Terapia psychoanalityczna: jak przebiega i w jakich sytuacjach jest wykorzystywana?

Terapia psychoanalityczna skupia się na znalezieniu w psychice pacjenta różnych nieuświadamianych przez niego konfliktów psychicznych, na skutek których doświadcza trudności w życiu codziennym czy nawet zaburzeń psychicznych. Pacjent mówi, terapeuta słucha – jak jednak dokładnie przebiega terapia psychoanalityczna? W jakich sytuacjach bywa wykorzystywana terapia psychoanalityczna?

Spis treści

1. Terapia psychoanalityczna: założenia
2. Terapia psychoanalityczna: jak przebiega i jaki ma cel?
3. Terapia psychoanalityczna: w jakich przypadkach jest wykorzystywana?
4. Terapia psychoanalityczna: jak długo trwa i jak często pacjent spotyka się z psychoterapeutą?
5. Terapia psychoanalityczna: kto może ją prowadzić?

Terapia psychoanalityczna jest jednym z rodzajów psychoterapii. Dość łatwo można wywnioskować, że wywodzi się ona od psychoanalizy, za której ojca uznawany jest Zygmunt Freud. To właśnie terapia psychoanalityczna jest tą, która najbardziej odpowiada powszechnemu wyobrażeniu o tym, jak w ogóle przebiegać może psychoterapia – podczas terapii psychoanalitycznej pacjent rzeczywiście może leżeć na kozetce i opowiadać terapeucie o rozmaitych wydarzeniach.

Terapia psychoanalityczna: założenia

Psychoterapia psychoanalityczna opiera się na podziale ludzkiego umysłu na trzy, zgodne z założeniami psychoanalizy, części. Wśród nich wymienia się:

• id - strukturę odpowiedzialną za zachowania popędowe;
• ego - odgrywające rolę w kontaktach ze światem zewnętrznym oraz zapewniające łączność pomiędzy pozostałymi składowymi psychiki;
• superego - strukturę odpowiedzialną za przestrzeganie różnych norm i zasad, a także odgrywającą rolę w odróżnianiu rzeczy dobrych od złych.

W prawidłowych warunkach wszystkie trzy części psychiki współdziałają ze sobą, pozostając w dynamicznej równowadze. Kiedy jednak równowaga ta ulega zaburzeniu, pojawiać się mogą u pacjentów różnorodne zaburzenia psychiczne – istotą terapii psychoanalitycznej jest w tym przypadku doprowadzenie do ponownego zaistnienia równowagi pomiędzy poszczególnymi częściami psychiki pacjenta.

Osoba poddawana terapii psychoanalitycznej może siedzieć czy leżeć na kozetce – najistotniejsze jest to, aby było jej jak najwygodniej i by przebywała ona w gabinecie terapeutycznym w jak najbardziej komfortowych dla siebie warunkach.

W terapii psychoanalitycznej niebywała rolę odgrywa zwrócenie uwagi na te procesy, których na co dzień zupełnie sobie nie uświadamiamy. Według twórców psychoanalizy różne konflikty emocjonalne, których doświadczamy na co dzień, mogą być przez nas świadomie przeżywane, aczkolwiek nie w pełni – ich część "rozpracowywana" jest bowiem w obrębie nieświadomości. Może ona chronić nas przed skutkami zdarzeń obciążających psychikę (np. poprzez zapobieganie całkowitemu załamaniu nerwowemu), aczkolwiek nieświadomość może również prowadzić do pojawiania się u ludzi różnych problemów związanych z funkcjonowaniem psychiki.

Zdarza się bowiem tak, że różne konflikty psychologiczne – spowodowane np. nękaniem ze strony rówieśników czy doświadczeniem ciężkiego, traumatycznego wydarzenia – trafiają do nieświadomości i zasadniczo nie ulegają właściwemu przepracowaniu. Taka sytuacja chroni psychikę pacjenta przed całkowitym rozstrojem, jednak jej skutkiem może być pojawianie się różnych problemów z zakresu psychopatologii, takich jak np. rozmaitego rodzaju lęki czy zaburzenia nastroju, osiągające czasami natężenie odpowiadające depresji.

Założeniem terapii psychoanalitycznej jest głębsze przyjrzenie się psychice pacjenta i odkrycie takich nieuświadamianych wcześniej samemu sobie konfliktów. Odbywa się to na drodze spotkań pacjenta z jego terapeutą. Tematyka rozmów nie jest narzucana odgórnie – pacjent opowiada o tym, o czym w danym momencie ma chęć opowiadać. Mogą to być informacje dotyczące przebiegu jego dnia, ale i nawet wspomnienia pochodzące sprzed wielu, wielu lat.

Terapia psychoanalityczna: jak przebiega i jaki ma cel?

Podczas terapii psychoanalitycznej pacjent ma opowiadać, czym jednak w tym czasie zajmuje się jego terapeuta? Osoba prowadząca terapię musi przede wszystkim uważnie słuchać, ale i wyciągać wnioski – zadaniem terapeuty psychoanalitycznego jest bowiem pokazywanie pacjentowi tego, jak doświadczone przez niego w przeszłości zdarzenia wpływają na to, jak się on zachowuje i myśli obecnie.

Zanim jednak w ogóle dojdzie do wielu sesji rozmów w gabinecie terapeutycznym, najpierw odbywają się spotkania wstępne leczonego z terapeutą. Ich celem jest przede wszystkim ustalenie, jaki konkretnie problem chciałby zwalczyć pacjent. Później ustalane są zasady terapii, a dokładniej dokonywane jest określenie tego, jak będzie wyglądała relacja terapeutyczna pomiędzy leczonym a jego psychoterapeutą.

Pacjent opowiada, terapeuta słucha – co ważne, słuchacz ten jest bezstronny i neutralny (co nie jest równoznaczne z tym, że terapeuta ma być obojętny – musi on podchodzić do tego, co słyszy, bez oceniania pacjenta, a jedynie wskazując mu różnorodne mechanizmy i zaburzenia, które kierują jego zachowaniami).

Ostatecznie celem terapii psychoanalitycznej jest uzyskanie trwałej zmiany osobowości pacjenta.

Podczas tego rodzaju psychoterapii pacjentom zwracana jest uwaga na różne konflikty psychologiczne, które kierują ich zachowaniami i które powinny zostać przez nich przepracowane. Nierzadko jest to związane z różnymi trudnościami, dlatego też tak bardzo ważne jest znajdowanie się w tym okresie pod opieką psychoterapeuty – rolą specjalisty jest pomaganie pacjentowi w tych właśnie ciężkich dla niego chwilach.

Choć w trakcie psychoterapii psychoanalitycznej pacjentowi rzeczywiście może być dość ciężko, to ostatecznie możliwe jest osiągnięcie założonych na samym wstępie celów terapii. Przede wszystkim skutkiem przebycia terapii ma być poprawa funkcjonowania pacjenta w codziennym życiu i lepsze radzenie sobie z na co dzień spotykanymi, ciężkimi dla psychiki, sytuacjami. Terapia psychoanalityczna może również doprowadzić do wyzwolenia pacjenta od doświadczanych przez niego zaburzeń psychicznych.

Terapia psychoanalityczna: jak długo trwa i jak często pacjent spotyka się z psychoterapeutą?

Konkretnego czasu trwania terapii psychoanalitycznej podać nie można – u jednego pacjenta konieczne jest dłuższe, a u drugiego krótsze prowadzenie psychoterapii. Ogólnie można jednak powiedzieć, że terapia psychoanalityczna trwa dość długo – czasami sesje terapeutyczne odbywają się przez kilka miesięcy, niekiedy nawet przez kilka lat.

Sesje terapii psychoanalitycznej odbywają się, w miarę możliwości pacjenta, o stałych wyznaczonych porach, zwykle dwa do czterech razy w tygodniu. Czas pojedynczego spotkania jest ustalony z góry i sięga on zazwyczaj około 45-50 minut.

Terapia psychoanalityczna: kto może ją prowadzić?

Psychoterapię ogólnie prowadzą psychoterapeuci, którymi mogą być osoby z wykształcenia będące psychologami czy lekarzami. Warto jednak tutaj podkreślić to, że terapię psychoanalityczną prowadzą specjaliści, którzy sami przebyli psychoterapię – taka konieczność wzięła się stąd, że za zasadne uznawane jest to, że pomagać w rozwiązywaniu problemów psychicznych pacjentom powinny takie osoby, które same rozwiązywały ewentualne, dręczące ich psychiki, problemy.