Płyn Lugola - działanie i skutki uboczne płynu Lugola

Płyn Lugola stał się szerzej znany za sprawą katastrofy elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 roku. Wówczas piło się go, aby uchronić tarczycę przed wchłonięciem radioaktywnego izotopu jodu. Obecnie niektórzy na własną rękę próbują "profilaktycznie" przyjmować ten specyfik, co może przynieść więcej szkody niż pożytku. Jak działa płyn Lugola? Jakie mogą być skutki uboczne jego stosowania? Jakie są przeciwwskazania?

Spis treści

1. Płyn Lugola - zastosowanie
2. Płyn Lugola a promieniowanie po awarii elektrowni atomowej
3. Płyn Lugola - skutki uboczne
4. Płyn Lugola - przeciwwskazania

Płyn Lugola to wodny roztwór jodu i jodku potasu, w którym jod stanowi 1 proc. objętości, jodek potasu 2 proc., a pozostałe 97 proc. woda destylowana. Płyn Lugola opracował francuski lekarz Jean Lugol w 1829 roku, jednak w Polsce preparat szerzej znany stał się dopiero w 1986 roku, za sprawą katastrofy elektrowni atomowej w Czarnobylu.

Wówczas płyn Lugola podawało się (zwłaszcza dzieciom), aby uchronić przed niebezpieczeństwem, jakie niesie za sobą radioaktywna chmura. Rzeczywiście, niektórzy odczuli pozytywne działanie preparatu, jednak są osoby, które wiążą spożycie płynu Lugola z rozwojem licznych chorób, m.in. z rakiem tarczycy.

Płyn Lugola dostępny w aptekach bez recepty nie jest przeznaczony do spożycia! Jest to mieszanina nieoczyszczona, którą można stosować wyłącznie zewnętrznie! Zażycie tego typu preparatu może doprowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub różnego rodzaju alergii.

Zażywanie spożywczego płynu Lugola (przeznaczonego do wypicia) może zalecić tylko lekarz, a za jego przygotowanie jest odpowiedzialny wyłącznie farmaceuta. Specjaliści zaznaczają, że rodzice nie powinni kupować jodyny i samodzielnie sporządzać płynu Lugola, aby potem podawać go dzieciom. Samodzielne eksperymenty mogą się skończyć tragicznie.

Płyn Lugola - zastosowanie

Płyn Lugola działa bakteriobójczo, dlatego może być stosowany zewnętrznie w celu odkażania skóry, otarć naskórka, drobnych zadrapań oraz brzegów ran.

Z kolei roztwory płynu Lugola o niskim stężeniu mogą być stosowane do płukania gardła.

Natomiast spożywczy płyn Lugola może być stosowany w leczeniu chorób tarczycy - w celu zahamowania lub zwiększenia wydzielania hormonów tarczycy. Na przykład u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy i u niektórych z dyshormonogenezą (wrodzone zaburzenia biosyntezy hormonów tarczycy) nieorganiczny jod powoduje zahamowanie syntezy i uwalniania hormonów tarczycy (efekt Wolffa-Chaikoffa).

Preparat podaje się również 7-10 dni przed strumektomią, która jest radykalną metodą leczenia nadczynności tarczycy (polega na wycięciu całej tarczycy lub tylko jej fragmentu).

Płyn Lugola przepisuje się także pacjentom przed badaniem scyntygraficznym. Wówczas taki płyn przyjmuje się w postaci rozcieńczonej - zwykle zaleca się rozpuścić w 1 szklance wody (200 ml) 5 kropli płynu.

Ponadto wodny roztwór jodu i jodku potasu jest wykorzystywany w badaniach na obecność skrobi. Dodany do płynów zawierających ten związek zmienia ich barwę na fioletowoczarną, a przy niewielkich stężeniach na niebieskofioletową.

Płyn Lugola a promieniowanie po awarii elektrowni atomowej

Płyn Lugola po katastrofie elektrowni atomowej w Czarnobylu miał zapobiegać wychwytywaniu przez tarczycę radioaktywnego izotopu jodu z opadów promieniotwórczych. Duża dawka jodu, która zostaje dostarczona wraz z płynem, powoduje bowiem, że tarczyca nie jest w stanie wchłaniać już pierwiastka radioaktywnego. Jest to bardzo ważne, bo jeśli tarczyca wchłonie duże ilości tego izotopu, może dojść do rozwoju raka tarczycy.

Warto wiedzieć, że naukowcy, którzy w 1986 roku zalecali stosowanie płynu Lugola, po latach przyznają, że dziś nie podjęliby tej samej decyzji, ponieważ obecnie wiadomo, że nie było takiej potrzeby - skala skażenia był po prostu za niska. Tego zdania jest m.in. prof. Zbigniew Jaworowski, profesor nauk medycznych, w 1986 r. członek Polskiej Komisji Rządowej ds. Skutków Katastrofy w Czarnobylu.

Płyn Lugola - skutki uboczne

Picie płynu Lugola "na wszelki wypadek" może zaszkodzić zdrowiu, gdyż jod nie jest obojętny dla organizmu. Nie wolno przekroczyć dopuszczalnej dawki, ponieważ może to grozić uaktywnieniem tarczycy i doprowadzić do jej nadczynności. To właśnie główne działanie niepożądane, które może się pojawić po wypiciu płynu Lugola. Należy przy tym zaznaczyć, że nadczynność tarczycy w niektórych przypadkach może stanowić zagrożenie dla życia (dotyczy to m.in. osób z chorobami układu krążenia).

Stosowanie preparatów z jodem w niektórych przypadkach może wywołać także trądzik jodowy oporny na leczenie, alergię miejscową lub uogólnioną. 

Z kolei spożywanie dużych dawek jodu u chorych na wole endemiczne może prowadzić do rozwoju tyreotoksykozy (nadmiaru hormonów tarczycy w organizmie).

Warto wiedzieć, że miejscowe stosowanie płynu Lugola u osób nadwrażliwych na jod może spowodować:

• podrażnienie błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej
• zapalenie skóry z pojawieniem się pęcherzyków
• świąd
• wrzodziejące nadżerki

Czasami mogą wystąpić objawy ogólne

• gorączka
• wysypka
• obrzmienie węzłów chłonnych
• a nawet groźny dla życia wstrząs

Płyn Lugola - przeciwwskazania

Płynu Lugola nie należy podawać (w jakiejkolwiek formie) osobom z nadwrażliwością na jod, chorym na gruźlicę płuc lub nadczynność tarczycy, a także kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Monika Majewska