Beri-Beri - przyczyny, objawy, leczenie

Beri-Beri to choroba uznawana za skrajną formę awitaminozy, której przyczyną jest znaczny niedobór witaminy B1, czyli tiaminy. Brak witamin w organizmie może wywołać poważne skutki. Zobacz jakie są objawy niedoboru witaminy B1 oraz dowiedz się na czym polega leczenie Beri-Beri.

Spis treści

1. Beri-Beri - znaczenie witaminy B1
2. Beri-beri - przyczyny choroby
3. Beri-beri - objawy i diagnostyka
4. Beri-beri - leczenie i profilaktyka

Beri-Beri to choroba, która była znana już w starożytności, głównie na terenie Azji, gdzie podstawę żywienia stanowił biały i łuskany ryż, pozbawiony niektórych wartości odżywczych.

Przez wieki choroba Beri-Beri uznawana była za śmiertelną. Dopiero na początku XX wieku doszło do odkrycia ważnego związku w otrębach ryżowych, co doprowadziło do dalszych badań, a w końcu wyodrębnienia witaminy B1, zapobiegającej tej chorobie. Okazało się, że witamina B1, nazywana też tiaminą, pełni niezwykle ważną rolę w ludzkim organizmie.

Beri-Beri - znaczenie witaminy B1

Witamina B1 bierze udział w tzw. oddychaniu tkankowym, przede wszystkim przemianie węglowodanów, uczestnicząc w procesie rozkładu glukozy. Ma to istotne znaczenie, bo dzięki temu w organizmie nie gromadzi się kwas pirogronowy, którego nadmiar prowadzi do uszkodzeń tkanek, komórek nerwowych i niektórych mięśni.

Ponadto witamina B1 wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz sercowo-naczyniowego, a część naukowców jest zdania, że ma również wpływ na układ odpornościowy. Tiamina wspomaga także gojenie się ran i uśmierza ból, ma również właściwości antyoksydacyjne oraz współuczestniczy w procesach metabolicznych.

Beri-beri - przyczyny choroby

Tiaminę pozyskuje się wraz z pożywieniem i w przypadku dobrze zbilansowanej diety trudno doprowadzić do jej niedoborów. Są jednak sytuacje, w których zapotrzebowanie na witaminę B1 znacząco wzrasta, m.in. w czasie ciąży i karmienia piersią, w trakcie infekcji, przebiegających z bardzo wysoką gorączką, przy znacznym wysiłku fizycznym, u osób prowadzących stresujący tryb życia, u osób starszych.

Nie bez znaczenia jest spożywanie nadmiernej ilości kawy i herbaty (które wypłukują tiaminę z organizmu) oraz w przypadku, gdy mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy.

Niedobór tiaminy może być również związany z nadmiernym spożywaniem alkoholu, częstymi biegunkami lub stosowaniem niektórych leków (co powoduje zwiększone wydalanie witaminy z organizmu), niedożywieniem albo jedzeniem pokarmów (np. surowych ryb), które zawierają tiaminazę, czyli enzym niszczący tiaminę.

Beri-beri - objawy i diagnostyka

Rozróżnia się dwa typy choroby Beri-Beri:

• suchy, w którym przeważają symptomy ze strony układu nerwowego
• mokry, związany z układem sercowo-naczyniowym.

Bez względu na typ Beri-Beri (często występują jednocześnie) najbardziej charakterystyczne objawy choroby to:

• porażenie nerwów, w tym zaburzenia czucia, osłabienie
• męczliwość
• ból
• z czasem stopniowy zanik mięśni, głównie kończyn dolnych
• uczucie mrowienia w okolicy dłoni i stóp
• oczopląs
• kołatanie serca
• uczucie duszności
• opuchlizna i obrzęki
• zaburzenia pamięci i koncentracji
• brak apetytu
• nudności
• wymioty
• biegunka

Gdy niedobór tiaminy nie jest jeszcze skrajny, objawy mogą być na tyle niecharakterystyczne, że trudno postawić od razu diagnozę. Czasem do lekarza trafiają osoby, skarżące się na długotrwałe uczucie zmęczenia, drżenie mięśni, niskie ciśnienie lub przyspieszone bicie serca i niełatwo powiązać te objawy z niedoborem witaminy B1. Tymczasem, by stwierdzić brak wystarczającej jej ilości w organizmie, wystarczy wykonać badanie krwi i oznaczyć stężenie tiaminy.

Beri-beri - leczenie i profilaktyka

Leczenie Beri-Beri polega na suplementacji witaminy B1 za pomocą odpowiednich witaminowych preparatów. Trudno ją przedawkować (tylko w sytuacji przyjmowania jej w postaci zastrzyków domięśniowych), bo ma ograniczoną zdolność wchłaniania z przewodu pokarmowego, a jej nadmiar usuwany jest wraz z moczem.

Gdy poziom tiaminy wróci do normy ważne jest kontynuowanie terapii – najlepiej zmodyfikować dietę tak, by dostarczać witaminę B1 w pożywieniu.

Bogatym źródłem witaminy B1 jest:

• mięso wieprzowe
• produkty zbożowe (pieczywo pszenne, pełnoziarniste, makarony, płatki owsiane, otręby zbożowe)
  
• kasza jęczmienna, gryczana, manna
• brązowy ryż,
• ryby (np. makrela czy łosoś)
• jajka

Duże ilości tiaminy występuje także w:

• orzechach pistacjowych, arachidowych
• nasionach słonecznika
• suchych nasionach roślin strączkowych

Nieco mniej bogatym źródłem tiaminy są warzywa i owoce, co nie znaczy, że nie warto wprowadzić do jadłospisu m.in.:

• zielonego groszku
• bananów
• awokado
• buraków
• arbuza
• malin
• porzeczek
• mandarynek
• szpinaku
• kalafiora
• brukselki
• kapusty
• pora