Guzy móżdżku: przyczyny, objawy, leczenie

Guzy móżdżku należą do grupy nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Mogą być zarówno łagodne jak i złośliwe, pierwotne jak i być efektem przerzutów z innych narządów. Guzy móżdżku mogą dawać pewne specyficzne objawy, dzięki którym możliwe jest wysunięcie podejrzenia, że to właśnie w tej części mózgowia rozwinął się nowotwór – jakie to są objawy?

Spis treści

1. Guzy móżdżku: rodzaje
2. Guzy móżdżku: przyczyny
3. Guzy móżdżku: objawy
4. Guzy móżdżku: diagnostyka
5. Guzy móżdżku: leczenie

Guzy móżdżku stanowią około 20 procent nowotworów oun u dorosłych i około 70 procent u dzieci. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego dzieli się na nadnamiotowe oraz podnamiotowe – podział ten bazuje na tym, czy guz rozwija się nad namiotem móżdżku, czy też pod tą strukturą.

Guzy podnamiotowe określa się jako guzy tylnego dołu czaszki. Wśród struktur, które są tam zlokalizowane, wymienia się m.in. móżdżek oraz pień mózgu. Guzy tylnego dołu czaszki spotykane są głównie u dzieci – ze wszystkich nowotworów mózgowia, które spotykane są w tej grupie wiekowej, aż do nawet 70% z nich umiejscawia się właśnie we wspomnianej lokalizacji. W przypadku osób dorosłych, schorzenia rozrostowe zlokalizowane w obrębie tylnego dołu czaszki stanowią do 20% wszystkich nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Ogólnie najczęstszymi nowotworami tylnego dołu czaszki są te, które pojawiają się w obrębie móżdżku.

Guzy móżdżku: rodzaje

W obrębie móżdżku rozwijać się mogą zarówno guzy łagodne, jak i złośliwe. W przypadku tych drugich móżdżek może stanowić zarówno lokalizację pierwotnego ogniska nowotworowego, jak i być miejscem, do którego trafiają przerzuty nowotworu pochodzącego z jakiegoś innego narządu (np. z piersi, z płuc czy z nerki).Zmianami, które mogą rozwijać się w obrębie móżdżku, są przede wszystkim:

• rdzeniaki (medulloblastoma)
• wyściółczaki (ependymoma)
• pierwotne guzy neuroektodermalne
• glejaki (glioblastoma)
• gwiaździaki (astrocytoma)
• brodawczaki splotu naczyniówkowego (papilloma)
• naczyniaki (hemangioblastoma)

Zmianami, które mogą dawać obraz guza móżdżku, a jednocześnie nie są one zmianami o charakterze nowotworowym, są ropnie móżdżku, torbiele tego narządu oraz otorbione pasożyty (np. bąblowce).

Guzy móżdżku: przyczyny

Powody, przez które u ludzi pojawiają się guzy móżdżku, nie są do końca znane. Za potencjalne przyczyny guzów móżdżku uznawane są zaburzenia genetyczne. Wśród nich wymienić można np. mutacje genów supresorowych (czyli takich, których rolą jest powstrzymywanie komórek patologicznych od rozmnażania się), a także różne choroby genetyczne związane ze zwiększoną predyspozycją do występowania nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, takie jak np. zespół Li-Fraumeni (w którym istnieje zwiększone ryzyko rdzeniaków). Jako prawdopodobne przyczyny guzów móżdżków uznaje się także narażenie na różnego rodzaju toksyczne substancje oraz przebycie leczenia radioterapeutycznego.

Guzy móżdżku: objawy

Objawy guzów móżdżku zależne są zarówno od ich konkretnej lokalizacji i wielkości, jak i od typu konkretnego nowotworu i charakteru jego rozrostu. Budzić podejrzenie wystąpienia nowotworu ośrodkowego układu nerwowego, zlokalizowanego w obrębie móżdżku, mogą szczególnie takie dolegliwości, jak:

• dysmetria (w jej przebiegu pacjenci mają problemy z właściwą oceną odległości, a także z zatrzymywaniem wykonywanej czynności ruchowej w dowolnym momencie)
• ataksja (związana z zaburzeniami koordynacji ruchowej, jej przejawem może być np. chodzenie z szeroko rozstawionymi nogami)
• oczopląs
• porażenie połowicze
• porażenie ruchów gałek ocznych, podwójne widzenie (pojawiające się na skutek ucisku na pień mózgu i na jądra nerwów czaszkowych – okoruchowego, bloczkowego i odwodzącego)

Skutkiem rozwoju guza móżdżku dość często jest również wzmożenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego. W przypadku wystąpienia tej dolegliwości u pacjentów mogą się pojawiać:

• silne bóle głowy
• wymioty
• zawroty głowy
• wodogłowie (ten problem dotyczy szczególnie dzieci z guzami móżdżku)
• zez
• zaburzenia widzenia (związane z obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego)
• objawy oponowe (np. sztywność karku)

Guzy móżdżku: diagnostyka

Podejrzenie guza móżdżku stawiane może być na podstawie obecnych u pacjenta objawów, podejrzenie takie musi jednak zostać potwierdzone poprzez wykonanie odpowiednich badań. W diagnostyce guzów móżdżku znajdują zastosowanie przede wszystkim badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa głowy oraz obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego. Wykonane mogą być również funkcjonalne badania obrazowe, takie jak pozytronowa tomografia emisyjna (PET) czy tomografia emisyjna pojedynczych fotonów (SPECT). W procesie diagnostycznym zastosowanie znajdować może także punkcja lędźwiowa (celem oceny płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem np. obecności w nim komórek nowotworowych). Po wykryciu obecności guza móżdżku u pacjenta wykonana może zostać biopsja stereotaktyczna, której celem jest uzyskanie materiału, a później przeprowadzenie badania histopatologicznego – pozwala ono postawić dokładne rozpoznanie typu guza móżdżku, a także określić, jakie leczenie będzie najbardziej odpowiednie dla danego chorego i ocenić rokowania takiego pacjenta.

Guzy móżdżku: leczenie

Analogicznie jak w przypadku innych chorób nowotworowych ośrodkowego układu nerwowego, podobnie i w guzach móżdżku podstawowe postępowanie terapeutyczne obejmuje przeprowadzenie leczenia chirurgicznego. Najlepsze wyniki uzyskuje się wtedy, kiedy guz móżdżku zostanie usunięty w całości. Nie zawsze jest to możliwe od razu – czasami, celem zmniejszenia pierwotnej masy guza, przed zabiegiem chirurgicznym pacjenci poddawani są radioterapii lub chemioterapii. Obie z wymienionych metod cechują się jednak pewnymi ograniczeniami – pacjenci są uważnie oceniani przed ich zastosowaniem np. ze względu na późne powikłania radioterapii. W przypadku chemioterapii brane jest pod uwagę zarówno to, że duża część nowotworów ośrodkowego jest oporna na chemioterapeutyki, jak i to, że przenikanie leków przez barierę krew-mózg jest ograniczone, przez co konieczne staje się stosowanie dużych dawek chemioterapii – a te niosą za sobą z kolei ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych powikłań stosowanego leczenia.Pacjenci z guzami móżdżku mogą również otrzymywać leki, które będą łagodziły występujące u nich objawy. Leczenie objawowe guzów móżdżku bazuje na stosowaniu glikokortykosteroidów (celem obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego) oraz na profilaktycznym stosowaniu leków przeciwpadaczkowych (ich podawanie ma za zadanie zapobiegać napadom drgawkowym).