Badanie elektrofizjologiczne
Badanie elektrofizjologiczne (ang. EPS) to bardzo specjalistyczne, inwazyjne badanie wykonywane u osób z podejrzeniem zaburzeń rytmu serca, ale także ze stwierdzoną arytmią. Dowiedz się, kiedy się takie badanie przeprowadza, na czym ono polega oraz jak przebiega sam zabieg.
Spis treści
- Układ bodźcoprzewodzący
- Badanie elektrofizjologiczne - kiedy się wykonuje?
- Przygotowanie do badania elektrofizjologicznego
- Przebieg badania elektrofizjologicznego
- Badanie elektrofizjologiczne - powikłania
Badanie elektrofizjologiczne to zaawansowane, inwazyjne badanie elektrycznej aktywności serca. Polega ono na przeprowadzeniu mapowania potencjałów elektrycznych oraz diagnostycznej stymulacji serca z użyciem elektrod wewnątrzsercowych wprowadzonych przez naczynia - najczęściej żyłę udową.
Badanie elektrofizjologiczne pozwala określić dokładny rodzaj zaburzeń rytmu serca, ocenić stan układu bodźcoprzewodzącego oraz wdrożyć odpowiednie leczenie: farmakologiczne lub zabiegowe - ablacja przezskórna.
Badanie elektrofizjologiczne jest bezpieczne i zwykle bezbolesne, jedynie u niektórych osób stymulacja serca może być odczuwana jako kołatanie. Warto wiedzieć, że badanie elektrofizjologiczne jest wykonywane zawsze przed zabiegiem ablacji.
Współczesna kardiologia coraz częściej sięga do inwazyjnych metod zarówno diagnostyki, jak i leczenia. Aktualna wiedza medyczna pozwala na terapię opartą nie tylko na postępowaniu farmakologicznym, ale także na, nierzadko skuteczniejszym, leczeniu zabiegowym.
Na szeroką skalę dostępne są pracownie hemodynamiki, w których diagnozuje się i leczy chorobę niedokrwienną serca, w tym zawały.
Podobnie rzecz się ma z tak zwanymi urządzeniami wszczepialnymi - stymulatorami, ich zadaniem jest leczenie między innymi wolnych rytmów pracy serca.
Coraz większe znaczenie zyskuje także dziedzina kardiologii zwana elektrofizjologią, zajmuje się ona diagnostyką i leczeniem zaburzeń rytmu serca w oparciu przede wszystkim o zapisy EKG, badania Holterowskie, ale także badania elektrofizjologiczne.
Głównym celem takiego badania jest dokładna ocena zaburzeń rytmu serca, ich pochodzenia, a dzięki temu dobór właściwej terapii.
Czytaj też: Kardiologia inwazyjna - zabiegi
Układ bodźcoprzewodzący
Układ bodźcoprzewodzący, to skomplikowana struktura wbudowana w serce odpowiedzialna za wytwarzanie impulsów i ich przewodzenie. Jest on odpowiedzialny za tak zwany automatyzm serca, który polega na autonomicznym (własnym) pobudzaniu serca do pracy.
W prawym przedsionku serca znajduje się węzeł zatokowy - rozrusznik serca, obszar ten generuje wyładowania elektryczne, które rozprzestrzeniając się powodują skurcz mięśnia sercowego.
Po wytworzeniu w węźle zatokowym bodziec rozprzestrzenia się przez przedsionki, pobudzając je do pracy i napełnienia komór krwią.
Następnie impuls jest przewodzony przez węzeł przedsionkowo-komorowy, odnogi pęczka Hisa i włókna Purkinjego do komór, które po jego dotarciu również zostają aktywowane i kurczą się.
Następuje wyrzut krwi do dużych naczyń i cykl rozpoczyna się na nowo.
Takie działanie układu bodźcoprzewodzącego zapewnia odpowiednio często pobudzenie serca, zarówno pod względem częstości – np. przyspieszenie akcji w czasie wysiłku, jak i właściwe rozprzestrzenianie się bodźców. Nieprawidłowości w pracy elektrycznej serca mogą wynikać z różnych mechanizmów:
- zaburzenia wytwarzania impulsów w węźle zatokowym
- niewłaściwego przewodzenia impulsów, wynikającego z uszkodzenia układu bodźcoprzewodzącego
- pojawiania się w mięśniu sercowym, poza węzłem zatokowym, obszarów odpowiedzialnych za wytwarzanie impulsów
- pojawiania się obszarów mięśnia sercowego niewłaściwie przewodzących impulsy elektryczne – zarówno zbyt wolno, jak i zbyt szybko
Każda z tych sytuacji może powodować arytmie, które poza dokuczliwymi objawami mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia. Do wymienionych nieprawidłowości w przewodzeniu impulsów elektrycznych przyczyniają się między innymi:
- wiek
- nadciśnienie tętnicze
- przebyte zawały
- inne choroby serca
Badanie elektrofizjologiczne - kiedy się wykonuje?
Nie każda osoba z zaburzeniami rytmu serca powinna mieć wykonane badanie elektrofizjologiczne. Do zabiegu kwalifikuje się na podstawie dolegliwości oraz wyników innych badań:
- EKG
- badania Holter EKG
- echo serca
W wielu przypadkach istotne jest także wykluczenie występowania chorób mogących przyczyniać się do powstawania arytmii, np. choroby niedokrwiennej serca, czy chorób tarczycy. Badanie elektrofizjologiczne wykonuje się, aby ocenić:
- źródła zaburzeń rytmu serca - dokładną lokalizację obszaru w mięśniu sercowym odpowiedzialnym za powstawanie arytmii
- skuteczność leczenia farmakologicznego zaburzeń rytmu serca
- możliwość i konieczność wykonania ablacji
- w diagnostyce utrat przytomności, jeśli podejrzewane jest tło arytmiczne
Przygotowanie do badania elektrofizjologicznego
Jak przed każdym badaniem inwazyjnym warto wykonać szczepienie przeciwko WZW B, a także podstawowe badania: morfologię krwi, badanie elektrolitów.
Przeprowadzenie badania elektrofizjologicznego w większości przypadków wymaga jedynie niewielkiego przygotowania: wygolenia miejsc dostępu naczyniowego - najczęściej pachwin oraz oczywiście pozostania na czczo. Niekiedy konieczna jest także modyfikacja farmakoterapii - odstawienia niektórych leków antyarytmicznych oraz hamujących krzepnięcie krwi.
O konieczności takiego postępowania informuje lekarz przeprowadzający badanie elektrofizjologiczne. Po zabiegu należy leżeć płasko na plecach przez kilka godzin, aby nakłute naczynie mogło się zagoić, przez około tydzień należy oszczędzać nakłutą nogę tzn. nie wykonywać forsownych wysiłków, pochylać i wykonywać przysiadów, aby uniknąć krwawienia.
Przebieg badania elektrofizjologicznego
Badanie elektrofizjologiczne to zabieg małoinwazyjny, czyli przeprowadzany przeznaczyniowo, bez konieczności otwierania klatki piersiowej. Wykonuje się go w pracowni elektrofizjologii - specjalnej sali diagnostyczno-zabiegowej.
Po położeniu badanego na stole zabiegowym okolice dostępu naczyniowego są dezynfekowane i przykryte jałowymi serwetami. Następnie podane jest znieczulenie miejscowe i uzyskany dostęp do żyły - najczęściej udowej (w wyjątkowych wypadkach zabieg wykonuje się przez tętnicę).
Niekiedy poza znieczuleniem miejscowym konieczne jest podanie leków uspokajających.
Lekarz nakłuwa naczynie, wprowadza kolejno prowadnik, a potem po nim cewnik do serca. Kolejnym etapem jest wprowadzenie specjalnych elektrod służących do przeprowadzenia badania.
Badanie elektrofizjologiczne przeprowadza się pod kontrolą obrazu rentgenowskiego, pozawala to zobrazować wspomniane elektrody i właściwie je umieścić (w prawym przedsionku i komorze, okolicy pęczka Hisa oraz zatoce wieńcowej). Ich zadaniem jest rejestracja i analiza potencjałów elektrycznych serca, a dzięki temu, że dzieje się to wewnątrz serca można je ocenić bardzo dokładnie.
Czytaj też: Rentgen (RTG) klatki piersiowej - jak wygląda? Przygotowanie do badania
Elektrody służą także do wysyłania bodźców - serce jest stymulowane, aby wywołać zaburzenia rytmu w kontrolowanych warunkach. Niekiedy konieczne jest także pobudzenie serca do szybszej pracy, a nawet wywołanie arytmii, co może być nieprzyjemne, jednak jest konieczne, aby zabieg był skuteczny.
Po wykonaniu tak zwanej mapy elektrycznej, czyli wizualizacji serca wraz z jego potencjałami elektrycznymi, podejmowana jest decyzja czy zabieg zostaje zakończony, czy jednoczasowo wykonuje się ablację.
W pierwszym przypadku usuwane są elektrody i cewnik, a na miejsce wkłucia zakładany jest opatrunek oraz niekiedy pojedynczy szew.
Jeśli jednak lekarz podejmie decyzję o wykonaniu ablacji, wprowadza się cewnik umożliwiający zniszczenie miejsc odpowiedzialnych za wytwarzanie arytmii.
Badanie elektrofizjologiczne może być bardzo długotrwałe - nawet do kilku godzin.
Badanie elektrofizjologiczne - powikłania
Powikłania występują bardzo rzadko - poniżej 1%. Najgroźniejszym, ale zarazem najrzadziej występującym jest perforacja mięśnia sercowego, czyli wytworzenie szczeliny w wolnej ścianie serca, przez którą wynaczynia się krew prowadząc do tamponady serca. Konieczne jest wówczas nakłucie worka osierdziowego, a niekiedy wykonanie zabiegu kardiochirurgicznego. Innymi możliwymi powikłaniami są:
- uszkodzenie układu bodźcoprzewodzącego, co skutkuje zbyt wolną pracą serca i koniecznością wszczepienia stymulatora
- uszkodzenie miejsca dostępu naczyniowego, powodujące krwiaki, rzadziej tętniaki rzekome, które w wyjątkowych sytuacjach muszą być operowane
- zakażenie
- odma opłucnowa
- wystąpienie epizodów zatorowości - niedokrwienia narządów, np. udaru mózgu
Zdecydowana większość pacjentów nie doznaje żadnych komplikacji.
Czytaj też: Powikłania (komplikacje) po zabiegach kardiologicznych
Porady eksperta
