Oparzenia: rodzaje, stopnie oparzeń i ich charakterystyka. Kiedy oparzenie zagraża życiu?

Oparzenia to uszkodzenia tkanek skóry pod wpływem wysokiej temperatury. Do oparzenia może dojść w wyniku polania wrzątkiem, działania na skórę środków chemicznych, promieni słonecznych czy porażenia prądem lub piorunem. Sprawdź, jakie są rodzaje i stopnie oparzeń ciała. Jak wygląda klasyfikacja oparzeń skóry?

Spis treści

1. Rodzaje oparzeń ciała
2. Klasyfikacja oparzeń
3. Oparzenie I stopnia
4. Oparzenie II stopnia
5. Oparzenia III stopnia
6. Oparzenia IV stopnia
7. Ogólnoustrojowe zaburzenia przy oparzeniach III i IV stopnia

Oparzenia to uszkodzenia tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury. W zależności od wysokości temperatury, jaka działa na organizm człowieka, oraz czasu jej działania powstają odpowiednio: miejscowe lub ogólnoustrojowe uszkodzenia. Jakie są rodzaje i stopnie oparzeń skóry?

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Rodzaje oparzeń ciała

• Oparzenia termiczne - powstają w wyniku działania ciepła (np. wrzątku, gorącego oleju).
• Oparzenia chemiczne - są wywoływane przez  środki chemiczne o żrącym działaniu, takie jak kwasy, ługi (zasady) i sole metali ciężkich. Wywołują one zmiany na skórze i błonach śluzowych przypominające oparzenia cieplne, czyli głównie oparzenia II stopnia. W zależności od rodzaju substancji chemicznych wyróżnia się wczesne lub opóźnione działanie żrące oraz ogólnie toksyczne. Oparzenie kwasem charakteryzuje się wytworzeniem na skórze suchego strupa o różnym zabarwieniu. Z kolei oparzenie ługiem powoduje powstanie na skórze miękkiego, wilgotnego strupa o zabarwieniu białawym (tzw. martwica rozpływna).
• Oparzenia elektryczne - powstają w wyniku przepływu prądu elektrycznego przez ciało, czyli porażenia prądem. Źródłem prądu zazwyczaj jest domowa lub przemysłowa instalacja elektryczna lub piorun.
• Oparzenia radiacyjne – są wynikiem działania promieniowania radioaktywnego (RTG, UV i innych ekstremalnych czynników promiennych), a także promieniowania słonecznego.

Klasyfikacja oparzeń

Do oparzenia skóry może dojść już pod wpływem temperatury 42°C. Przy tej temperaturze naskórek ulega martwicy już po 6 godzinach. Przy  temperaturze 55°C do oparzenia dochodzi po 3 minutach, a przy 70°C - zaledwie po 1 sekundzie.

Temperaturą graniczną, powyżej której nieodwracalnemu uszkodzeniu ulega białko tkankowe, jest 55°C. Każda wyższa temperatura, która działa na powierzchnię ciała, powoduje uszkodzenie skóry i tkanek głębszych, czyli martwicę. Tego typu  uszkodzenia zazwyczaj są nieodwracalne.

Wyróżnia się 4 stopnie oparzeń, które zależą od głębokości uszkodzenia.

Oparzenie I stopnia

Obejmuje tylko naskórek. Jego cechami charakterystycznymi są:

• zaczerwienienie skóry, czyli rumień
• lekki obrzęk
• bolesne pieczenie skóry

Rumień może być wynikiem krótkotrwałego działania pary wodnej, niezbyt gorącej wody lub silnego działania promieni słonecznych. Zaczerwienienie skóry utrzymuje się zwykle kilka dni i goi się samoistnie po złuszczeniu naskórka. I stopień oparzenia nie niesie za sobą ryzyka powstania blizny.

W tym przypadku poparzone miejsce należy trzymać pod strumieniem zimnej wody przez kilkadziesiąt sekund. Powierzchowne oraz drobne oparzenia można również przemyć produktem do oczyszczania, przemywania ran. Można sięgnąć po preparat zwierający np. poliheksanidynę - substancję, która wspiera proces gojenia ran i nie sprzyja rozwojowi odporności drobnoustrojów. Następnie należy delikatnie osuszyć oparzone miejsce jałową gazą i nałożyć czysty, suchy opatrunek.

WAŻNE: Jak pielęgnować bliznę po oparzeniu >>

Oparzenie II stopnia

Oparzenia II stopnia mogą powstać po oblaniu wrzątkiem, gorącym olejem lub pod wpływem pary wodnej, chemikaliów itp.

Wyróżnia się oparzenie II stopnia powierzchowne (II A), które obejmuje naskórek i część skóry właściwej. Pojawią się wtedy:

• zaczerwienie i obrzęk
• pęcherze wypełnione żółtawym płynem surowiczym

Pęcherze to martwy naskórek uniesiony gromadzącym się pod nim płynem tkankowym. Obserwuje się tu silne procesy zapalne i martwicze naskórka na granicy ze skórą właściwą, którym towarzyszy:

• silny ból

Gojenie trwa około 10-14 dni. Oparzenia II stopnia A pozostawiają jedynie niewielkie przebarwienia.

Oparzenie II stopnia głębokie (II B), które obejmuje naskórek i całą grubość skóry właściwej, co objawia się:

• białą skórą z czerwonymi punktami (powierzchowna martwica)
• bólem, który jest mniejszy niż w przypadku oparzenia w stopniu II A, ponieważ zostały uszkodzone zakończenia nerwowe.

Czas gojenia powstałych w ten sposób ran trwa ok. 3 tygodni. Po zagojeniu się ran mogą powstać blizny.

Oparzenia III stopnia

Przy oparzeniach III stopnia obserwuje się zniszczenie całej warstwy skóry, a często również tkanek leżących głębiej. Dochodzi w ten sposób do martwicy skóry. Po wyschnięciu części martwiczej powstają białoszare lub żółte strupy. Oparzenie III stopnia wywołuje bardzo silne bóle, przy czym powierzchnia oparzonej skóry jest niewrażliwa na dotyk. Następnie obserwuje się oddzielenie części obumarłych i wytworzenie ziarniny oraz blizny.

Tego typu oparzenia są wynikiem dłuższego działania wrzątku, gorącego oleju,  a także otwartego ognia. Oparzenia III stopnia wymagają często leczenia operacyjnego przeszczepami skóry.

Oparzenia IV stopnia

Skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. Martwica obejmuje wszystkie tkanki aż do kości. Widać wtedy narządy wewnętrzne, mięśnie i ścięgna. Oparzenia IV stopnia mogą być wynikiem długotrwałego działania ognia lub oparzenia elektrycznego.

Ogólnoustrojowe zaburzenia przy oparzeniach III i IV stopnia

Oprócz zmian miejscowych oparzenia III i IV stopnia powodują zaburzenia ogólnoustrojowe w postaci wstrząsu hipowolemicznego (który jest wynikiem masywnej utraty wody i elektrolitów przez oparzone powierzchnie), a następnie tzw. choroby oparzeniowej, która jest wywołana:

• bólem,
• utratą osocza krwi,
• zatruciem organizmu przez wchłaniane produkty rozpadu białka tkankowego.

Im rozleglejsza jest powierzchnia oparzona, tym większa jest ucieczka z krwi płynu wraz z białkiem do obrzękłych tkanek i pęcherzy i natężenie zmian. Zwiększa się również ryzyko wystąpienia wstrząsu. W tym przypadku obok głębokości (stopnia) oparzenia bardzo ważna jest również jego rozległość.

Monika Majewska