Kardiologia inwazyjna: zabiegi

Kardiologia interwencyjna to dziedzina medycyny, która rozwija się niezwykle dynamicznie. Efekty leczenia są w niektórych przypadkach tak spektakularne, że pacjenci często mówią o cudzie wyzdrowienia. Kiedy i jakie zabiegi kardiologiczne ratujące życie wykonują kardiolodzy?

Spis treści

1. Kardiowersja
2. Ablacja RF
3. Przezskórne wszczepienie zastawki aortalnej
4. Rozrusznik serca
5. Rotablacja
6. Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora
7. Angioplastyka wieńcowa, czyli balonikowanie
8. Operacyjne leczenie miażdżycy [WIDEO]

Kardiologia inwazyjna to szansa dla wielu pacjentów na szybki powrót do zdrowia. I nie o cud tutaj chodzi, ale o coraz dokładniejszą diagnostykę, nowoczesne leki, a także o zabiegi kardiologiczne – mniej lub bardziej inwazyjne – które przywracają sercu sprawność. Chociaż w niektórych przypadkach nadal potrzebne są duże operacje kardiochirurgiczne wymagające otwarcia klatki piersiowej, coraz częściej można leczyć schorzenia serca zabiegami nie tak inwazyjnymi.

Oczywiście łączy się to z szybszym powrotem do aktywnego życia, mniej obciążającą rehabilitacją oraz z lepszymi rokowaniami na przyszłość. Dzięki supernowoczesnej aparaturze można docierać do serca przez naczynia krwionośne. Tak zamyka się nieprawidłowe otwory w przegrodzie serca, zaszywa części serca, gdzie wytwarzają się skrzepliny, reperuje zwężone lub niedomykające się zastawki, poszerza naczynia wieńcowe.

Kardiowersja

Kardiowersja to dosyć bezpieczny zabieg, który pozwala przywrócić prawidłowy rytm serca u chorych z migotaniem przedsionków oraz z częstoskurczami komorowymi i nadkomorowymi. Wykonuje się go urządzeniem podobnym do defibrylatora używanego w przypadku nagłego zatrzymania krążenia.

• Przed zabiegiem: robi się EKG, echo serca. Chorzy z migotaniem i trzepotaniem przedsionków muszą być przez 4 tygodnie przygotowywani lekami przeciwkrzepliwymi, aby uniknąć ewentualnego zatoru naczynia. Przed zabiegiem chory przez co najmniej 6 godzin nie może jeść.
• Jak to się robi: pacjent otrzymuje krótkotrwałe znieczulenie ogólne. Gdy zaśnie, lekarz przykłada do klatki piersiowej elektrody i wyzwala impuls elektryczny (czasami to kilka impulsów), który ma przywrócić prawidłowy rytm serca.
• Po zabiegu: może się zdarzyć, że w miejscu przyłożenia elektrod skóra będzie podrażniona, ale nie ma potrzeby smarowania jej maścią. Po zabiegu należy regularnie odwiedzać lekarza. Jeżeli zaburzenia rytmu powtarzają się, pacjent przyjmuje leki przeciw arytmii. Wskazany jest umiarkowany wysiłek fizyczny.

Ablacja RF

Ablacja RF to zabieg, który najczęściej wykonuje się ją u pacjentów z częstoskurczami, migotaniem przedsionków lub ze znaczną liczbą dodatkowych skurczów komorowych.

• Przed zabiegiem: w dniu zabiegu pacjent powinien być na czczo i mieć wygolone obie pachwiny.
• Jak to się robi: znieczula się tylko miejsce, w którym będzie wprowadzona specjalna igła. Może to być tętnica lub żyła udowa, a niekiedy żyła podobojczykowa. Następnie usuwa się igłę i w to samo miejsce wprowadza się tzw. koszulkę naczyniową. Pozwala ona dotrzeć elektrodzie aż do miejsca, w którym powstaje arytmia. Ablację najczęściej wykonuje się prądem o częstotliwości radiowej, rzadziej wykorzystuje się zimno (tzw. krioablacja). Proces ten jest sterowany przez komputer. Fale radiowe lub niska temperatura uszkadzają część obwodu, gdzie występuje częstoskurcz, lub niszczą komórki wytwarzające nieprawidłowe pobudzenia. Mogą też odizolować miejsca, w których dochodzi do arytmii. To najbardziej skomplikowana część zabiegu, która może zająć nawet kilka godzin. Pacjent odczuwa ablację jako silne pieczenie w klatce piersiowej, dlatego podczas zabiegu podaje się leki przeciwbólowe.
• Po zabiegu: po usunięciu elektrody i koszulki na żyłę zakłada się opatrunek, który dociska się specjalnym woreczkiem. Pacjent musi przez co najmniej 6 godzin leżeć płasko na plecach, aby żyła mogła się zagoić. Przez tydzień należy się oszczędzać (nie robić przysiadów, pochylać się, dźwigać, nie chodzić zbyt długo), aby uniknąć tzw. późnego krwawienia z nakłutej żyły lub tętnicy. Skuteczność leczenia arytmii serca ablacją jest bardzo wysoka, ale czasem trzeba zabieg powtórzyć.

Przezskórne wszczepienie zastawki aortalnej

Do niedawna wymiana uszkodzonej zastawki serca wiązała się z koniecznością przeprowadzenia dużej operacji kardiochirurgicznej możliwej tylko po otwarciu klatki piersiowej. Obecnie sztuczną zastawkę można wprowadzić przez skórę. Przed zabiegiem: tydzień wcześniej pacjent musi przyjmować kwas acetylosalicylowy, by uniknąć powstania zakrzepicy w sztucznej zastawce. W dniu zabiegu ma być na czczo i mieć wygolone obie pachwiny.

• Jak to się robi: po znieczuleniu ogólnym lub miejscowym wykonuje się nakłucie na tętnicy udowej. Przez nie wprowadza się specjalne prowadniki i cewniki aż do początkowego odcinka aorty i lewej komory. Działanie lekarzy jest kontrolowane promieniami RTG oraz przez umieszczoną w przełyku głowicę aparatu do echa serca. Urządzenia te pomagają precyzyjnie wprowadzić zwiniętą sztuczną zastawkę i ustawić ją w środku uszkodzonej.
• Po zabiegu: pacjent musi leżeć przez 24-48 godzin, by tętnica lub żyła mogła się zagoić. Właściwe ułożenie zastawki sprawdza się, wykonując badanie echokardiograficzne. Po 3-7 dniach pacjent opuszcza szpital. Może wrócić do swoich zajęć. Konieczne są jednak systematyczne kontrole u kardiologa, aby ten mógł sprawdzić, czy nie rozwinęło się bakteryjne zapalenie wsierdzia. Osoby ze sztuczną zastawką muszą unikać infekcji (np. szczepić się przeciwko grypie), umiarkowanie ćwiczyć oraz nie dopuszczać do nadwagi i otyłości.

Rozrusznik serca

Rozrusznik serca nie tylko dba o to, aby serce nie biło zbyt wolno, ale także przerywa arytmię i poprawia skurcz serca. Rozruszniki wszczepia się osobom cierpiącym z powodu bloków serca, bradykardii, choroby węzła zatokowego lub z powodu tzw. szybkich arytmii.

• Przed zabiegiem: już w szpitalu wykonywane są podstawowe badania laboratoryjne oraz kardiologiczne.
• Jak to się robi: rozrusznik serca wszczepia się w znieczuleniu miejscowym pod kontrolą RTG. Lekarz rozcina skórę na klatce piersiowej i tworzy w niej kieszonkę na urządzenie. Przez wybraną dużą żyłę umieszcza się w sercu jedną lub dwie elektrody, a następnie łączy się je z rozrusznikiem. Gdy urządzenie zostanie zaprogramowane i sprawdzone, zaszywa się skórę. Pacjent po zabiegu może jeść i chodzić.
• Po zabiegu: kilka godzin po zabiegu lub na drugi dzień robi się RTG klatki piersiowej, aby sprawdzić położenie aparatu i jakość połączeń elektrod z sercem. Szwy usuwa się po tygodniu. Pacjent musi być pod opieką specjalisty i regularnie robić badanie EKG. Powinien każdego lekarza, a także technika wykonującego badania obrazowe informować o tym, że ma wszczepiony rozrusznik serca. Musi też unikać przebywania w silnym polu magnetycznym i elektrycznym oraz nie manipulować przy urządzeniach elektrycznych.

Rotablacja

Rotablacja to metoda zarezerwowana dla chorych, którzy mają bardzo zmienione naczynia, często w 90% zajęte przez blaszkę miażdżycową. Takich naczyń nie da się już poszerzyć balonikowaniem.

• Przed zabiegiem: pacjent musi mieć wykonane badanie takie jak przed angioplastyką. Do zabiegu musi być przygotowany poprzez odpowiednio dobraną farmakoterapię.
• Jak to się robi: do przeprowadzenia zabiegu nie jest konieczne znieczulenie ogólne, wystarczy miejscowe. Pod kontrolą aparatu rentgenowskiego nakłuwa się tętnicę udową pacjenta. Następnie wprowadza cewnik, a po nim bor wirujący z prędkością od 120 000 do 140 000 obrotów na minutę. Delikatnie przesuwając to diamentowe wiertło, ścina się blaszki miażdżycowe. Blaszki są tak rozdrobnione, że mogą swobodnie przesuwać się razem z krwią, nie stanowiąc zagrożenia. Po usunięciu złogów choremu wstawia się stent pokryty lekiem antyproliferacyjnym, który zapobiega restenozie, czyli ponownemu zwężeniu naczyń wieńcowych.
• Po zabiegu: pacjent dość szybko dochodzi do siebie. Przez kilka tygodni powinien się oszczędzać, ale przede wszystkim przyjmować leki chroniące go przed zakrzepem, który może wytworzyć się wewnątrz stentu.

Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora

To niewielkie urządzenie elektroniczne rozpoznaje groźne arytmie i w odpowiednim momencie wysyła impuls elektryczny normujący pracę serca. Wszczepia się je chorym, u których wystąpiły lub mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, np. częstoskurcz komorowy lub migotanie komór.

• Przed zabiegiem: decyzję o zastosowaniu tej metody leczenia podejmuje kardiolog po wykonaniu kompletu badań ogólnych i kardiologicznych.
• Jak to się robi: pacjenta poddaje się znieczuleniu ogólnemu, a sam zabieg przebiega pod kontrolą RTG. Najpierw rozcina się skórę na klatce piersiowej i wytwarza kieszonkę, w której będzie umieszczone urządzenie. Aby połączyć je z sercem, konieczne są elektrody. Wprowadza się je przez żyłę podobojczykową.
• Po zabiegu: po wybudzeniu z narkozy i krótkim odpoczynku pacjent może chodzić i jeść. Szwy zdejmuje się po tygodniu. W tym czasie chory przebywa w szpitalu, a przed jego opuszczeniem jeszcze raz w znieczuleniu ogólnym sprawdza się, czy urządzenie działa prawidłowo. Chory musi unikać silnych pól magnetycznych i elektrycznych, np. nie nosić w kieszeni na piersi telefonu komórkowego.

Angioplastyka wieńcowa, czyli balonikowanie

Angioplastyka wieńcowa czyli balonikowanie polega na poszerzeniu zwężonych lub udrożnieniu zamkniętych tętnic za pomocą specjalnych baloników. Wykonuje się ją u osób z chorobą niedokrwienną serca. Zabieg zmniejsza dolegliwości dławicy piersiowej, może chronić przed zawałem.

• Przed zabiegiem: chory powinien mieć oznaczoną grupę krwi oraz wykonane podstawowe badania morfologiczne i biochemiczne. W dniu zabiegu ma być na czczo i mieć wygolone pachwiny.
• Jak to się robi: zabieg przeprowadza się w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki bez znieczulenia ogólnego. Pacjent otrzymuje miejscowe znieczulenie w pachwinę lub przedramię. Do tętnicy udowej lub promieniowej lekarz wkłuwa się igłą, następnie zamienia ją na koszulkę naczyniową, przez którą wprowadza cewniki do miejsca zwężenia aorty lub tętnicy wieńcowej. Przez cewnik dociera tam balonik i pod dużym ciśnieniem zostaje wypełniony płynem. Gdy po kilku minutach tętnica rozszerzy się, w miejsce balonika ustawia się stent, czyli metalowe rusztowanie, które zapewnia tętnicy drożność.
• Po zabiegu: jeżeli zabieg był wykonany przez tętnicę udową, przez kilka, a nawet kilkanaście godzin pacjent musi leżeć płasko na plecach, aby tętnica mogła się zagoić. Nie dotycz to osób, u których zabieg wykonano przez tętnicę promieniową. Przez tydzień należy oszczędzać nakłutą nogę, nie dźwigać, nie robić przysiadów, aby uniknąć krwotoku. Warto dodać, że zabieg nie leczy choroby, ale tylko likwiduje jej skutki, dlatego chory musi być pod opieką lekarza, dbać o właściwą wagę, być aktywnym fizycznie (na miarę swoich możliwości) oraz trzymać w ryzach cholesterol, trójglicerydy i cukier, aby choroba jak najwolniej postępowała.

Operacyjne leczenie miażdżycy [WIDEO]

W leczeniu miażdżycy stosuje się m.in. chirurgiczne zabiegi usunięcia blaszki miażdżycowej, angioplastykę (poszerzenie tętnic i rozpłaszczenie blaszki), tzw. bajpasy (wszczepienie protez naczyniowych). Źródło: "Sala operacyjna" (FOKUS TV).

Anna Jarosz

Konsultacja: dr Renata Houwald-Koronacka, kardiolog