Urazy klatki piersiowej mogą mieć groźne konsekwencje. Jak udzielić pierwszej pomocy?

Weryfikacja

Autor: lek. Katarzyna Banaszczyk

Urazy klatki piersiowej to częste uszkodzenia ciała, z jakimi spotykają się medycy podczas swojej pracy. Pod względem częstości to trzeci najczęstszy uraz ciała (po urazach kończyn i po urazach głowy). Jakie urazy klatki piersiowej wyróżniamy i co powinniśmy o nich wiedzieć?

Spis treści

1. Złamanie żeber - co to za uraz?
2. Wiotka klatka piersiowa - co to zjawisko?
3. Złamania mostka - charakterystyka urazu
4. Odma opłucnowa - rodzaje i przyczyny
5. Urazy tchawicy - przyczyny
6. Stłuczenie płuca - co to? Objawy stłuczenia płuca
7. Rozdarcie płuca - charakterystyka urazu
8. Uszkodzenia przepony
9. Uszkodzenie aorty piersiowej

Uraz w obrębie klatki piersiowej to nie tylko znane niemal wszystkim złamanie żebra. W obrębie klatki piersiowej znajdują się przecież także inne elementy, a dokładniej bardzo ważne narządy, takie jak serce, duże naczynia, takie jak aorta piersiowa, czy płuca. Dlatego urazy klatki piersiowej mogą nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne.

Złamanie żeber - co to za uraz?

Złamanie żeber jest konsekwencją tępego urazy klatki piersiowej. W naszym organizmie mamy dwanaście par żeber, a złamania lokalizują się typowo w ich tylnych i bocznych odcinkach.

Najrzadziej złamaniom ulegają pierwsze trzy pary naszych żeber, gdyż swoista ochronę stanowi dla nich obręcz barkowa.

Objawy złamania żeber

Typowy symptom złamania żebra to silny ból, który nasila się przy poruszaniu, kaszlu oraz ruchach kończyn górnych. Diagnostyka złamania żebra obejmuje przede wszystkim wykonanie zdjęcia RTG żeber. W przypadku podejrzenia złamania żebra należy udać się na SOR urazowy (SOR - Szpitalny Oddział Ratunkowy), na którym lekarz po zbadaniu pacjenta zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Złamanie żebra może doprowadzić do groźnej w skutkach odmy opłucnowej, o której będziemy mówić w kolejnych akapitach, dlatego konieczne jest dokładne zbadanie pacjenta. Przy bólu w rzucie żeber możemy przyjąć doraźnie leki przeciwbólowe takie, jak paracetamol lub ibuprofen.

Wiotka klatka piersiowa - co to zjawisko?

Z takim zjawiskiem mamy do czynienia, gdy dochodzi do złamania kilku sąsiednich żeber i w konsekwencji do paradoksalnego zapadania się tego fragmentu klatki piersiowej w czasie wdechu. Wiotkiej klatce piersiowej może towarzyszyć stłuczenie płuc.

Wiotka klatka piersiowa może objawiać się tak, jak złamanie żeber, ale częściej towarzyszą jej objawy niewydolności oddechowej - a przede wszystkim duszność.

Wiotka klatka piersiowa może wymagać respiratoroterapii oraz wykonania zabiegu operacyjnego, dlatego w przypadku rozległego urazu żeber konieczne jest pilne przewiezienie pacjenta do szpitala.

Złamania mostka - charakterystyka urazu

Złamanie mostka występuje zdecydowanie rzadziej, niż złamania żeber - uznaje się, że złamania w obrębie mostka stanowią tylko 0,5% wszystkich urazów klatki piersiowej. Uraz ten objawia się:

• silnym bólem w rzucie mostka, ból ten nasila się przy ruchach ciałem, a także przy oddychaniu, kaszlu i pod wpływem palpacji (dotyku w okolicy złamania),
• możemy mieć do czynienia ze zniekształceniem przedniej ściany klatki piersiowej,
• u pacjenta można zaobserwować tak zwane opaczne ruchy oddechowe klatki piersiowej, czyli właśnie zapadanie się klatki piersiowej podczas wdechu.

W postępowaniu przedmedycznym pomocne jest ustabilizowanie klatki piersiowej. W niektórych przypadkach celem diagnostyki nie wystarczy wykonanie klasycznego zdjęcia RTG, lecz konieczna jest tomografia komputerowa - która jest badaniem dokładniejszym. Pewne sytuacje mogą wymagać również leczenia operacyjnego i zespolenia złamania.

Odma opłucnowa - rodzaje i przyczyny

Na początku tego akapitu musimy sobie wyjaśnić, czym jest odma opłucnowa. Stan ten charakteryzuje się obecnością powietrza w jamie opłucnej, powietrze to przedostaje się do niej na skutek uszkodzenia płuc lub ściany klatki piersiowej. Jest więc to konsekwencja urazu klatki piersiowej.

Jama opłucnowa to przestrzeń, w której znajdują się płuca, w warunkach prawidłowych wypełniona jest tylko niewielką ilością (kilka mililitrów) płynu surowiczego, który to zmniejsza tarcie blaszek opłucnej podczas oddychania.

Dlaczego powietrze w jamie opłucnowej jest groźne dla naszego zdrowia i życia? Należy mieć świadomość, że dochodzi wówczas do ucisku płuca, co jest przyczyną pogorszenia procesu wymiany gazowej, a w konsekwencji - niedotlenienia organizmu i niewydolności oddechowej.

Wyróżniamy kilka odmian odmy: odmę otwartą, odmę zamkniętą oraz najgroźniejszą - odmę prężną. Ten rodzaj odmy opłucnowej charakteryzuje się wytworzeniem swojego rodzaju zastawki, na skutek czego w czasie wdechu powietrze dostaje do jamy opłucnej, ale w trakcie wydechu nie może się z niej wydostać, co z kolei prowadzi do uciśnięcia również drugiego płuca oraz dużych naczyń żylnych. Powoduje to zmniejszenie powrotu żylnego, a tym samym zmniejszenie rzutu serca, czego konsekwencją jest nawet nagłe zatrzymanie krążenia.

W przypadku odmy prężnej konieczne jest jak najszybsze wprowadzenie do jamy opłucnowej kaniuli (wykonuje się to po górnym brzegu III żebra). Taką procedurę wykonuje się jeszcze przed przetransportowaniem pacjenta do szpitala. Procedura ta pozwala na uratowanie życia choremu. Konieczne jest również podawanie pacjentowi tlenu.

Urazy tchawicy - przyczyny

Przyczyną urazów tchawicy są przede wszystkim wypadki komunikacyjne. Najczęściej uszkodzeniu ulega odcinek szyjny tchawicy. Inne przyczyny urazu tchawicy to: badania endoskopowe, operacje w obrębie układu oddechowego, a także procedury usuwania ciał obcych z tchawicy i oskrzeli.

Jeżeli uraz powstaje na skutek wykonywania procedur medycznych to nazywamy go wówczas urazem jatrogennym. Urazy tchawicy mogą powstawać również na skutek ran kłutych i postrzałowych klatki piersiowej.

Stłuczenie płuca - co to? Objawy stłuczenia płuca

Stłuczenie płuca powstaje typowo na skutek urazu tępego, doprowadzającego do uszkodzenia miąższu płuca. Dochodzi do zgniecenia pęcherzyków płucnych, a także do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych w obrębie płuc. Ponadto, możemy mieć do czynienia z wylewami krwawymi do miąższu płucnego.

Konsekwencją stłuczenia płuca może być zapalenie płuc, powstanie w obrębie płuca krwiaka, a nawet ropnia. Typowe objawy stłuczenia płuca to krwioplucie, duszność, a także sinica i rzężenia nad polem płucnym podczas osłuchiwania pacjenta. Co ciekawe, zmiany radiologiczne (widoczne na RTG płuc) ujawniają się później, niż objawy kliniczne stłuczenia i są to typowo plamiste zacienienia.

Stłuczenie płuca to poważny stan kliniczny, który wiąże się, jak podaje literatura chirurgiczna - z nawet 10% śmiertelnością. Zgon spowodowany jest przede wszystkim rozwijającą się niewydolnością oddechową.

Rozdarcie płuca - charakterystyka urazu

Jest to miejscowe uszkodzenie miąższu płuca spowodowane przede wszystkim przez rany postrzałowe i rany kłute. Konsekwencją rozerwania płuca może być powstanie krwiaka wewnątrz miąższu płucnego lub gromadzenia się krwi w jamie opłucnowej.

Jeżeli rana kłuta jest głęboka, to może dojść do uszkodzenia dużych naczyń krwionośnych, co prowadzi do krwotoku i nawet zgonu pacjenta (na skutek dużej utraty krwi i wstrząsu krwotocznego).

Objawy rozdarcia płuca to przede wszystkim krwioplucie, czasami duszność, a także ból w okolicy doznanego urazu.

Rozdarcie płuca wymaga przetransportowania pacjenta do odpowiedniego ośrodka, ponieważ w niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie operacji w obrębie klatki piersiowej - torakotomii.

Uszkodzenia przepony

Przepona to największy mięsień oddechowy, który odgranicza klatkę piersiową od jamy brzusznej. Podczas urazów klatki piersiowej może dojść również do uszkodzenia tej struktury. Należy mieć świadomość, że w ponad połowie przypadków uszkodzeniom tego mięśnia towarzyszą urazy innych, ważnych narządów klatki piersiowej lub jamy brzusznej.

Częstym mechanizmem uszkodzenia przepony jest nagły, gwałtowny wzrost ciśnienia, panującego w jamie brzusznej, co towarzyszy przede wszystkim wypadkom komunikacyjnym.

Uszkodzenie przepony (czyli granicy między jamą brzuszną a klatką piersiową) może wiązać się z przemieszczeniem narządów jamy brzusznej do klatki piersiowej. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia lewej kopuły przepony, to wówczas możemy mieć do czynienia z przemieszczeniem śledziony, żołądka, a także fragmentu jelita. Należy tutaj zaznaczyć, że lewa część przepony ulega znacznie częściej uszkodzeniom, niż część prawa.

Z kolei, jeżeli dojdzie do uszkodzenia prawej kopuły przepony, to możemy obserwować przemieszczenie takiego narządu, jak wątroba.

W obrazie klinicznym możemy spotkać się z objawami ostrego brzucha - ponieważ może dojść do niedrożność w przemieszczonej pętli jelitowej, ale również mogą wystąpić objawy niewydolności oddechowej, które wynikają z ucisku przemieszczających się narządów jamy brzusznej na tkankę płuc, co prowadzi do upośledzenia procesu wymiany gazowej.

Uszkodzenie przepony diagnozuje się przede wszystkim na podstawie zdjęcia rentgenowskiego (RTG) lub tomografii komputerowej (TK). Leczenie tego urazu jest typowo operacyjne i polega na odprowadzeniu nieprawidłowo przemieszczonych narządów do jamy brzusznej i zszyciu uszkodzonej przepony.

Uszkodzenie aorty piersiowej

Rozpoznanie uszkodzenia aorty piersiowej opiera się na wykonaniu badania echo serca, czyli badania echokardiograficznego, które pozwala na zobrazowanie jam serca oraz dużych naczyń. Uszkodzenie aorty to bardzo poważny uraz, który może skutkować wstrząsem krwotocznym, niedokrwieniem tkanek, a w konsekwencji nawet zgonem pacjenta, dlatego każdy uraz klatki piersiowej, szczególnie na skutek wypadku komunikacyjnego powinien być skonsultowany na sorze urazowym. W przypadku uszkodzenia tego naczynia zazwyczaj konieczne jest leczenie operacyjne poprzez torakotomię.

Podsumowując, urazy klatki piersiowej mogą mieć poważne konsekwencje zarówno dla zdrowia, jak i życia poszkodowanego. Każdy pacjent z urazem klatki piersiowej musi zostać zbadany przedmiotowo przez lekarza (najlepiej na szpitalnym oddziale ratunkowym). Klatka piersiowa to nie tylko żebra, ale również narządy takie, jak płuca, serce, czy duże naczynia krwionośne, co sprawia, że urazy tej okolicy mogą być naprawdę poważne. Zdecydowanie nie warto ich bagatelizować.

lek. Katarzyna Banaszczyk