Angiografia: wskazania, rodzaje, metody wykonywania, przebieg
Angiografia to badanie obrazowe wykorzystywane do oceny naczyń krwionośnych, najczęściej tętnic. Podczas przeprowadzania angiografii wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie i środki cieniujące – kontrastowe. Umożliwia ona znalezienie miejsc nieprawidłowego przepływu krwi wynikającego z wielu różnych schorzeń, pomaga także zaplanować dalsze postępowania, a niekiedy wdrożyć natychmiastowe leczenie zabiegowe. Warto dowiedzieć się jak duże możliwości daj ten rodzaj badanie, na czym dokładnie ono polega. W artykule opisano także, kiedy wykonuje się angiografię oraz jakie są możliwe zagrożenia z nią związane.
Spis treści
- Angiografia: metody wykonywania
- Angiografia klasyczna: wskazania
- Angiografia klasyczna: przebieg
- Angiografia: możliwe powikłania
- Angiografia: środki cieniujące
Angiografia to jedno z badań radiologicznych, w którym ocenia się wybrane elementy układu krwionośnego, może być ono przeprowadzone metodami nieinwazyjnymi (np. angio-TK) lub inwazyjnymi (np. koronarografia) wiążącymi się z nakłuciem naczynia, ale umożliwiającymi jednoczasowe podjęcie terapii o obrębie określonego naczynia.
Zasada wykonywania angiografii opiera się na podaniu środka cieniującego i wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich w czasie wypełniania się naczyń kontrastem. Dzięki temu naczynia zostają uwidocznione jako jednolity cień układający się zgodnie z ich przebiegiem. Taki obraz następnie zinterpretuje się i na tej podstawie można wdrożyć odpowiednie postępowanie.
W warunkach standardowych naczynia krwionośne są przepuszczalne dla promieni rentgenowskich i w praktyce nie da się ich zobrazować wyłącznie przy pomocy promieniowania. Dlatego też wykonując angiografię wnętrze naczynia wypełnia się środkiem kontrastowym, który jest nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich i umożliwia zobrazowanie badanego naczynia.
Należy pamiętać, że uzyskany obraz jest odzwierciedleniem wnętrza naczynia i tylko miejsc gdzie płynie krew. Nie da się w ten sposób zobrazować ściany i powierzchni zewnętrznej naczynia krwionośnego, ani miejsc gdzie nie dopływa kontrast. Po podaniu środka cieniującego wykonuje się serię zdjęć rentgenowskich, tak zwana fluoroskopia, na których zobaczyć można badane naczynie.
Angiografia: metody wykonywania
Klasyczna angiografia - jak opisano wcześniej, badanie to przeprowadza się podając środek kontrastowy bezpośrednio do naczynia, które chcemy zobrazować. Następnie wykonuje się serię zdjęć rentgenowskich, które uwidaczniają płynący kontrast, a więc pośrednio naczynie, jego odgałęzienia, ewentualne poszerzenia, przerwanie naczynia i wypływ kontrastu, nieprawidłowy jego przepływ, czy zamknięcie i brak przepływu. W ten sposób wykonuje się wenografię (flebografię), kiedy to kontrast podawany jest dożylnie i ocenia się żyły oraz, znacznie częściej, arteriografię - ocenę tętnic i ich gałęzi:
- tętnic płucnych
- tętnic kończyn
- tętnic jamy brzusznej
- tętnic mózgu
Odmianą arteriografii jest koronarografia, czyli ocena tętnic wieńcowych (zaopatrujących serce), w tym wypadku przez tętnicę udową lub promieniową wprowadza się długie cewniki, przez które podaje się kontrast do tętnic wieńcowych. Koronarografia jest badaniem umożliwiającym i wykonywanym zawsze podczas angioplastyki wieńcowej, czyli wszczepiania stentów.
W podobny sposób wykonać można angiografię naczyń mózgu, wówczas zamiast do tętnic wieńcowych, kontrast podaje się do tętnicy szyjnej wewnętrznej. W tym przypadku również możliwe jest pojęcie terapii, np. tętniaków naczyń mózgowych.
W dzisiejszych czasach - dobie radiologii i kardiologii zabiegowej klasyczną angiografię najczęściej wykonuje się często już jako część zabiegu inwazyjnego. Zdarzają się przypadki, w których badanie inwazyjne nie jest konieczne, a wystarczający obraz dają metody opierające się na tomografii, rezonansie, czy ultrasonografii. Opisane niżej badania są nieinwazyjnymi sposobami obrazowania naczyń i nie uznaje się ich za typową angiografię, mimo że obrazują naczynia.
- Tomografia komputerowa - angio-TK
Zasada wykonania badania jest taka jak klasycznej angiografii: dożylnie podawany jest kontrast, a następnie po określonym czasie wykonuje się tomografię komputerową badanego obszaru. W tym przypadku możliwe jest zobrazowanie zarówno tętnic, jak i żył, badanie to często wykorzystuje się w celu oceny naczyń głowy, czy tętnic płucnych w podejrzeniu zatorowości płucnej.
Odmianą tego badania jest Angio-TK tętnic wieńcowych, w odróżnieniu od koronarografii jest to metoda nieinwazyjna wykorzystywana zwłaszcza u chorych z podejrzeniem choroby niedokrwiennej serca. Niestety, ma ona niższą rozdzielczość, jest trudniejsza do interpretacji i mniej czuła niż klasyczna angiografia.
- Rezonans magnetyczny – angio-MR
Metoda ta nazywana jest angiografią, lecz zasada jego wykonania jest zupełnie inna niż większości tego rodzaju badań. Przede wszystkim wykorzystuje się tu rezonans magnetyczny, a więc nie ma tu promieniowania rentgenowskiego. Ponadto dzięki zastosowaniu tej techniki rzadko kiedy stosuje się środki cieniujące, ponieważ rezonans sam w sobie pozwala na ocenę naczyń, nawet pomimo braku kontrastu w jego świetle. Angio-MR najczęściej wykorzystuje się do oceny naczyń mózgu, znacznie rzadziej badanie to wykorzystuje się do oceny naczyń wieńcowych.
- USG
Ultrasonografia również umożliwia ocenę naczyń. W USG zobrazować można przede wszystkim budowę ściany naczyń oraz prędkość przepływu krwi, co pośrednio mówi o obecności ewentualnego zwężenia. Niestety, badanie to jest trudne technicznie i możliwe tylko na naczyń dostępnych dla ultrasonografii, a więc nie można w ten sposób zbadać np. tętnic wieńcowych, ponadto wyniki zależą od kąta przyłożenia głowicy i częstotliwości ultradźwiękowej używanej podczas badania.
Angiografia klasyczna: wskazania
Ze względu na szerokie możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, angiografia ma wiele zastosowań:
- choroby tętnic, np. ich zwężenia w przebiegu miażdżycy (choroba niedokrwienna serca, niedokrwienie kończyn dolnych, zwężenia tętnic szyjnych). Na tej podstawie ocenia się, czy konieczne jest leczenie inwazyjne, czy zachowawcze - farmakologiczne
- zawał serca
- podejrzenie zatoru, np. zatorowość płucna
- wady rozwojowe naczyń krwionośnych i ewentualna ich korekcja
- zakrzepica żył głębokich
- diagnostyka chorób naczyń mózgowych, np. tętniaków
Angiografia klasyczna: przebieg
Badania te wykonuje się w pracowni radiologii inwazyjnej lub pracowni hemodynamiki (w przypadku koronarografii), operatorem najczęściej jest radiolog, chirurg naczyniowy lub kardiolog w zależności od rodzaju badania.
Przed angiografią wykonuje się badania krwi - między innymi morfologię i kreatyninę, aby sprawdzić funkcję nerek pod kątem podawanego kontrastu.
Dalsze przygotowanie do zabiegu to czynności pielęgniarskie - założenie wenflonu, wygolenie miejsc dostępu naczyniowego i ich dezynfekcja, ostatnią z nich wykonuje się już na sali bezpośrednio przed zabiegiem.
Do zabiegu należy pozostawać na czczo.
Samą angiografię rozpoczyna się od znieczulenia miejscowego w okolicy dostępu naczyniowego - w pachwinie lub nadgarstku. Następnie po nakłuciu naczynia wprowadza się do niego cewnik, który prowadzi się do naczynia będącego celem angiografii. Pozycję cewnika ocenia się przy pomocy promieni rentgena. Następnie podawany jest kontrast, który miesza się z krwią i wypełnia badane naczynia, umożliwiając jego zobrazowanie.
Wynik to krótki film - seria wykonywanych seryjnie zdjęć RTG, zapisuje się go w wersji cyfrowej, aby móc do niego później wrócić. Po zarejestrowaniu obrazów można zakończyć badanie lub przeprowadzić zabieg z zakresu kardiologii lub radiologii interwencyjnej. Następnie cewnik usuwa się, a w miejscu nakłucia zakłada opatrunek uciskowy.
Angiografia: możliwe powikłania
Każdy rodzaj angiografii jest bezpiecznym badaniem, a powikłania zdarzają się rzadko. Jeśli wykonywana jest tomografia, czy rezonans jedyne zagrożenie wiąże się z podaniem kontrastu - u osób uczulonych mogą wystąpić reakcje alergiczne, a w przypadku chorób nerek - ich uszkodzenie. Obu tym powikłaniom można odpowiednio zapobiegać, jeśli lekarz przygotowujący do zabiegu zostanie poinformowany o nadwrażliwości na kontrast lub chorobie nerek.
Zarówno uszkodzenie nerek, jak i reakcja uczuleniowa mogą wystąpić także w przebiegu klasycznej angiografii.
Inne powikłania mogą wiązać się z miejscem wprowadzenia cewnika - dostępu naczyniowego, mogą to być krwiaki i sińce, czy uszkodzenia naczyń.
Poważniejsze zdarzenia występują wyjątkowo i są odmienne w zależności od badanego obszaru ciała i rodzaju badania, mogą to być:
- zawał serca
- zaburzenia rytmu
- udar mózgu
Jednak ryzyko powikłań zawsze przeważa nad korzyściami uzyskiwanymi podczas wykonywanych badań, umożliwiając z jednej strony diagnostykę i dalsze odpowiednie leczenie, a z drugiej nierzadko podjęcie natychmiastowej terapii w przypadku uszkodzenia, czy zwężenia naczynia.
Angiografia: środki cieniujące
Wykorzystywane w klasycznej angiografii oraz w angio-TK środki kontrastowe zawierają jod. Pierwiastek ten jest nietoksyczny, a jednocześnie poprzez pochłanianie osłabia przechodzenie promieni rentgenowskich, co zapewnia efekt zakontrastowania. Dzięki temu obszar zawierający środek cieniujący jest ciemniejszy niż pozostała część obrazu, co umożliwia jego ocenę.
Kontrast jodowy może być jonowy lub niejonowy, pierwszy z nich jest nieco bardziej toksyczny i u osób chorujących na nerki stwarza ryzyko ich uszkodzenia, dlatego też w takich przypadkach stosuje się środki niejonowe.
W badaniu wykorzystującym rezonans magnetyczny, jeśli wykorzystuje się środki kontrastowe, są to zupełnie inne związki, niezawierające jodu, a ich struktura oparta jest na gadolinie.
Porady eksperta
