

Przed rozpoczęciem podawania mannitolu należy ocenić wydolność układu sercowo-naczyniowego, gdyż duże dawki i szybkie podawanie leku mogą powodować rozwój lub pogorszenie zastoinowej niewydolności serca.

Podczas zażywania leku powinno się kontrolować czynność oddechową i ciśnienie żylne ośrodkowe. Roztworu mannitolu nie należy podawać razem z krwią, gdyż może to spowodować pseudoaglutynację.

Działania niepożądane mannitolu

Mannitol może powodować:

• suchość w jamie ustanej,
• zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej,
• niewyraźne widzenie,
• drgawki,
• ból głowy,
• bezmocz,
• odwodnienie,
• niewydolność serca,
• nieżyt nosa,
• dreszcze,
• gorączkę,
• pogorszenie
• oraz obrzęk mózgu oraz płuc.

Interakcje z innymi lekami oraz chorobami

W celu uniknięcia niepożądanych dolegliwości należy poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich lekach stosowanych aktualnie lub w ostatnim czasie, a także o lekach, które pacjent zamierza stosować.

Należy również poinformować lekarza o obecnym stanie zdrowia, o chorobach lub dodatkowych dolegliwościach chorobowych z jakimi się zmagamy. Głównie nie zaleca się łączenia mannitolu z lekami saluretycznymi, kanamycyną, neomecyną i innymi.

Ciąża oraz karmienie piersią

Przed zastosowaniem leku, należy poinformować lekarza o ciąży lub o karmieniu piersią.

Przechowywanie leku

Lek należy przechowywać w odpowiednim miejscu, które jest niewidoczne oraz niedostępne dla dzieci. W przypadku wykrystalizowania leku, należy go podgrzać w łaźni wodnej do temperatury około 70°C.

Przed podaniem roztwór należy schłodzić do temperatury ciała. Nie powinno się stosować leku po upływie terminu ważności znajdującego się na opakowaniu. Termin ważności oznacza ostatni dzień danego miesiąca.

Karolina Porowska