Spis treści
Osteopenia oznacza zmniejszanie się gęstości mineralnej kości przy zachowaniu zdolności do właściwej mineralizacji, czyli odkładania się w kościach fosforanów wapnia. Jak oceniają eksperci pracujący przy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przy osteopenii masa kostna jest obniżona o 1-2,5 w stosunku do normy. Niektórzy uważają, że osteopenia jest wczesnym stadium osteoporozy, jednak nie u każdego pacjenta z osteopenią dochodzi do rozwoju tej choroby.
Polecany artykuł:
Osteopenia - przyczyny i czynniki ryzyka
Osteopenia, podobnie jak osteoporoza, często pojawia się u kobiet po menopauzie. Wówczas bezpośrednią przyczyną zmniejszenia masy kostnej jest hipoestrogenizm, czyli niedobór estrogenów. Hormony te, w normalnym stężeniu, wpływają korzystnie na metabolizm kostny. Jednak w okresie menopauzy jajniki wytwarzają coraz mniejsze ilości estrogenów, które w coraz mniejszym stopniu działają ochronnie na kości. W związku z tym dochodzi do przewagi procesów osteolizy (niszczenia kości) nad osteogenezą (kościotworzeniem).
Zauważano również, że osteopenia często występuje u kobiet zawodowo uprawiających sport. Osteopenia - obok zaburzeń miesiączkowania i zaburzeń odżywiania - jest objawem tzw. syndromu (zespołu) atletki. Restrykcyjna dieta w połączeniu z ćwiczeniami doprowadza do spadku masy ciała sportsmenek, a dalej do spadku poziomu estrogenów, a co za tym idzie - do zaniku miesiączki, a także do zmniejszenia mineralnej gęstości kości. W związku z tym w grupie ryzyka znajdują się także osoby bardzo szczupłe.
Osteopenia może być również wynikiem prowadzenia niewłaściwego stylu życia: źle zbilansowanej diety, braku ruchu, nadmiernego spożycia alkoholu, palenia tytoniu. Także długotrwałe stosowanie niektórych leków (m.in. glikokortykosteroidów, inhibitorów proteazy stosowanych w leczeniu zakażenia HIV) i ekspozycja na promieniowanie jonizujące mogą przyczynić się do obniżenia mineralnej gęstości kości.
Poza tym osteopenia może się pojawić w przebiegu choroby trzewnej (celiakii).
Osteopenia - objawy
Osteopenia przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Często jej pierwszym sygnałem jest złamanie kości podczas niegroźnego z pozoru upadku (najczęściej są to złamania kręgosłupa, kości nadgarstków i bioder). Czasami przed złamaniem pojawiają się objawy zwiastujące, takie jak, np. bóle kości.
Osteopenia - diagnoza
W przypadku podejrzenia osteopenii przeprowadza się badanie gęstości mineralnej kości (densytometria kości). Jest ona mierzona metodą dwuenergetycznej absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego (DXA - density, dual photon X-ray absorption). Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jeżeli wynik densytometrii T-score (gęstość kości mierzona np. z kręgosłupa lub szyjki kości udowej) spada poniżej –1, można mówić o osteopenii, a jeśli poniżej –2,5 - o osteoporozie.
- norma: T-score powyżej -1
- osteopenia: T-score pomiędzy od -1 do -2,5
- osteoporoza: T-score poniżej -2,5
Osteopenia - leczenie
Jeśli wskaźnik densytometrii nie jest znacznie obniżony, wystarczy zadbać o odpowiednią dietę, bogatą głównie w wapń i witaminę D. Składniki te można znaleźć przede wszystkim w produktach mlecznych. Również magnez (np. pestki dyni, otręby pszenne, orzechy) wpływa korzystnie na gęstość mineralną kości, bo bierze udział w procesie przyswajania wapnia. W jadłospisie nie powinno również zabraknąć witaminy K (np. szpinak, żółtka jaj), która - przyjmowana razem w witaminą D - powstrzymuje nie tylko rozwój osteopenii, ale też osteoporozy, bo pierwsza witamina wzmacnia działanie drugiej. Należy także unikać palenia papierosów oraz spożywać kawę (zwiększa utratę wapnia, a to osłabia kości) i alkohol (upośledza przemianę witaminy D, co prowadzi do zmniejszenia przyswajania wapnia) w umiarkowanych ilościach.
Pomocne są także odpowiednie ćwiczenia - najlepiej bieganie i chodzenie.
Jeśli zdiagnozowano ciężką postać osteopenii, można zastosować farmakoterapię. Powszechnie stosowane leki to bisfosfoniany, w tym alendronian, rizedronian i ibandronianema, a także selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERM).
