Hiperostoza: przyczyny, objawy, leczenie

Hiperostoza usztywniająca kręgosłup – zgodnie z nazwą – zmniejsza elastyczność kręgosłupa, a przy tym powoduje przewlekły i sprawiający dyskomfort w codziennym życiu, lecz niezbyt silny ból. Może on promieniować do kończyn, umiejscawiać się w stawach i powodować drętwienie rąk lub nóg, a także ograniczać ruchomość stawów w całym ciele.

Spis treści

1. Hiperostoza: przyczyny
2. Hiperostoza: objawy
3. Jak się leczy hiperostozę?

Rozsiana samoistna hiperostoza szkieletu (uogólniony samoistny nadmierny rozrost kości, choroba Forestiera, choroba Forestiere-Rotes-de Querol, ang. diffuse idiopathic skeletal hyperostosis, DISH) należy do chorób zwyrodnieniowych - to jedna ze spondyloartropatii niezapalnych - chorób stawów z zajęciem stawów kręgosłupa.

Hiperostoza stała się osobną jednostką chorobową stosunkowo niedawno, bo dopiero w 1997 roku.

Dotyka przede wszystkim osoby w podeszłym wieku - pojawia się zwykle między 50. a 70. rokiem życia, częściej u mężczyzn. Sprzyjają mu dyslipidemia (nieprawidłowe stężenie lipidów i lipoprotein we krwi) i hiperurykemia (nadmierne stężenie kwasu moczowego w organizmie). Choroba Ferstiera wyraźnie częściej dotyka chorych na cukrzycę - występuje u 13-49 procent diabetyków, podczas gdy wśród populacji ogólnej dotyka od 1,6 do 13 procent.

Hiperostoza: przyczyny

Przyczyny hiperostozy nie są jeszcze dobrze rozpoznane. Specjaliści są zgodni, że do pojawienia się objawów choroby Ferestiera przyczyniają się czynniki mechaniczne, czynniki dietetyczne, długotrwałe stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych oraz retinoidów (np. w leczeniu trądziku), ale nadal nie ustalono bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego. Lekarze rozróżniają jednak chorobę zwyrodnieniową pierwotną, która jest dolegliwością samą w sobie lecz o bliżej nieokreślonych przyczynach, oraz wtórną, powstałą w wyniku urazów, wrodzonych wad  budowy kręgosłupa, chorób metabolicznych, chorób zapalnych stawów, zaburzeń hormonalnych, odkładania się związków wapnia i fosforu w stawach, uszkodzeń nerwów a także z wielu z innych przyczyn.

Morfologiczne, biochemiczne, molekularne i biomechaniczne zmiany w komórkach prowadzą do rozmiękczenia i stopniowych ubytków chrząstki stawowej i stwardnienia i zagęszczenia tkanki kostnej. Postępowi choroby towarzyszy na ogół niezbyt aktywny proces zapalny, który powoduje z rzadka niewielkie wysięki, a także ból pleców.

W przebiegu choroby Forestiera dochodzi do tworzenia się w okolicy kręgów piersiowych i szyjnych rzekomych osteofitów - to tzw. dzioby papuzie, które obejmują co najmniej 4 kręgi. Towarzyszy temu wapnienie i kostnienie okolicznych więzadeł przykręgosłupowych, umiejscowione w większości przypadków po prawej stronie.

Hiperostoza: objawy

Podstawą do diagnozy jest badanie rentgenowskie kręgosłupa. Wszelkie zmiany spowodowane hiperostazą są na nim doskonale widoczne: ich wygląd bywa obrazowo przedstawiany jako podobny do dzioba papugi lub nacieków stearyny.

Specjalistą właściwym do diagnozy i kierowania późniejszym leczeniem jest ortopeda.

Dla choroby Farestiera charakterystyczny jest rozrost kości w miejscach łaczenia się ze ścięgnami, rozcięgnami, torebkami stawowymi, pierścieniami włóknistymi, które to zmiany są widoczne na zdjęciach rentgenowskich.

Dla rozsianej samoistnej hiperostozy szkieletu charakterystyczne jest też występowania zwapnień w tkance podskórnej, w spojeniu łonowym, więzadłach karkowym i krzyżowo-guzicznym, ścięgnach mięśnia trójgłowego, podrzepkowego, Achillesa a także w guzie kulszowym czy mięśniu czworogłowym uda. Zaobserwować można również zgrubienie blaszki wewnętrznej kości czołowej, gęstniejące zapalenie kości biodrowej (łac. osteitis condensans ilii) i, co prawda rzadko, ale również zmiany w obrębie stawów obwodowych.

Jak się leczy hiperostozę?

Podstawą kuracji jest przede wszystkim kompleksowe leczenie objawowe, sprowadzające się do zmiany trybu życia i sposobu odżywiania oraz  rehabilitacji.  Leczenie farmakologiczne ma tylko charakter uzupełniający i dobierane jest indywidualnie w zależności od tego, czy zwyrodnienia mają charakter pierwotny, czy są wynikiem innych schorzeń czy urazów, przebiegu choroby, intensywności objawów, nasilenia dolegliwości bólowych oraz postępów w kuracji zachowawczej.

Cierpiącym na hiperostozę zaleca się zredukowanie masy ciała (dotyczy osób z nadwagą), codzienną, choć niezbyt obciążającą gimnastykę, rekreacyjne pływanie, jazdę na rowerze – generalnie: jak najwięcej niezbyt intensywnego ruchu.

Lekarz może też zlecić usprawniające zabiegi fizykoterapeutyczne w trybie ambulatoryjnym lub skierować chorego na kompleksowe leczenie sanatoryjne. Szczególnie pomocne w walce z hiperostozą wydają się być:

• kinezyterapia
• elektroterapia
• krioterapia
• balneoterapia

Niektórzy chorzy twierdzą, że pomaga im poddawanie się akupunkturze.

Osoby w starszym wieku, albo cierpiące na zaawansowane stadium hiperostozy, powinny się zaopatrzyć w sprzęt ortopedyczny ułatwiający poruszanie i codzienne funkcjonowanie: wkładki do butów, stabilizatory stawów, laskę, kule, a wreszcie gorset lub balkonik.