Faza folikularna

Faza folikularna to element prawidłowego cyklu menstruacyjnego, przypadająca na jego pierwszą połowę. U kobiet miesiączkujących regularnie, przy cyklach 28 –dniowych, długość fazy folikularnej wynosi około 14 dni. Początek fazy wyznacza pojawienie się krwawienia miesiączkowego i wiąże się ze znacznym spadkiem stężenia progesteronu z jednoczasowym wzrostem stężenia estrogenów.

Spis treści

1. Hormon folikulotropowy: regulator pierwszej fazy cyklu
2. Fizjologia – proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych
3. Gospodarka hormonalna podczas fazy folikularnej
4. Normy dla hormonu folikuoltropowego
5. Błona śluzowa macicy w pierwszej fazie cyklu

Faza folikularna obok fazy lutealnej i owulacji wchodzi w skład cyklu menstruacyjnego, u regularnie miesiączkującej kobiety trwającego około 28 dni. Oczywiście długość cyklu jest kwestią indywidualną, zależną od wielu czynników, także środowiskowych. W związku z tym długość pierwszej fazy cyklu także bywa różna u kobiet, ale przyjęto że standardowo powinna trwać 14 dni. Początek fazy folikularnej to krwawienie miesiączkowe, a koniec to dzień owulacji, który na podstawie rzetelnie przeprowadzonych obserwacji można z dużym prawdopodobieństwem wyznaczyć.

Hormon folikulotropowy: regulator pierwszej fazy cyklu

Hormon folikulotropowy to przykład białka występującego w organizmie ludzkim bez związku z płcią. Mechanizm wydzielania tej substancji reguluje sprzężenie zwrotne z czynnikiem pobudzającym folikuloliberyną produkowaną przez podwzgórze. Cały szlak jest skorelowany ze stężeniem estradiolu w organizmie. Rola hormonu FSH polega na pobudzaniu pęcherzyków jajnikowych do adekwatnej do zapotrzebowania produkcji żeńskiego hormonu płciowego – estrogenu.

Fizjologia – proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych

Proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych przebiega jeszcze w okresie życia płodowego, około 16-20 tygodnia prawidłowo rozwijającej się ciąży. W tym czasie obserwuje się największy wzrost liczby pęcherzyków, sięgający wielkością rzędu 6-7 mln. W mianownictwie określa się je mianem pęcherzyków pierwotnych, w obrębie których dojrzewa pierwotna komórka jajowa – oocyt. W drugiej połowie ciąży liczba pierwotnych pęcherzyków jajnikowych gwałtownie spada.

Podczas fazy folikularnej, pod wpływem FSH ma miejsce dalsze przekształcanie się pęcherzyków pierwotnych. W budowie histologicznej komórki jajowej zaczyna tworzyć się osłonka przejrzysta, natomiast dotychczas występująca warstwa ziarnista podlega procesowi proliferacji co przekłada się na wzrost stężenia estrogenów. Wnętrze pęcherzyków jajnikowych na tym etapie wypełnia płyn pęcherzykowy obfitujący właśnie w wyżej wspomniane estrogeny. Około 6 dnia cyklu menstruacyjnego dochodzi do rekrutacji pęcherzyka dominującego. Duże znaczenie w tym procesie ma wzrost stężenia estradiolu – podwyższone stężenie powoduje relatywny spadek hormonu FSH, co powoduje rozwój tylko jednego pęcherzyka dominującego. Na przełomie fazy folikularnej i owulacyjnej ma miejsce szczyt wydzielania estrogenów, a dokładniej przypada on na 24-36 h przed planowym czasem owulacji.

Gospodarka hormonalna podczas fazy folikularnej

Początek fazy folikularnej to równocześnie spadek stężenia progesteronu i odwrotnie proporcjonalny wzrost poziomu estrogenów. Dzięki temu ma miejsce przebudowa błony wyścielającej jamę macicy, pod postacią jej pogrubienia. Jest to jeden z elementów przygotowujących do ewentualnej ciąży. Produkowane w tej fazie estrogeny mają ponadto wpływ na obraz śluzu szyjkowego. Nabiera on cech ułatwiających zapłodnienie. Staję się zdecydowanie bardziej rozciągliwy, mniej lepki, występuje w większej ilości co daje uczucie wilgoci.

Normy dla hormonu folikuoltropowego

Ustalono, że prawidłowe stężenie hormonu folikuoltropowego u kobiet w okresie reprodukcyjnym oscyluje na poziomie 1,4-9,6 j.m./l.

Zarówno niższe jak i wyższe wartości są odstępstwem od przyjętej normy i powinny budzić niepokój i być podstawą do rozpoczęcia diagnostyki Ustalono, że niskie stężenie może wiązać się z niewydolnością przysadki lub podwzgórza, natomiast nadmiar hormonu może sugerować niewydolność jajników.

Błona śluzowa macicy w pierwszej fazie cyklu

Faza folikularna ma swoje odzwierciedlenie w strukturze błony śluzowej macicy, podlegającej przemianom. Okres menstruacji wiąże się z procesem złuszczania form nabłonkowych co w rezultacie prowadzi do ścieńczenia błony śluzowej macicy. W kolejnych dniach rozpoczyna się proliferacja endometrium. Początkowo tylko nabłonek gruczołowy, pełniący funkcję wydzielniczą, a w pozostałych dniach także głębsze warstwy.