Agnozja: przyczyny, objawy, leczenie

Agnozja polega na zaburzeniu odbierania bodźców czuciowych przy całkowicie prawidłowej funkcji narządów zmysłów, takich jak oko czy ucho. Istnieje wiele postaci agnozji, niektóre z nich mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie – na przykład prozopagnozja, w której przebiegu pacjent nie rozpoznaje twarzy znajomych mu osób. Pojawienia się jakiejkolwiek postaci agnozji bagatelizować nie wolno – przyczyną jej wystąpienia może być bowiem nawet nowotwór mózgu.

Spis treści

1. Agnozja: przyczyny
2. Agnozja: rodzaje
3. Agnozja: diagnostyka
4. Agnozja: leczenie

Termin agnozja wywodzi się z greki i oznacza nieświadomość lub nieznajomość. Wprowadzony on został do medycznego języka w 1891 roku przez Sigmunda Freuda. Najprościej agnozję można wytłumaczyć jako stan, w którym dochodzi do zaburzeń odbierania bodźców z otoczenia pomimo posiadania prawidłowo funkcjonujących narządów zmysłów. W przypadku agnozji zaburzenia dotyczą bowiem nie samych narządów odbierających doznania ze środowiska, a ośrodków mózgowia odpowiedzialnych za rejestrację i przetwarzanie docierających do nich bodźców czuciowych. Agnozja, ze względu na jej możliwe przyczyny, wystąpić może u człowieka dowolnej płci i będącego w dowolnym wieku.

Agnozja: przyczyny

Do agnozji doprowadzać mogą wszelkie stany powodujące uszkodzenia w ośrodkach korowych mózgowia. Jako najbardziej typowe przyczyny agnozji można podać:

• urazy głowy
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego
• krwawienia wewnątrzczaszkowe
• otępienia
• choroby neurodegeneracyjne
• niedotlenienie mózgu
• zatrucia (np. tlenkiem węgla)
• udar mózgu
• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (np. zapalenie mózgu)

Agnozja: rodzaje

Wyróżnia się 3 główne typy agnozji, dotyczące różnych zmysłów: agnozję wzrokową, agnozję słuchową oraz agnozję czuciową. W obrębie tych kategorii wyszczególnia się kolejne podtypy agnozji – problem pacjenta dotyczyć może bowiem odbierania tylko jednego konkretnego rodzaju bodźców.Wśród agnozji wzrokowych wymienia się:

• prozopagnozję (upośledzenie rozpoznawania twarzy),
• achromatopsję (niemożność identyfikacji kolorów),
• akinetopsję (zaburzenia dotyczące widzenia poruszających się obiektów),
• agnozję przestrzenną (nierozpoznawanie swojego otoczenia),
• simultanagnozję (zdolność skupienia się tylko na jednym obiekcie jednocześnie – widząc np. stół, pacjent nie jest w stanie w tym samym czasie rozpoznać koloru ścian w pokoju czy innych zlokalizowanych w nim przedmiotów),
• aleksję (niemożność rozpoznawania tekstów i liter).

Kolejnym typem zaburzeń jest agnozja słuchowa. W jej przebiegu pacjenci mogą nie być w stanie rozpoznawać słyszanej mowy, istnieje również postać agnozji słuchowej, w której chorzy nie odbierają bardziej złożonych dźwięków, takich jak muzyka. Specyficznym typem tej postaci agnozji jest głuchota korowa, w której przebiegu chorzy nie słyszą jakichkolwiek dźwięków przy w pełni prawidłowej czynności narządu słuchu.Trzecim typem omawianych zaburzeń neurologicznych jest agnozja czuciowa. W jej przypadku problem dotyczy przede wszystkim rozpoznawania kształtu przedmiotów, zarówno tych, które są choremu znane, jak i tych zupełnie dla niego nowych. Jednocześnie pacjenci są w stanie rozpoznać wagę czy wielkość dotykanych obiektów. Głównym przedstawicielem tego rodzaju agnozji jest astereognozja, w której chory nie może rozpoznawać przedmiotów na podstawie samego ich dotykania. Istnieją jeszcze inne rodzaje agnozji, które ciężko przypisać do jednego konkretnego rodzaju doznań zmysłowych. Takimi problemami są:

• autotopagnozja (niezdolność identyfikowania poszczególnych części własnego ciała),
• anozognozja (nieuświadamianie sobie lub nawet zaprzeczanie przez pacjenta istnienia u niego jakichś zaburzeń chorobowych, jedną z form anozognozji jest negowanie przez pacjenta niewidomego tego, że ten po prostu nie widzi),
• agnozja emocjonalna (niezdolność rozpoznawania tzw. mowy ciała innych ludzi czy wnioskowania o ich emocjach na podstawie obserwacji twarzy).

Agnozja: diagnostyka

Podstawową rolę w rozpoznawaniu schorzeń u pacjentów doświadczających agnozji odgrywa jej rodzaj występujący u chorego. Związane jest to z tym, że już na podstawie typu agnozji można wnioskować o tym, w którym to miejscu mózgowia doszło do jakiegoś uszkodzenia. Przykładowo do agnozji wzrokowych doprowadzają zwykle defekty w obrębie płatów potylicznych, z kolei agnozję słuchową mogą wywoływać uszkodzenia płatów ciemieniowych mózgu.Niewątpliwą rolę w diagnostyce agnozji odgrywa neuroobrazowanie. Na drodze takich badań, jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy, możliwe jest uwidocznienie np. guzów w obrębie mózgu, ale i zmian niedokrwiennych spowodowanych udarem. Istotne w poszukiwaniu przyczyny agnozji jest też dokładne przeprowadzenie wywiadu lekarskiego z pacjentem.

Agnozja: leczenie

Sama agnozja to tak naprawdę objaw, a nie choroba – leczeniu podlega to schorzenie, które wywołało agnozję. Konkretna terapia uzależniona jest więc od przyczyny agnozji – jeżeli jest nią nowotwór, to podjęte będę oddziaływania skupiające się na jego leczeniu, z kolei przy zakażeniu ośrodkowego układu nerwowego pacjentowi podawane będą odpowiednie leki, pozwalające doprowadzić do ustąpienia infekcji.Agnozja może się cofać po ustąpieniu przyczyny jej wystąpienia (tak może być w przypadku zakażeń mózgowia), jak i może ona utrzymywać się u chorego przez dłuższy czas (np. w sytuacji, kiedy doprowadził do niej udar mózgu). U pacjentów doświadczających długotrwałej agnozji stosowane mogą być różne ćwiczenia, pozwalające im osiągnąć lepszy poziom funkcjonowania – jako ich przykład można podać terapię logopedyczną u chorych z różnymi postaciami agnozji słuchowej.