Marker HE4 - kiedy warto wykonać badanie? Normy i interpretacja wyników

Marker HE4 – co to jest? Rak jajnika jest bardzo podstępnym nowotworem, ponieważ daje początkowo niespecyficzne objawy, przez co jest zbyt późno diagnozowany w zaawansowanym stadium. Badanie we krwi markera HE4 może pomóc we wczesnym rozpoznaniu tego nowotworu i umożliwić skuteczniejszą terapię.

Marker HE4 (ang. human epididymis protein 4) jako podfrakcja 4 ludzkiego białka komórek nabłonkowych najądrza znana szerzej jest białkiem stosowanym w diagnostyce i monitorowaniu raka jajnika. Marker HE4 jest kodowany przez gen WFDC2 znajdujący się na chromosomie 20.

Spis treści

1. Marker HE4: u kogo wykonać badanie?
2. Marker HE4: algorytm ROMA
3. Marker HE4: na czym polega badanie i ile kosztuje?
4. Marker HE4: jak jest norma?
5. Marker HE4: co oznacza nieprawidłowy wynik?

Marker HE4 został po raz pierwszy opisany jako inhibitor proteazy zaangażowany w dojrzewanie plemników. Jego rola jako potencjalnego markera w raku jajnika została zaproponowana po tym jak zaobserwowano, że w niektórych typach rakach jajnika dochodzi do zwiększonej produkcji białka HE4 w stosunku do prawidłowych tkanek. Marker HE4 charakteryzuje się wysoką czułością, ponieważ jego wzrost obserwuje się już przy niewielkich zmianach nowotworowych.

Marker HE4: u kogo wykonać badanie?

Wskazaniem do wykonania badania markera HE4 są objawy, które mogą wskazywać na raka jajnika:

• ból w podbrzuszu i miednicy
• zaparcia
• wzdęcia
• uczucia pełności
• zwiększenie obwodu brzucha
• ucisk na pęcherz moczowy

Nabłonkowy rak jajnika jest najczęstszym rodzajem tego typu nowotworu. Pochodzi on z komórek pokrywających zewnętrzną część jajników i stanowi do 90 proc. przypadków raka jajnika. Istnieje kilka różnych podtypów nabłonkowego raka jajnika:

• surowiczy
• endometrioidalny
• śluzowy
• jasnokomórkowy

Wykazano, że poziom markera HE4 jest podwyższony w ponad 90 proc. raków nabłonkowych jajnika typu surowiczego i endometrialnego oraz w około 50 proc. raków typu jasnokomórkowego. Natomiast w przypadku raków typu śluzowego marker HE4 zwykle nie jest podwyższony. Stąd marker HE4 nie jest stosowany w diagnostyce wszystkich typów raka jajnika.

Przeczytaj też: Markery nowotworowe (wskaźniki nowotworowe): rodzaje i wyniki badań

Marker HE4: algorytm ROMA

Marker HE4 razem z markerem CA 125 jest częścią algorytmu ROMA (ang. Risk of Ovarian Malignancy Algorithm), który ocenia ryzyko istnienia złośliwego raka jajnika. Oznaczenie obydwu markerów jednocześnie zwiększa skuteczność oceny tego ryzyka. Algorytm ROMA pozwala na podział pacjentek na te z niskim lub wysokim ryzykiem raka jajnika i na tej podstawie dostosowanie odpowiedniego leczenia.

Marker HE4 i CA 125 są zlecane przed rozpoczęciem leczenia w celu ustalenia wartości wyjściowej, a następnie okresowo po leczeniu w celu monitorowania nawrotu raka lub progresji choroby.

Przeczytaj też: Komórka nowotworowa 

Marker HE4: na czym polega badanie i ile kosztuje?

Badanie markera HE4 wykonuje się z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Przed wykonaniem badania pacjent powinien być na czczo. Następnie krew jest transportowana do laboratorium, gdzie marker HE4 jest oznaczany za pomocą metod immunochemicznych np. ECLIA.

Cena badania markera HE4 w laboratorium komercyjnym wynosi około 90 zł.

Marker HE4: jak jest norma?

Normy dla markera HE4 mogą różnić się w zależności od laboratorium. Wynika to z faktu, że laboratoria medyczne mogą używać różnych odczynników i metod do pomiaru markera HE4. W przypadku regularnego monitorowania markera HE4 zaleca się, aby wszystkie badania były wykonywane w tym samym laboratorium. Gwarantuje to, że wyniki badania będzie można porównać między sobą i poprawnie zinterpretować.

Dodatkowo normy dla markera HE4 mogą być zależne od wieku pacjentki. Poniżej zostały przedstawione przykładowe normy dla markera HE4:

• poniżej 40 roku życia: 60,5 pmol/l
• 40 – 49 rok życia: 76,2 pmol/l
• 50 – 59 rok życia: 74,3 pmol/l
• 60 – 69 rok życia: 82,9 pmol/l
• powyżej 70 roku życia: 104 pmol/l

Przeczytaj też: Badanie krwi - jak się do niego przygotować

Marker HE4: co oznacza nieprawidłowy wynik?

Za wysoki poziom markera HE4 może wskazywać na raka jajnika, ale jego prawidłowy poziom niekoniecznie będzie go wykluczał, szczególnie gdy inne badania na niego wskazują. U kobiet z rakiem jajnika z wyjściowo wysokim poziomem markera HE4 po leczeniu, jeśli jego poziom pozostanie taki sam, nowotwór prawdopodobnie nie zareagował na stosowane leczenie. Natomiast zwiększenie poziomu markera HE4 w stosunku do wartości wyjściowej po leczeniu może wskazywać na nawrót raka jajnika. Z kolei jeśli poziom markera HE4 jest początkowo podwyższony, a następnie spada po leczeniu, wskazuje na to, że rak jajnika zareagował na zastosowaną terapię.

Pacjentki, u których zdiagnozowano raka jajnika i mają prawidłowy wyjściowy poziom markera HE4, nie powinien on być wykorzystywany do monitorowania choroby.  

Warto wiedzieć, że niewielkie ilości markera HE4 mogą być wytwarzane przez zdrowe tkanki w całym organizmie, a nieznaczne podwyższenie jego poziomu może występować u osób z różnymi stanami nienowotworowymi. Poziom markera HE4 może także wahać się w trakcie cyklu menstruacyjnego.

U zdrowych osób marker HE4 wzrasta:

• wraz z wiekiem
• u palaczy
• doustnej antykoncepcji

Ponadto badania wykazały, że podwyższony poziom markera HE4 może towarzyszyć innym chorobom takim jak:

• niedrobnokomórkowy rak płuc
• nowotwory przewodu pokarmowego
• rak piersi
• niewydolność serca
• przewlekła choroba nerek (PChN) 
• zwłóknienie nerek
• endometrioza

Z uwagi na to podwyższony poziomu markera HE4 powinno się zawsze interpretować razem z innymi badaniami laboratoryjnymi i obrazowymi oraz dokładnym wywiadem klinicznym.

Bibliografia:

• Granato T. i wsp. HE4 in the differential diagnosis of ovarian masses. Clin Chim Acta. 2015 Jun 15;446:147-55.
• Maksimiuk M. i wsp. HE4 – not only an ovarian cancer biomarker – a brief review. NOWOTWORY J Oncol 2019; 69, 3–4: 142–145.

Przeczytaj też: 

• Rak zrazikowy piersi – jaki to rodzaj raka piersi? Objawy, diagnostyka, leczenie
• Rak szyjki macicy: przyczyny, objawy, leczenie
• Usunięcie macicy i jajników - życie po trudnej dla kobiety operacji

Czy wiesz, jakie to badanie?

Pytanie 1 z 10

densytometria

badanie USG jamy brzusznej

nieinwazyjny pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG

przegląd stomatologiczny jamy ustnej

Następne pytanie

dr n. med. Karolina Karabin