Czy sztuczna inteligencja może być twoim terapeutą? Nowe badania zaskakują

Rozmowa ze sztuczną inteligencją zamiast z terapeutą? Brzmi jak science fiction, ale to już realna opcja dla wielu osób. Czy AI potrafi wesprzeć w przypadku stresu, depresji czy lęku? Sprawdzamy, jak to działa i czy warto zaufać sztucznej inteligencji w sprawie emocji.

Czy sztuczna inteligencja może zastąpić terapeutę?

Sztuczna inteligencja zdobyła ogromną popularność i stała się nieodłącznym towarzyszem życia wielu z nas. Używamy jej do przeliczenia składników w przepisie, zaplanowania wyjazdu na weekend, napisania zaproszenia czy przygotowania listy prezentów świątecznych. Al pomaga również w wykonywaniu obowiązków służbowych w wielu firmach.

Coraz częściej zaczynamy traktować ją jako powiernika problemów i prosimy o rady natury emocjonalnej. Czy sztuczna inteligencja może zastąpić psychoterapeutę?

Najnowsze badania przeprowadzone przez zespół naukowców z Uniwersytetu Południowej Kalifornii (USC) wskazują, że duże modele językowe (LLM), takie jak ChatGPT, wciąż mają trudności z pełnym oddaniem subtelności i niuansów, które towarzyszą relacjom międzyludzkim.

Wnioski te pochodzą z pracy doktorantek informatyki, Miny Kian oraz Kaleen Shrestha, które prowadziły badania pod okiem pionierki robotyki prof. Mai Matarić w ramach Interaction Lab USC.

Wyniki przedstawione podczas konferencji północnoamerykańskiego oddziału Stowarzyszenia Lingwistyki Obliczeniowej (NAACL 2025) pokazały, że pomimo ogromnych postępów w rozwoju modeli, sztuczna inteligencja nadal pozostaje znacznie w tyle za ludźmi, jeśli chodzi o generowanie odpowiedzi wysokiej jakości, zwłaszcza w kontekście terapeutycznym.

Badania wykazały, że absolwenci studiów prawniczych (LLM) mają trudności z tzw. „synchronizacją” językową, czyli umiejętnością dostosowywania się i odpowiadania podczas rozmowy. Okazało się, że w tej kwestii radzą sobie gorzej nie tylko w porównaniu do ekspertów, ale nawet do osób bez specjalistycznej wiedzy.

Synchronizacja jest bardzo ważna, szczególnie dla terapeutów, którzy dzięki niej mogą nawiązać lepszy kontakt z pacjentem. Dobra komunikacja przekłada się na skuteczniejszą terapię i korzystniejsze efekty leczenia.

W badaniu uczestniczyło także siedmiu innych naukowców z dziedziny informatyki z Uniwersytetu Południowej Kalifornii oraz doktorantka Katrin Fischer z Annenberg School for Communication and Journalism. Wspólnie pracowali nad analizą zagadnień, które rzucają nowe światło na możliwości dużych modeli językowych w kontekście komunikacji terapeutycznej.

Sztuczna inteligencja wsparciem w terapii

Obserwujemy niepokojącą narrację, że LLM-y mogą zastąpić terapeutów. Terapeuci przechodzą lata nauki i szkolenia kliniczne, aby przygotować się do roli związanej z kontaktem z klientem, i uważam za wysoce niepokojące sugerowanie, że technologia LLM mogłaby ich po prostu zastąpić

- powiedziała ekspertka.

Mina Kian w swoich badaniach koncentruje się na zastosowaniu robotów społecznie wspierających (SARS) w psychiatrii. Celem nie jest zastąpienie terapeuty, lecz stworzenie narzędzi, które mogą go odciążyć w pracy, a także pomóc dotrzeć do większej liczby pacjentów.

Zespół badawczy opracował projekt pod tytułem „Wykorzystanie synchronizacji językowej do oceny dużych modeli językowych w terapii poznawczo-behawioralnej”. Jego celem było sprawdzenie, jak ChatGPT 3.5-turbo radzi sobie z prowadzeniem ćwiczeń charakterystycznych dla CBT, czyli jednej z najczęściej stosowanych form psychoterapii.

W badaniu wzięło udział 26 studentów. Na specjalnej platformie mogli wybrać jeden z dwóch rodzajów ćwiczeń - pierwsze polegało na zmianie negatywnego myślenia, a drugie radzenia sobie ze stresem. Oba zawierały zestaw wskazówek i podpowiedzi mających na celu wsparcie emocjonalne i praktyczne w trudnych sytuacjach.

Naukowcy przeanalizowali zapisy rozmów prowadzonych między uczestnikami a modelem językowym i zwrócili uwagę na tzw. uzależnienie językowe, czyli stopień, w jakim odpowiedzi dostosowywały się do stylu językowego drugiej osoby.

Okazało się, że im silniejsze było dopasowanie, tym większe było zaangażowanie emocjonalne uczestników i ich gotowość do bycia szczerym, a to ważne sygnały świadczące o skutecznym wsparciu terapeutycznym.

Mimo to badacze zauważyli, że w porównaniu z profesjonalnymi terapeutami, jak i osobami oferującymi pomoc na platformach, takich jak Reddit, model językowy wykazywał znacznie niższy poziom dopasowania.

Chciałbym zobaczyć więcej prac oceniających skuteczność LLM w zastosowaniach terapeutycznych, analizujących style terapii wykraczające poza CBT, być może rozważając ich zastosowanie w dialogu motywacyjnym lub DBT (dialektycznej terapii behawioralnej). Chciałbym również zobaczyć ich ocenę w kontekście innych ważnych środków terapeutycznych

- dodała.

Kian zamierza rozwijać swoje badania, koncentrując się na wykorzystaniu robotów społecznie wspierających (SAR) w ćwiczeniach domowych z terapii poznawczo-behawioralnej. W kolejnych etapach planuje sprawdzić, czy tego rodzaju technologia może okazać się pomocna dla osób zmagających się z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi.

Mam nadzieję, że te badania zostaną ostatecznie wykorzystane do rozszerzenia zakresu technologii opieki domowej dostępnej dla terapeutów

- podkreśliła.

Zobacz galerię 10 zdjęć

Paula Komendarczuk