Powięź: budowa i rola. Zaburzenia i terapie powięzi
Powięź to przestrzenna struktura, zbudowana z tkanki łącznej, podtrzymująca i osłaniająca mięśnie i całe ich grupy. Zaburzenia funkcjonowania powięzi mogą powodować ból i inne nieprzyjemne objawy. Dowiedz się, do czego służy powięź, jak jest zbudowana oraz jakie są najskuteczniejsze formy terapii powięzi.
Spis treści
Powięź (łac. fascia) ma za zadanie stworzenie swoistego rusztowania dla mięśni oraz narządów wewnętrznych. Najnowsze doniesienia naukowe sugerują, że powięź nie jest wyłącznie bierną "otoczką" dla organów, ale czynną tkanką, spełniającą szereg istotnych funkcji.
Powięź: budowa
Podział anatomiczny wyróżnia 3 podstawowe warstwy powięzi:
- powięź powierzchowną, będącą jedną z warstw tkanki podskórnej
- powięź głęboką, otaczającą grupy mięśni i dzielącą je na podjednostki
- powięź trzewną, zlokalizowaną wokół narządów wewnętrznych
Budowa mikroskopowa powięzi jest ściśle powiązana z jej funkcją. Ogromna ilość włókien kolagenowych i elastynowych nadaje jej odpowiednią sprężystość i wytrzymałość, dzięki czemu powięź może pełnić funkcję podporową dla innych narządów oraz jest odporna na uszkodzenia.
Stosunkowo niedawno odkryto także, że w strukturach powięzi znajdują się liczne naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe.
Te właściwości sugerują, że powięź jest istotnym narządem komunikacji między komórkami organizmu, a także propriorecepcji, czyli czucia głębokiego (ten rodzaj czucia umożliwia nam określenie, w jakim położeniu są nasze kończyny, bez patrzenia na nie).
Powięź: funkcje
- Podporowa funkcja powięzi
Powięź stanowi rusztowanie dla mięśni i organów wewnętrznych oraz warunkuje ich prawidłowe umiejscowienie. Poprzez napinanie bądź rozciąganie poszczególnych fragmentów powięzi, możliwa jest aktywacja całych grup mięśniowych, przy jednoczesnym rozluźnieniu mięśni przeciwstawnych. Powięź jest również kluczowym narządem dla utrzymania równowagi.
- Ochronna funkcja powięzi
Blaszki powięzi są od siebie oddzielone cienką warstwą mazi, zawierającej duże ilości kwasu hialuronowego. Ta substancja zmniejsza tarcie i umożliwia poślizg, warunkujący prawidłową pracę mięśni. Dzięki elastycznym włóknom powięzi, jest ona zdolna do przenoszenia energii mechanicznej, a tym samym chroni cały organizm przed urazami.
- Komunikacyjna funkcja powięzi
Jak wspomniano wcześniej, w powięzi przebiegają liczne włókna nerwowe i naczynia krwionośne. Z tego powodu powięź umożliwia transport substancji pomiędzy tkankami, a także odbieranie i przekazywanie bodźców pomiędzy nimi. Bogate unerwienie powięzi sprawia także, że bywa ona źródłem doznań bólowych.
Zaburzenia powięzi
- Urazy powięzi
W odpowiedzi na uraz mechaniczny lub uszkodzenie powięzi, np. podczas zabiegu chirurgicznego, dochodzi do wysięku włóknikowego. Włóknik jest substancją, mającą za zadanie naprawienie uszkodzonej powierzchni. Przypomina to proces bliznowacenia. Uszkodzona tkanka niestety nie wraca w pełni do stanu sprzed urazu.
Proces naprawy powięzi może spowodować jej zwłóknienie i zwiększoną sztywność. Często dochodzi także do powstawania zrostów. Mała elastyczność powięzi może powodować trudności w poruszaniu się i ograniczenie ruchomości organów.
- Przykurcze powięzi
Jednym z najczęściej występujących zaburzeń powięzi są jej przykurcze. Istnieje wiele teorii dotyczących ich przyczyn.
W niektórych rodzajach przykurczów istotne są predyspozycje genetyczne, w innych podkreśla się rolę mikrourazów i nakładających się przeciążeń określonych fragmentów powięzi.
Przykurcze najczęściej dotyczą powięzi głębokiej, ponieważ zawiera ona mniej włókien elastycznych niż powięź powierzchowna. Uogólnione przykurcze powięzi często są związane z nawykami dotyczącymi życia codziennego.
Spędzanie wielu godzin w pozycji siedzącej, nieprawidłowa postawa ciała i brak aktywności fizycznej powodują przewlekłe napięcie mięśni, a co za tym idzie, także powięzi.
Nadmiernie napięta powięź broni się, generując bodźce bólowe. W skrajnych sytuacjach, podobnie jak w przypadku urazów, może dochodzić do powstawania zrostów w obrębie powięzi, co skutkuje dalszym wzrostem napięcia, a w konsekwencji także bólu.
Niektóre rodzaje przykurczów powięzi zostały wyszczególnione w literaturze jako odrębne jednostki chorobowe. Należą do nich między innymi:
- przykurcz Dupuytrena, obejmujący rozcięgno dłoniowe. Jego skutkiem jest stały przykurcz zgięciowy palców. Choroba ma charakter postępujący i może występować rodzinnie.
- zespół ciasnoty podziałów powięziowych (ZCPP), występujący najczęściej u sportowców. Wzrost ciśnienia w obrębie przedziałów powięzi podczas wysiłku fizycznego powoduje lokalne zaburzenie dopływu krwi do mięśni, co skutkuje silnym bólem i koniecznością przerwania wysiłku
- Zakażenia powięzi
Infekcje w obrębie organizmu mogą szerzyć się poprzez ciągłość i zajmować kolejne narządy, w tym również powięź.
Zapalenie opłucnej, zapalenie osierdzia czy zapalenie otrzewnej to bardzo poważne stany, wymagające zwykle hospitalizacji.
Jedną najcięższych postaci zakażeń powięzi jest martwicze zapalenie powięzi (z ang. NF – necrotizing fasciitis). To rzadko spotykane, ale bardzo poważne zakażenie powięzi powierzchownej, mogące szybko się szerzyć i zajmować kolejne jej fragmenty. Najskuteczniejszym sposobem leczenia martwiczego zapalenia powięzi jest szybka interwencja chirurgiczna. Niestety, pacjenci często cierpią z powodu licznych powikłań, a śmiertelność w tym schorzeniu wynosi aż ok.30%.
- Choroby genetyczne
Jak wspomniano wcześniej, jednym z najważniejszych elementów budujących powięź są włókna kolagenowe. Każda choroba genetyczna, upośledzająca proces powstawania kolagenu, skutkuje także patologią i osłabieniem powięzi.
Wrodzone choroby tkanki łącznej, takie jak np. zespół Marfana lub zespół Ehlersa-Danlosa, to złożone schorzenia całego organizmu. Nieprawidłowa struktura kolagenu skutkuje zmniejszoną odpornością powięzi, nadmierną ruchomością w obrębie stawów i licznymi powikłaniami narządowymi.
- Choroby autoimmunologiczne
Autoimmunologiczne choroby tkanki łącznej, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty układowy (SLE) czy dermatomyositis cechują się stosunkowo częstym zajęciem układu mięśniowo-powięziowego.
Obecnie uważa się, że bóle mięśniowe zgłaszane przez pacjentów, mogą w rzeczywistości pochodzić z powięzi. Badania pokazują, że w obliczu zapalenia, ilość receptorów bólowych w powięzi wzrasta, przez co narząd ten może odgrywać rolę "generatora bólu".
Terapia powięzi
- Ćwiczenia powięzi
Aby zapobiec przykurczom powięzi, warto dbać o naprzemienne napinanie i rozciąganie poszczególnych jej fragmentów. Najłatwiej osiągnąć to poprzez aktywność fizyczną, angażującą wiele grup mięśniowych. Spędzanie wielu godzin przy biurku stwarza duże ryzyko powstawania napięć i zrostów w obrębie powięzi. Należy pamiętać o kilkuminutowych przerwach w pracy, rozruszaniu mięśni i rozluźnieniu powięzi.
- Dieta dla powięzi
Powięź zbudowana jest z tkanki łącznej. Aby zagwarantować jej prawidłowe funkcjonowanie, upewnij się, że jesteś odpowiednio nawodniony. Warto zadbać także o odpowiednią ilość kolagenu w diecie. Znajdziemy go m.in. w galaretkach, żelatynie i podrobach mięsnych. Pamiętajmy także, że do syntezy kolagenu niezbędne jest witamina C i witamina E.
- Rozciąganie powięzi
Ćwiczenia rozciągające mięśnie są świetnym sposobem na rozciągnięcie powięzi. Należy wykonywać je powoli i ostrożnie, pozostając w każdej pozycji minimum kilka minut. Bardzo korzystną praktyką z punktu widzenia rozciągania powięzi jest rollowanie z użyciem specjalnych przyrządów, takich jak wałki i piłki.
Obecnie prowadzonych jest wiele badań naukowych nad skutecznością rollowania powięzi. Wstępne wyniki wskazują, że rollowanie poprawia elastyczność powięzi, zmniejsza jej napięcie i zwiększa wytrzymałość mięśni.
- Masaż powięzi
Rollowanie powięzi należy w istocie do technik masażu, konkretnie tzw. SMR (self-myofascial release), czyli samodzielnego masażu powięziowego.
W przypadku poważnych przykurczów powięzi, czy przewlekłych zespołów bólowych, warto poprosić o poradę doświadczonego fizjoterapeutę, który zidentyfikuje problem i dobierze odpowiednią technikę masażu.
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
