Jak złagodzić męczący kaszel? Techniki, które warto znać

Kaszel, zwłaszcza uporczywy, potrafi nieźle dać się we znaki – wymęczyć w dzień i zakłócić nocny odpoczynek. By go złagodzić, można stosować różne sposoby - zarówno leki, jak i metody domowe. By zadziałały, muszą być jednak dostosowane przede wszystkim do rodzaju kaszlu. Ekspertka wyjaśnia, co pomoże na kaszel suchy, a co na kaszel mokry.

Spis treści

1. Kaszel - ważne ustalenie przyczyny
2. Kaszel suchy a kaszel mokry
3. Jak łagodzić kaszel suchy? Pomocne techniki 
4. Jak łagodzić kaszel mokry?

Kaszel - ważne ustalenie przyczyny

Kaszel to odruch bezwarunkowy, obronny. Powstaje na skutek podrażnienia błony śluzowej dróg oddechowych. Jego przyczyny mogą być bardzo różne. - W okresie infekcyjnym mogą to być oczywiście infekcje, zarówno wirusowe jak i bakteryjne.

Ale przyczyną kaszlu są też stany takie jak niewydolność serca, zatorowość płucna, refluks żołądkowo-przełykowy, a także choroby dolnych dróg oddechowych, jak astma czy POChP. Kaszel mogą też powodować niektóre leki na nadciśnienie, występuje tez przy alergii, np. uczulenia na roztocza czy pleśń. Niektóre z tych przyczyn u danej osoby mogą współistnieć – wyjaśnia lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska, otolaryngolog z Centrum Medycznego MML.

Kaszel nie jest chorobą, lecz objawem. Ponieważ kasłać możemy z różnych powodów, zanim sięgniesz po syrop, tabletki lub domowe sposoby na kaszel, koniecznie trzeba zidentyfikować przyczynę kaszlu.

Kaszel suchy a kaszel mokry

Kaszel jest charakterystycznym objawem towarzyszącym infekcji wirusowej - wywołanej np. przez adenowirusy, wirusy grypy czy paragrypy, a nawet wirusa SARS-CoV-2. Jak wyjaśnia lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska, kaszel na początku infekcji wirusowej jest kaszlem suchym, tak zwanym nieproduktywnym – śluzówka nie produkuje wówczas wydzieliny, którą można odkrztuszać. - Pojawiają się wtedy męczące napady kaszlu, napady nieprzyjemne, bo w ich trakcie boli klatka piersiowa, niektórzy mają też wtedy problem z utrzymaniem moczu – mówi ekspertka.

Kaszel mokry jest zupełnie inny: powstaje, gdy infekcja się przedłuża, śluzówka jest mocno podrażniona i dochodzi do nadkażenia bakteryjnego. Wówczas błona śluzowa produkuje wydzielinę, którą następnie odkrztuszamy.

Bardzo ważne jest, by odróżnić kaszel suchy, nieproduktywny od kaszlu mokrego, czyli produktywnego. Postępowanie oraz leki w każdym z tych rodzajów kaszlu są bowiem zupełnie inne.

Jak łagodzić kaszel suchy? Pomocne techniki 

Kaszel suchy towarzyszący infekcji można złagodzić na różne sposoby. - Skuteczne są leki hamujące odruch kaszlowy – wyjaśnia lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska. - Dla dorosłych zarezerwowana jest grupa leków działających ośrodkowo, u dzieci można stosować leki działające na receptory obwodowe.

Syropy na kaszel suchy zawierają takie składniki, jak kodeina czy dekstrometorfan. Mimo, że skutecznie redukują uciążliwe napady kaszlu, można je stosować tylko przez kilka dni, mogą bowiem powodować uzależnienie.

Skuteczne są również domowe sposoby łagodzenia suchego kaszlu. Warto zwłaszcza:

• nawilżać błony śluzowe układu oddechowego – często popijać ciepłą wodę, napar z siemienia lnianego, czy ciepłą herbatę z sokiem malinowym.
• robić inhalacje – wdychanie ciepłej pary wodnej z dodatkiem ziół (np. rumianku) czy kilku kropli olejku majerankowego lub sosnowego udrożnia nos i pomaga na suchy kaszel.
• zadbać o komfort otoczenia – nawilżać powietrze w domu, często wietrzyć pokój i ustawić grzejniki tak, by temperatura w pokoju nie była zbyt wysoka, optymalna to 18-19 st C.
• stosować napary ziołowe o działaniu przeciwkaszlowym – np. z dziewanny, porostu islandzkiego, podbiału, które łagodzą stany zapalne dróg oddechowych.

Jak łagodzić kaszel mokry?

Gdy infekcja się przedłuża, kaszel suchy zmienia się w kaszel mokry – błony śluzowe zaczynają wtedy produkować wydzielinę, która spływa po tylnej ścianie gardła, wywołując potrzebę kasłania, a niekiedy również odruch wymiotny. - Wówczas zastosowanie mają leki mukolityczne, rozrzedzające wydzielinę, co pozwala na jej łatwiejszą ewakuację z dróg oddechowych, dostępne również bez recepty - tłumaczy lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska.

Leki mukolityczne zawierają zwykle pochodne cysteiny. Rozrzedzają wydzielinę w drogach oddechowych, zmniejszają również jej lepkość, dzięki czemu łatwiej ją odkrztuszamy.

- By te leki miały szansę zadziałać, pacjenci muszą dużo pić. Leki mukolityczne mogą być jednak przyjmowane najpóźniej 3-4 godziny przed snem, gdyż za ich sprawą rozrzedzonej wydzieliny jest więcej, co w trakcie snu może powodować kaszel. - wyjaśnia lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska.

Innym rodzajem leków wykrztuśnych, które również może zalecić lekarz, są leki zawierające pochodne gwajakolu, które drażnią błonę śluzową oskrzeli, co pobudza produkcję rzadkiego śluzu. Warto również stosować preparaty z wit. A i E nawilżające błonę śluzową gardła, podobne działanie mają także środki z ektoiną.

W przypadku mokrego kaszlu również sprawdzą się domowe sposoby. Co na pewno pomoże?

• nawilżanie i wietrzenie pomieszczeń. W przypadku kaszlu mokrego jest to tak samo istotne, jak przy kaszlu suchym.
• płukanie gardła naparami ziołowymi – z szałwii, tymianku, podbiału – ułatwia odkrztuszanie, pobudza produkcję płynnego śluzu, który rozrzedza wydzielinę.
• syropy ziołowe, takie jak syrop z prawoślazu, który działa wykrztuśnie, a także syropy z wyciągami z pierwiosnka, czy babki lancetowatej, rozrzedzające gęsty śluz i pomagające oczyścić drogi oddechowe.
• syrop z cebuli, syrop z czosnku – oba skutecznie łagodzą stany zapalne dróg oddechowych, ułatwiają odkrztuszanie, są naturalnymi antybiotykami.
• oklepywanie pleców. Ten sposób można stosować i u dzieci, i u dorosłych. Plecy należy oklepywać przez kilka minut od dołu do góry ręką ułożoną w łódkę (palce zginamy w taki sposób, by w dłoni powstało zagłębienie).
• drenaż ułożeniowy. To jedna z metod fizjoterapii oddechowej – w dużym skrócie polega na przyjęciu pozycji, w której drogi oddechowe mogą się oczyszczać dzięki działaniu grawitacji. W przypadku dorosłych zazwyczaj najlepiej sprawdza się pozycja półleżąca.

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: lek. Agnieszka Dmowska-Koroblewska , otolaryngolog, Centrum Medyczne MML