Infekcje dróg moczowych u dzieci

Infekcje dróg moczowych u dzieci pojawiają się dość często. Jednak u najmłodszych zakażenie układu moczowego wcale nie jest tak łatwo rozpoznać. Dotyczy to zwłaszcza niemowląt i małych dzieci, u których zapalenie dróg moczowych daje niespecyficzne objawy. Jeśli leczenie nie zostanie wdrożone na czas, może dojść do groźnych powikłań. Jakie są przyczyny i objawy infekcji dróg moczowych u dzieci? Na czym polega leczenie? Jak zapobiegać infekcji dróg moczowych u dzieci?

Spis treści

1. Infekcje dróg moczowych u dzieci - przyczyny
2. Infekcje dróg moczowych u dzieci - objawy
3. Infekcje dróg moczowych u dzieci - diagnostyka
4. Infekcje dróg moczowych u dzieci - leczenie
5. Infekcje układu moczowego u dzieci - jak im zapobiegać?

Jeżeli zapalenie dotyczy nerek, mówi się o zapaleniu górnych dróg moczowych. Stan zapalny pęcherza i cewki moczowej oznacza zapalenie dolnych dróg moczowych.

Infekcje dróg moczowych u dzieci pojawiają się dość często. Jednak u najmłodszych zakażenie układu moczowego wcale nie jest tak łatwo rozpoznać. Dotyczy to zwłaszcza niemowląt i małych dzieci, u których zapalenie dróg moczowych daje niespecyficzne objawy. Dodatkowe problemy stanowią sposób pobrania moczu do badania oraz prawidłowa interpretacja uzyskanego wyniku, który jest podstawą do postawienia rozpoznania i podjęcia decyzji o sposobie leczenia. A jeśli leczenie nie zostanie wdrożone na czas, może dojść do groźnych powikłań.

Infekcje dróg moczowych u dzieci - przyczyny

Najczęstszą (80-90 proc. przypadków) przyczyną infekcji dróg moczowych u dzieci jest bakteria Escherichia coli. Innymi bakteriami wywołującymi zapalenie dróg moczowych u dzieci mogą być Proteus, Klebsiella, enterokoki, paciorkowce, gronkowiec złocisty, Haemophilus influenzae. Rzadziej przyczyną zakażenia są wirusy lub grzyby.

Pieluszkowe zapalenie pupy, stulejka, zrośnięcie warg sromowych sprzyjają zakażeniu układu moczowego u niemowląt.

Czynniki sprzyjające zakażeniu dróg moczowych u dzieci to:

• przebyte wcześniej zakażenie układu moczowego
• obecność rozpoznanej wady wrodzonej układu moczowego, w tym odpływ pęcherzowo-moczowodowy (OPM)

• nieprawidłowe wyniki badań ultrasonograficznych (USG) w wywiadzie, w tym wykonanych prenatalnie
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku zakażenia układu moczowego  (rodzice, rodzeństwo)
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku wad wrodzonych układu moczowego, w tym OPM
• cewnikowanie pęcherza
• zaburzenia mikcji (nietrzymanie moczu, częste lub rzadkie mikcje, parcia naglące)
• zaparcia, nietrzymanie stolca

Szczyt zapadalności przypada między 2 a 6. rokiem życia. Ryzyko zakażenia jest 10-30 razy większe u dziewcząt w porównaniu z chłopcami. Spowodowane jest to krótszą cewką moczową u dziewcząt, a więc krótszą dla patogenów drogą do pokonania. Wyjątek stanowi okres noworodkowy. W tym czasie zakażenie dróg moczowych częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek, co prawdopodobnie wiąże się z częstym występowaniem u tej płci wad rozwojowych układu moczowego.

Infekcje dróg moczowych u dzieci - objawy

Objawy zakażenia układu moczowego zależą od wieku dziecka. U niemowląt (dzieci do 1. roku życia) pojawiają się:

• gorączka
• brak apetytu
• wymioty
• brak przyrostu masy ciała
• niepokój i płacz
• nadmierna senność
• zmiana barwy, przejrzystości i zapachu moczu

2) Dzieci od 2. roku życia

U dzieci w tym wieku również pojawiają się gorączka, wymioty, brak apetytu, brak przyrostu masy ciała, jednak dodatkowo skarżą się na:

• bóle brzucha i bóle okolicy lędźwiowej,
• objawy dyzuryczne, czyli ból i pieczenie podczas oddawania moczu. Może to być też uczucie parcia na mocz, częstomocz, szczypanie, świąd czy kłucie podczas oddawania moczu

Infekcje dróg moczowych u dzieci - diagnostyka

Lekarz powinien rozpocząć diagnostykę od zebrania informacji dotyczących objawów i wykonania badania przedmiotowego dziecka, zwracając szczególną uwagę na zewnętrzne narządy moczowo-płciowe i ich nieprawidłowości (np. stulejka, sklejenie warg sromowych, cechy zapalenia jąder i najądrzy, zaczerwienienie okolicy ujścia zewnętrznego cewki  moczowej, wydzielina z ujścia zewnętrznego cewki moczowej), stan krocza, bolesność brzucha podczas naciskaniu go palcami, wyczuwalne palpacyjnie nerki, pęcherz  moczowy. Lekarz powinien wykonać także pomiar temperatury ciała dziecka.

Ponadto wykonuje się badania krwi dziecka. Jednak badaniem potwierdzającym zakażenie układu moczowego jest  badanie mikrobiologiczne moczu. Próbki moczu powinny być pobrane przed rozpoczęciem leczenia, gdyż podanie nawet jednej dawki antybiotyku może zafałszować wynik posiewu moczu. W każdym przypadku dodatni wynik posiewu wymaga odniesienia do wyniku badania ogólnego moczu.

W niektórych przychodniach możliwe jest wykonanie szybkiego testu paskowego, który może ułatwić rozpoznanie i umożliwić szybkie rozpoczęcie leczenia. Jednak taki test nie zwalnia od wykonania posiewu moczu.

Infekcje dróg moczowych u dzieci - leczenie

Leczenie polega na podawaniu, zwykle przez 7-14 dni, antybiotyku lub chemioterapeutyku.

Dzieci do 3. miesiąca życia wymagają hospitalizacji, gdyż znajdują się w grupie wysokiego ryzyka uogólnienia infekcji. Ponadto najmłodsi do 3. miesiąca życia przeważnie wymagają stosowania leczenia pozajelitowego ze względu na trudności w podawaniu leków doustnych, wynikające z braku współpracy oraz częstego występowania objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak niechęć do przyjmowania pokarmów, nudności i wymioty.

Dzieci powyżej 3. miesiąca życia wymagają  hospitalizacji i leczenia pozajelitowego tylko w   przypadku  ciężkiego  stanu, podejrzenia zakażenia uogólnionego, zaburzeń odporności, występowania wymiotów, braku reakcji na leczenie poza szpitalem lub braku możliwości kontroli leczenia ambulatoryjnego.

Jeśli dziecko jest w dobrym stanie ogólnym i przyjmuje leki doustnie oraz nie ma danych wskazujących na oporność  flory bakteryjnej  zakażenia na standardowe  leczenie, może ono być leczone w domu.

Należy pamiętać, aby podawać dziecku antybiotyki tak długo i w takich dawkach, jak zalecił lekarz, nawet jeśli szybko nastąpiła poprawa. Ustąpienie objawów infekcji przed końcem kuracji wcale nie oznacza wyleczenia, a jedynie to, że udało się zapanować nad bakteriami. Aby leczenie zostało zakończone sukcesem, należy doprowadzić kurację do końca. Niedoleczone zakażenie może nawracać.

Infekcje układu moczowego u dzieci - jak im zapobiegać?

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego, należy:

1. Zwalczać zaparcia u dziecka, ponieważ sprzyjają infekcjom układu moczowego 2. Zmieniać dziecku pieluszki przynajmniej 6 razy dziennie i zawsze, gdy zrobi kupkę. W mokrej pieluszce panują warunki idealne do rozwoju bakterii: wilgoć i ciepło. 3. Zmieniając pieluszki, należy dokładnie myć krocze dziecka, najlepiej ciepłą wodą. Jednorazowe wilgotne chusteczki mogą okazać się niewystarczające. 4. Kupować pieluszki jednorazowe, których zewnętrzna powłoka jest jak najmniej ceratowa. Im bardziej plastikowa, tym gorzej przepuszcza powietrze i sprzyja rozmnażaniu się zarazków.

Bibliografia:

1. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem  z zakażeniem układu moczowego

2. Dudzic P., Szalas A., Pielęgnacja dziecka z zakażeniem układu moczowego, "Nowa Pediatria" 2012

Monika Majewska