Zakwaszenie organizmu: przyczyny, objawy, zapobieganie

Zakwaszenie organizmu to stan, w którym dochodzi do pewnych dysfunkcji w równowadze kwasowo-zasadowej. Jego główną przyczyną jest nieprawidłowa dieta złożona z żywności wysoko przetworzonej, nadmiernej ilości mięsa, zbóż i nabiału, a niedoborowa w warzywa i owoce. Stosowanie diety alkalicznej może chronić organizm przed zakwaszeniem i różnymi chorobami.

Czym jest zakwaszenie organizmu?

Zakwaszenie organizmu to modny od kilku lat termin, który przewija się często w reklamach suplementów diety. Zakwaszenie ma odpowiadać za przybieranie na wadze, łamliwe paznokcie, matowe włosy, częste infekcje i wiele innych. Spektrum objawów jest bardzo szerokie i w rzeczywistości może wskazywać na niedobory pokarmowe lub różnego typu schorzenia. Jak zatem podchodzić do tematu zakwaszenia organizmu? To mit i kolejny chwyt reklamowy, czy rzeczywiście dostarczanie do organizmu zbyt wiele produktów kwasotwórczych może być szkodliwe?

Skala pH wynosi od 0 do 14. Różne płyny w organizmie mają inne pH, a zadaniem mechanizmów regulujących jest ich utrzymanie na właściwym poziomie. Najbardziej kwaśny jest sok żołądkowy (pH ok. 2), natomiast mocz może być zarówno lekko kwaśny, obojętny, jak i lekko zasadowy, ponieważ to nerki w dużej mierze odpowiadają za wydalanie substancji zbędnych i nadmiarowych z organizmu. Zakwaszenie organizmu to stan, w którym dochodzi do pewnych dysfunkcji w równowadze kwasowo-zasadowej. Nie należy mylić go z kwasicą, w której zaburzeniu ulegają mechanizmy regulujące pH ustroju kontrolowane np. przez płuca i nerki. Kwasica jest stanem niebezpiecznym dla zdrowia i życia, w którym dochodzi do zmiany pH krwi. Odczyn krwi jest prawidłowy w bardzo wąskim zakresie pH=7,35 – 7,45, a każda zmiana powyżej lub poniżej tych wartości może wywołać poważne konsekwencje zdrowotne. W przypadku zakwaszenia mechanizmy regulujące pH organizmu funkcjonują prawidłowo. Muszą sobie jednak radzić z metabolizowaniem i wydalaniem większej ilości związków działających kwasotwórczo.

Przyczyny zakwaszenia organizmu

Zakwaszenie organizmu wynika przede wszystkim z nieprawidłowej diety. Produkty spożywcze można podzielić na kwasotwórcze, zasadotwórcze i obojętne ze względu na ich skład. Podczas trawienia uwalniane są aminokwasy, wolne kwasy tłuszczowe, monocukry, kwasy organiczne, witaminy i składniki mineralne, które następnie są metabolizowane. Od efektu tych przemian zależy, czy żywność działa kwasotwórczo, czy zasadotwórczo. Na to oddziaływanie wpływa stężenie w produkcie fosforu, siarki i chloru (kwasotwórcze), wapnia, magnezu, sodu i potasu (zasadotwórcze), a także powstawanie kwasu węglowego oraz innych kwasów w wyniku metabolizmu. Wśród przyczyn zakwaszenia obok diety należy wymienić stres, brak ruchu, nadmierną aktywność fizyczną, stosowanie używek i głodzenie się. Wszystkie te stany prowadzą do zachwiania homeostazy organizmu.

Objawy zakwaszenia organizmu

Zakwaszenie organizmu może prowadzić do zaburzeń enzymatycznych, agresywnego oddziaływania kwasów na tkanki i demineralizacji, w efekcie czego skutki tego stanu mogą być odczuwane w całym organizmie. Objawy zakwaszenia są niespecyficzne, bardzo rozległe i mogą być spowodowane wieloma innymi czynnikami. Ciężko jednoznacznie stwierdzić, czy to właśnie zakwaszenie odpowiada za nasze dolegliwości, jednak warto przyjrzeć się objawom zakwaszenia organizmu, do których należą:

• brak energii, stałe zmęczenie, depresja,
• nerwowość, pobudzenie bez powodu, drażliwość,
• zapalenie dziąseł,
• pękanie kącików ust (zajady),
• biegunki, pieczenie odbytu,
• predyspozycje do zapalenia jelit,
• podrażnienie i pieczenie dróg moczowych,
• katar,
• sucha skóra skłonna do podrażnień w miejscach największej potliwości,
• cienkie, łamliwe i rozdwajające się paznokcie,
• słabe włosy ze skłonnością do wypadania,
• skurcze łydek,
• sztywnienie szyi,
• lumbago,
• zmniejszenie masy kostnej, osteoporoza,
• reumatyzm,
• artretyzm,
• zapalenie ścięgien,
• migrujące bóle stawów.

Kwasotwórcze i zasadotwórcze produkty spożywcze

Uogólniając, można powiedzieć, że do produktów odkwaszających należą wszystkie warzywa i owoce, natomiast do zakwaszających pozostałe produkty spożywcze. Oznacza to, że aby dieta była odkwaszająca, musi obfitować w warzywa i owoce, które powinny pojawiać się w każdym posiłku i zawsze towarzyszyć nabiałowi, mięsu czy przetworom zbożowym. Dla określenia, czy dana żywność ma działanie kwasotwórcze czy zasadotwórcze, bardzo pomocny jest wskaźnik PRAL (Potential Renal Acid Load). Mówi on o zdolności produktów spożywczych do obciążania nerek kwasami. Uwzględnia zawartość białek i składników mineralnych w pożywieniu, ich biodostępność, produkty metabolizmu siarki i kwasy organiczne wydalane z moczem. PRAL podaje się w mEq na 100 g produktu. Wartości dodatnie świadczą o działaniu kwasotwórczym, a ujemne o zasadotwórczym. W celu utrzymania odpowiedniego pH moczu i zapobiegania zakwaszeniu organizmu, należy tak komponować posiłki, aby PRAL wynosił -10 – 60 mEq/dzień.

Tabela indeksu PRAL [mEq/100 g] produktów spożywczych

Produkt	PRAL	Produkt	PRAL
Napoje		Tłuszcze i oleje
Sok jabłkowy niesłodzony	- 2,2	Masło	0,6
Piwo jasne	0,9	Margaryna	- 0,5
Sok marchwiowy	- 4,8	Oliwa z oliwek	0,0
Coca-cola	0,4	Olej słonecznikowy	0,0
Kawa parzona	- 1,4	Orzechy
Zielona herbata	- 0,3	Orzechy laskowe	- 2,8
Sok z cytryny	- 2,5	Orzeszki ziemne	8,3
Czerwone wino wytrawne	- 2,4	Pistacje	8,5
Białe wino wytrawne	- 1,2	Migdały	4,3
Woda mineralna	- 1,8	Orzechy włoskie	6,8
Zboża i przetwory zbożowe		Rośliny strączkowe
Amarantus	7,5	Zielony groszek	- 3,1
Jęczmień	5,0	Soczewica	3,5
Gryka	3,7	Fasola	1,2
Kukurydza	3,8	Mięso i przetwory mięsne
Płatki kukurydziane	6,0	Wołowina	7,8
Proso	8,6	Cielęcina	7,6
Płatki owsiane	10,7	Kurczak	8,7
Ryż brązowy	12,5	Kaczka	4,1
Ryż biały	4,6	Indyk	9,9
Ryż biały gotowany	1,7	Wieprzowina	7,9
Mąka ryżowa	4,4	Kiełbasa wieprzowa	7,0
Mąka ryżowa pełnoziarnista	5,9	Frankfurterki	6,7
Mąka pszenna	6,9	Salami	11,6
Mąka pszenna pełnoziarnista	8,2	Mleko, nabiał i jajka
Makaron spaghetti	6,5	Maślanka	0,5
Chleb pszenny biały	3,7	Camembert	14,6
Chleb pszenny razowy	1,8	Serek wiejski	8,7
Wafle ryżowe	3,3	Ser Edam	19,4
Chleb czystoziarnisty	7,2	Jajko kurze	8,2
Ryby i owoce morza		Kefir	0,0
Dorsz	7,1	Mleko	1,1
Halibut	7,8	Parmezan	34,2
Śledź	7,0	Jogurt naturalny	1,5
Małże	15,3	Zioła i ocet
Krewetki	15,5	Ocet jabłkowy	- 2,3
Łosoś	9,4	Ocet biały balsamiczny	- 1,6
Sardynki w oleju	13,5	Bazylia	- 7,3
Sola	7,4	Pietruszka	- 12,0
Słodycze		Warzywa
Gorzka czekolada	0,4	Szparagi	- 0,4
Mleczna czekolada	2,4	Brokuły	- 1,2
Miód	- 0,3	Brukselka	- 4,5
Lody waniliowe	0,6	Marchew	- 4,9
Sorbet owocowy	- 0,6	Kalafior	- 4,0
Cukier brązowy	- 1,2	Seler	- 5,2
Cukier biały	0,0	Cykoria	- 2,0
Owoce		Ogórek	- 0,8
Jabłka	- 2,2	Bakłażan	- 3,4
Morele	- 4,8	Fenkuł	- 7,9
Banan	- 5,5	Czosnek	- 1,7
Czarna porzeczka	- 6,5	Jarmuż	- 7,8
Wiśnie	- 3,6	Sałata	- 2,5
Grejpfrut	- 3,5	Pieczarki	- 1,4
Figi suszone	- 18,1	Cebula	- 1,5
Winogrona	- 3,9	Papryka	- 1,4
Kiwi	- 4,1	Ziemniaki	- 4,0
Cytryna	- 2,6	Rzodkiewka	- 3,7
Pomarańcza	- 2,7	Rukola	- 7,5
Gruszka	- 2,9	Szpinak	- 14,0
Ananas	- 2,7	Pomidor	- 3,1
Rodzynki	- 21,0	Cukinia	- 4,6
Truskawki	- 2,2	Por	- 1,8
Arbuz	- 1,9	Kapusta kiszona	- 3,0

Jak zapobiegać zakwaszeniu organizmu?

Związki kwasotwórcze i same kwasy mogą powstawać w wyniku wielu przemian metabolicznych i być dostarczane wraz z dietą. Jedyną metodą wprowadzania związków zasadotwórczych do organizmu jest odpowiedni sposób odżywiania, dlatego chcąc uniknąć zakwaszenia, należy przede wszystkim skupić się na diecie. Ważny jest też styl życia – rezygnacja z palenia papierosów, ruch na świeżym powietrzu, odpowiednia ilość snu, radzenie sobie ze stresem. W diecie zasadowej podstawę jadłospisu powinny stanowić warzywa i owoce, a mięso, nabiał i przetwory zbożowe być jedynie dodatkiem. Trzeba zrezygnować z żywności wysoko przetworzonej jak słodycze, słone przekąski i dania gotowe. Najlepiej, aby każdy posiłek nie tylko zawierał warzywa lub owoce, ale składał się z nich w głównej mierze.

Czy dieta alkaliczna rzeczywiście działa?

Badania naukowe pokazują, że sposób odżywiania i konkretne produkty spożywcze wpływają na równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Sugerują także, że dieta zasadowa może wpływać na zmniejszenie zachorowalności i umieralności na choroby przewlekłe.

Korzyści ze stosowania diety alkalicznej potwierdzone badaniami naukowymi:

• Współczesna dieta jest zbyt uboga w potas, a dostarcza za dużo sodu. Wzrost spożycia warzyw i owoców, który zaleca dieta alkaliczna, poprawia stosunek potasu do sodu, co wpływa pozytywnie na stan kości, zapobiega utracie masy mięśniowej, nadciśnieniu i udarom.
• W wyniku stosowania diety alkalicznej zwiększa się stężenie hormonu wzrostu, który wpływa na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, pamięć i zdolności poznawcze.
• Dieta alkaliczna zwiększa poziom magnezu wewnątrzkomórkowego, który jest niezbędny do pracy wielu układów enzymatycznych i aktywowania witaminy D.
• Stosowanie diety alkalicznej może zwiększać skuteczność niektórych środków chemioterapeutycznych, które wymagają wyższego pH.

Źródła:

1. Welch A.A. i in., Urine p His an indicator of dietary acid-base load, fruit and vegetables and meat intakes: results European Prospective Investigation into cancer and nutrition (EPIC)-Norfolk population study, British Journal of Nutrition, 2008, 99 (6), 1335-1343

2. Remer T., Influence of diet on acid-base balance, Seminaris in Dialysis, 2000, 13 (4), 221-226

3. Frasetto L. i in., Diet, evolution and aging--the pathophysiologic effects of the post-agricultural inversion of the potassium-to-sodium and base-to-chloride ratios in the human diet, European Journal of Nutrition, 2001, 40 (5), 200-213

4. Schwalfenberg G.K., The alakline diet: Is there evidence that an alkaline pH diet benefits health?, Journal of Environmental and Public Health, 2012, 727630. http://doi.org/10.1155/2012/727630

5. Remer T. i in., Potential renal acid load of foods and its influence on urine pH, Journal of the American Dietetic Association, 1995, 95 (7), 791-797

6. http://www.precisionnutrition.com/wp-content/uploads/2009/05/acid-base-foods-pral.pdf

7. http://cojesc.net/zakwaszenie-organizmu-jak-rozpoznac-jak-leczyc-jak-unikac/

8. http://www.christophervasey.ch/anglais/articles/the_acid_alkaline_diet.html

9. http://www.positivehealth.com/article/cellular-chemistry/stress-diet-and-body-acidification