Zapalenie pochwy - rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Zapalenie pochwy należy do najczęstszych problemów zdrowotnych u kobiet. Aż w 90 proc. przypadków jego przyczyną są infekcje wywołane przez bakterie, grzyby, rzęsistka lub wirusy. Co może prowadzić do rozwoju tej dolegliwości? Jakie daje objawy i na czym polega leczenie?

Zapalenie pochwy trzeba koniecznie leczyć, bo przedłużająca się infekcja może rozszerzyć się na inne narządy: macicę, jajowody i jajniki, prowadząc do zapalenia przydatków, czyli zapalenia narządów miednicy mniejszej, którego odległym powikłaniem może być nawet niepłodność.

Co to jest zapalenie pochwy?

Zapalenie pochwy to stan zapalny błony śluzowej pochwy, który najczęściej powstaje na skutek zaburzenia naturalnej równowagi mikroflory. Może być wywołany infekcją (bakteryjną, grzybiczą, pasożytniczą lub wirusową), ale też reakcją na czynniki drażniące, takie jak detergenty, środki higieniczne czy nieodpowiednia bielizna.

Wyróżnia się kilka rodzajów zapalenia pochwy:

• bakteryjne zapalenie pochwy (waginoza) - charakterystycznym objawem są obfite, szarobiałe upławy o nieprzyjemnym rybim zapachu, nasilające się zwłaszcza po stosunku,
• grzybicze zapalenie pochwy (kandydoza) - charakterystycznym objawem są gęste, białe upławy o serowatej konsystencji lub przeciwnie - obfite, rzadkie lub wręcz wodniste, zwykle bezzapachowe,
• rzęsistkowe zapalenie pochwy - ich wynikiem jest rzęsistkowe zapalenie pochwy, najbardziej charakterystycznym objawem są żółtozielone, obfite, czasem pieniste i zwykle cuchnące upławy,
• chlamydia - o chorobie świadczą śluzowate, ropne upławy, uczucie pieczenie przy oddawaniu moczu, krwawienia międzymiesiączkowe i po stosunku,
• zanikowe/atroficzne zapalenie pochwy (atrofia pochwy) - polega na stopniowym zmniejszaniu się grubości nabłonka ścian pochwy, które w końcu doprowadza do jej zaniku, jest częstą dolegliwością u kobiet po menopauzie, choć może wystąpić u kobiet młodszych, w wyniku zaburzeń hormonalnych

Przyczyny zapalenia pochwy

Do zapalenia pochwy dochodzi w wyniku zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej pochwy, która stanowi barierę, chroniącą narządy rodne przed nadmiernym rozwojem drobnoustrojów chorobotwórczych: bakterii, grzybów czy pasożytów.  

Jest to możliwe dzięki temu, że kolonizujące pochwę bakterie kwasu mlekowego - pałeczki Lactobacillus (w przypadku polskich kobiet są to przede wszystkim Lactobacillus gasseri, Lactobacillus fermentum, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus delbrudeckii) utrzymują kwaśny odczyn pochwy - pH około 4,5. Do zaburzenia ich prawidłowego wzrostu przyczynić się mogą:

• zaniedbania higieniczne - używanie cudzych ręczników, gąbek, bielizny,
• stosowanie antybiotyków,
• noszenie ciasnej, nieprzewiewnej bielizny,
• niewłaściwa higiena intymna (np. irygacje pochwy),
• alergia na kosmetyki,
• miesiączka,
• poronienie,
• stosunki seksualne z różnymi partnerami,
• wkładki domaciczne,
• zabiegi ginekologiczne.

Objawy zapalenia pochwy

Objawy zapalenia pochwy mogą mieć zróżnicowany charakter i nasilenie, w zależności od przyczyny stanu zapalnego oraz indywidualnej reakcji organizmu. Najczęściej kobiety skarżą się na nieprawidłową wydzielinę z pochwy, tzw. upławy, które różnią się od fizjologicznego śluzu zarówno kolorem, zapachem, jak i konsystencją.

W przypadku infekcji bakteryjnych wydzielina bywa szara lub żółtawa, o rybim zapachu, w przebiegu grzybicy ma zwykle biały, serowaty wygląd i jest bezwonna. Natomiast rzęsistkowica często wiąże się z pienistymi, żółtozielonymi upławami o nieprzyjemnej woni.

Oprócz zmian w wydzielinie typowe objawy zapalenia pochwy to także uporczywy świąd, pieczenie i uczucie podrażnienia w obrębie pochwy i sromu. Kobiety mogą odczuwać dyskomfort podczas chodzenia, siedzenia, a nawet w spoczynku.

Często pojawia się także ból lub pieczenie podczas oddawania moczu i stosunku seksualnego. W niektórych przypadkach dochodzi do zaczerwienienia, obrzęku i nadwrażliwości okolic intymnych. U części pacjentek występuje także uczucie suchości lub nadmiernej wilgotności pochwy.

Objawy mogą nasilać się przed miesiączką lub po stosunku, a nieleczone zapalenie może prowadzić do powikłań, takich jak zakażenie szyjki macicy czy zaburzenia płodności. Warto podkreślić, że niektóre kobiety, zwłaszcza w początkowym stadium infekcji, mogą nie odczuwać wyraźnych objawów, co utrudnia szybką diagnozę i leczenie.

Diagnostyka zapalenia pochwy

Diagnostyka zapalenia pochwy opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie medycznym oraz badaniu ginekologicznym. Lekarz pyta pacjentkę o charakter i czas trwania objawów, ewentualne czynniki ryzyka (np. antybiotykoterapia, aktywność seksualna), a następnie przystępuje do badania fizykalnego, oceniając stan błony śluzowej pochwy i sromu.

Podstawą diagnostyki jest ocena wydzieliny pochwowej – jej zapachu, barwy, konsystencji i pH. Często pobierany jest wymaz do badania mikroskopowego, bakteriologicznego lub mykologicznego, które pozwala określić rodzaj drobnoustroju wywołującego stan zapalny. Przy nawracających infekcjach lekarz może zlecić posiew wydzieliny lub badanie PCR w celu identyfikacji konkretnego patogenu.

U kobiet z objawami niespecyficznymi, u których nie udaje się jednoznacznie ustalić przyczyny, zalecane mogą być dodatkowe badania, np. cytologia, testy na choroby przenoszone drogą płciową, badanie poziomu estrogenów lub badania krwi. Prawidłowa diagnoza jest kluczowa, ponieważ leczenie zapalenia pochwy zależy od jego przyczyny - infekcja grzybicza wymaga innych środków niż bakteryjna, a w przypadku zakażeń mieszanych konieczne może być leczenie skojarzone.

Leczenie zapalenia pochwy

Leczenie zapalenia pochwy zależy przede wszystkim od przyczyny stanu zapalnego, dlatego kluczowa jest trafna diagnoza. W przypadku zakażeń grzybiczych (najczęściej wywoływanych przez drożdżaki z rodzaju Candida) stosuje się leki przeciwgrzybicze - miejscowo w postaci globulek dopochwowych, kremów lub maści, a czasem doustnie.

Gdy przyczyną są bakterie leczenie obejmuje antybiotyki zarówno w formie dopochwowej, jak i doustnej. Jeśli zapalenie pochwy zostało spowodowane przez pasożyty, takie jak rzęsistek pochwowy, konieczne jest podanie odpowiednich środków przeciwpierwotniakowych.

W przypadku infekcji wirusowych terapia ma głównie charakter objawowy, niekiedy w połączeniu z lekami przeciwwirusowymi. Niezależnie od rodzaju zapalenia, ginekolog może zalecić również preparaty przywracające naturalną florę bakteryjną pochwy - probiotyki doustne lub dopochwowe, które wspomagają odbudowę prawidłowego środowiska mikrobiologicznego.

Leczenie uzupełniające może obejmować unikanie drażniących środków higienicznych, stosowanie przewiewnej bielizny z naturalnych materiałów oraz dbałość o odpowiednią higienę intymną. W niektórych przypadkach, np. u kobiet po menopauzie zapalenie pochwy może mieć związek z niedoborem estrogenów, wtedy pomocne mogą być miejscowe preparaty hormonalne.

Ważne jest, aby nie leczyć się na własną rękę, zwłaszcza przy nawracających infekcjach, ponieważ nieprawidłowo dobrane środki mogą zaostrzyć objawy lub zamaskować przyczynę dolegliwości. Skuteczne leczenie zapalenia pochwy wymaga indywidualnego podejścia i współpracy z lekarzem ginekologiem.

Zobacz galerię 7 zdjęć

Agnieszka Paculanka