Hiperurykemia: przyczyny, objawy, leczenie

Hiperurykemia może wynikać zarówno z przyczyn wrodzonych, jak i nabytych – doprowadzić do niej mogą zaburzenia genetyczne, ale i nieodpowiednia dieta. Nadmierne stężenie kwasu moczowego w organizmie może przebiegać bezobjawowo, ale i może ono prowadzić do schorzeń związanych ze znacznymi dolegliwościami bólowymi, takimi jak kamica nerkowa czy dna moczanowa.

Spis treści

1. Hiperurykemia: przyczyny
2. Hiperurykemia: objawy
3. Hiperurykemia: diagnostyka
4. Hiperurykemia: leczenie

Hiperurykemia (hyperurykemia) to zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy to substancja powstająca podczas metabolizmu takich związków, jak zasady purynowe czy kwasy nukleinowe. Do jego wydalania z organizmu dochodzi głównie poprzez usuwanie kwasu moczowego wraz z moczem, niewielka jego część (bo około 25%) trafia natomiast do przewodu pokarmowego i z niego usuwana jest razem z kałem.

Fizjologicznie produkowany w organizmie kwas moczowy jest z niego usuwany i wtedy jego stężenie w surowicy krwi nie przekracza granicy normy, którą jest 7 miligramów kwasu moczowego w decylitrze krwi. W sytuacji, kiedy zawartość tej substancji we krwi przekracza wspomnianą wartość, możliwe staje się rozpoznanie hiperurykemii. Pojawia się ona zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, będących w różnym wieku – związane jest to z tym, że do hiperurykemii może dojść na różne sposoby.

Hiperurykemia: przyczyny

Do hiperurykemii dochodzi zwykle na jeden z trzech sposobów. Pierwszym z nich jest wzmożone wytwarzanie kwasu moczowego, drugim jego zmniejszone wydalanie i związane z tym podwyższenie jego stężenia we krwi, trzeci mechanizm jest z kolei połączeniem obu wcześniej wymienionych.

Hiperurykemia może pojawiać się zarówno na skutek schorzeń istniejących u pacjenta już od jego urodzenia, jak i rozwijać się w związku z obciążeniami nabywanymi już w trakcie życia osobniczego. O pierwotnej hiperurykemii mówi się wtedy, gdy wynika ona z uwarunkowanych genetycznie zaburzeń enzymatycznych dotyczących przemian związków purynowych. Przykładem tego typu problemu jest zespół Lescha-Nyhana.Hiperurykemia może być również nabyta – przyczynami podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi w takim przypadku mogą być:

• nadciśnienie tętnicze,
• stosowanie niektórych leków (np. diuretyków pętlowych i tiazydowych, cyklosporyny, kwasu acetylosalicylowego czy etambutolu),
• spożywanie pokarmów bogatych w puryny (np. czerwonego mięsa),
• niedoczynność tarczycy,
• niewydolność nerek,
• nadmierne spożycie alkoholu,
• otyłość

Do hiperurykemii mogą również prowadzić stany dość nietypowe. Pierwszym z nich jest tzw. zespół rozpadu nowotworu, który może się pojawiać po zastosowaniu u pacjenta leków przeciwnowotworowych. Stan ten wynika ze zwiększonego rozpadu komórek i jednym z jego objawów jest właśnie hiperurykemia. Inną możliwą przyczyną zwiększonego poziomu kwasu moczowego we krwi jest również wyjątkowo znaczny... wysiłek fizyczny.

Hiperurykemia: objawy

Sama hiperurykemia nie musi prowadzić do występowania u pacjentów jakichś dolegliwości, co więcej – u nawet 2/3 osób z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego nie pojawiają się żadne objawy hiperurykemii. Pacjenci zaczynają doświadczać jakichś problemów zdrowotnych raczej dopiero wtedy, kiedy pojawią się u nich jakieś powikłania hiperurykemii – najczęstszymi z nich są dna moczanowa oraz kamica nerkowa.W przebiegu dny moczanowej dochodzi do odkładania się kryształów moczanu sodu w stawach, co ostatecznie doprowadza do rozwoju zapalenia tych struktur. Chorzy z dną moczanową mogą cierpieć z powodu:

• silnego bólu i sztywności stawów,
• upośledzonej ruchomości w zajętych stawach,
• zaczerwienienia i obrzęków struktur stawowych.

Innym stanem, do którego może doprowadzić hiperurykemia, jest kamica nerkowa. Tworzące się złogi moczanowe mogą mieć niewielkie rozmiary i być wydalane z organizmu wraz z moczem, większe twory mogą natomiast lokalizować się w strukturach układu moczowego i prowadzić do takich dolegliwości, jak:

• silny ból (zlokalizowany w różnych miejscach, np. w obrębie lędźwi, brzucha czy pachwiny),
• nudności,
• bolesność podczas oddawania moczu,
• pojawianie się krwi w moczu,
• trudności z oddawaniem moczu.

Hiperurykemia: diagnostyka

Samą hiperurykemię rozpoznaje się na podstawie pomiaru stężenia kwasu moczowego we krwi. Czasami u pacjentów z podejrzeniem hiperurykemii zleca się również pomiar zawartości tego związku w moczu. Inne badania wykonywane u chorych, u których może istnieć podwyższony poziom kwasu moczowego, zależne są od prezentowanych przez nich objawów. Przykładowo u osób z dną moczanową możliwe jest pobieranie do analiz płynu z zajętych chorobowo stawów, w którym możliwe jest stwierdzenie obecności kryształów moczanu sodu. Z kolei w diagnostyce chorych z podejrzeniem nerkowej kamicy moczanowej wykorzystywane mogą być np. badanie obrazowe, takie jak ultrasonografia, pozwalające uwidocznić zlokalizowane w układzie moczowym złogi.

Hiperurykemia: leczenie

Leczenie hiperurykemii nie zawsze jest konieczne. U osób, u których stan ten nie prowadzi do żadnych objawów, leczenie wdrażane jest zwykle dopiero wtedy, kiedy stężenie kwasu moczowego w ich krwi przekroczy wartość 12 mg/dl.

Odmienna sytuacja dotyczy natomiast chorych, u których przez hiperurykemię rozwinęła się dna moczanowa. W tym przypadku postępowanie jest dwojakie: pacjentom podaje się leki służące do przerwania napadu dny (jak kolchicyna czy niesteroidowe leki przeciwzapalne), a także preparaty zapobiegające kolejnym epizodom schorzenia. W przypadku terapii zapobiegającej napadom dny moczanowej zastosowanie znajdują leki, które zmniejszają stężenie kwasu moczowego w osoczu. Jako przedstawicieli tej grupy można podać allopurinol, febuksostat czy benzbromaron i probenecyd.Leczenie hiperurykemii to jednak nie tylko farmakoterapia. Pacjenci powinni się również wystrzegać spożywania substancji, które mogą doprowadzać do zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi – takowymi są niektóre pokarmy (jak podroby, czerwone mięso czy słodkie produkty z dużą zawartością fruktozy) oraz alkohol. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia hiperurykemii konieczne jest również właściwe leczenie innych schorzeń pacjenta (np. nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy), u osób otyłych istnieje z kolei potrzeba zmniejszenia masy ciała.