Zespół poposiłkowy (dumping syndrom) – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół poposiłkowy (dumping syndrom, zespół poresekcyjny) to zespół objawów i dolegliwości, które są wynikiem usunięcia całego żołądka lub jego części, np. po operacji bariatrycznej u osób chorych na otyłość. Zespół poposiłkowy pojawia się najczęściej po zjedzeniu zbyt dużej ilości potraw słodkich, tłustych lub smażonych. Jakie są objawy zespołu poposiłkowego i co jeść, aby do niego nie dopuścić?

Spis treści

1. Zespół poposiłkowy - objawy
2. Zespół poposiłkowy - zapobieganie
3. Zespół poposiłkowy - leczenie

Zespół poposiłkowy pojawia się u większości pacjentów po resekcji (usunięciu) całkowitej lub częściowej żołądka i trwa przez kilka miesięcy po zabiegu. Przesłanką do resekcji mogą być m.in. nowotwór żołądka lub chirurgiczne leczenie otyłości (np. rękawowa resekcja żołądka, tzw. gastric by-pass). Dumping syndrom to zespół reakcji  wywołanych szybkim wchłanianiem glukozy (cukru) z jelit po nagłym przejściu przez nie treści żołądkowej. Jak do tego dochodzi?

Usunięcie całego żołądka lub jego części powoduje zakłócenia w prawidłowym działaniu przewodu pokarmowego oraz zaburzenia trawienia pokarmów i wchłaniania składników odżywczych. W wyniku upośledzenia czynności nerwu błędnego, treść pokarmowa szybciej przechodzi do dalszych części układu pokarmowego, a zwłaszcza do jelita cienkiego, nadmiernie obciąża jelito i powoduje silny wyrzut do krwi hormonów jelitowych. Z czasem, układ pokarmowy przyzwyczaja się do działania w nowych warunkach, a dolegliwości zespołu poposiłkowego utrzymują się na dłużej u ok. 10 proc. pacjentów po operacji żołądka.

Zespół poposiłkowy - objawy

Zespół poposiłkowy występuje w dwóch formach: wczesnej, która może się pojawić w czasie od 15 do 60 minut po posiłku oraz późnej - od 1 do 3 godzin po posiłku.

Objawy zespołu poposiłkowego wczesnego to:

• zmęczenie tuż po zjedzeniu posiłku
• nudności i wymioty
• tachykardia - przyśpieszone bicie serca
• skurcze i bóle brzucha
• biegunka
• wzdęcia
• zawroty głowy
• uczucie oszołomienia
• osłabienie
• rumieńce
• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
• puste odbijanie

Zespół poposiłkowy późny objawia się dolegliwościami hipoglikemicznymi (hipoglikemia – zbyt niski poziom cukru we krwi), czyli:

• osłabieniem
• dezorientacją
• omdleniami
• nadmiernym poceniem się
• nieregularnym tętnem
• drgawkami
• palpitacjami serca
• głodem
• agresją

Objawy zespołu poposiłkowego są tak charakterystyczne, że nie wymagają dodatkowej diagnostyki, ale na pewno warto skonsultować je z lekarzem, jeśli utrzymują się przez dłuższy czas.

Zespół poposiłkowy - zapobieganie

Zespół poposiłkowy pojawia się najczęściej po zjedzeniu potraw słodkich lub tłustych, albo smażonych. Aby zapobiec dolegliwościom dumping syndrom stosuje się dietę ograniczającą spożycie produktów pogłębiających objawy zespołu, a mianowicie:

• tłuszczy – zalecane tłuszcze to: mało, oliwa z oliwek, oleje roślinne
• mleka i produktów mlecznych
• węglowodanów prostych – zaleca się węglowodany złożone, np. warzywa

Osoby z dumping syndrom powinny spożywać 5-6 posiłków niewielkich rozmiarów, niezbyt gorących i niezbyt zimnych, co kilka godzin, powoli przeżuwając każdy kęs. Zalecane techniki kulinarne przygotowywania potraw to gotowanie w wodzie lub na parze oraz pieczenie w folii. Jeśli to możliwe, po jedzeniu chory powinien się położyć na kilkanaście minut. Ważne w zapobieganiu zespołowi poposiłkowemu jest także picie płynów – przed jedzeniem, minimum 30 minut po posiłku, między posiłkami, ale nigdy w trakcie jedzenia.

Zespół poposiłkowy - leczenie

Dumping syndrom nie prowadzi do poważnych schorzeń, ale może powodować ubytek masy ciała wywołany przez zaburzenia wchłaniania składników odżywczych z pokarmu oraz niechęć do jedzenia. Celem leczenia zespołu poposiłkowego jest złagodzenie dolegliwości w przejściowym okresie adaptacji przewodu pokarmowego do funkcjonowania w nowych warunkach. Podstawą leczenia jest zatem przestrzeganie zaleceń dietetycznych. Czasem do terapii włącza się leki antycholinergiczne, hamujące czynność motoryczną (ruchową) przewodu pokarmowego oraz suplementację witaminami i składnikami mineralnymi. W leczeniu zespołu poresekcyjnego wyjątkowo rzadko stosuje się zabiegi chirurgiczne. Korekcja polega na wydłużeniu drogi pokarmu z kikuta żołądka do dwunastnicy poprzez wszycie wstawki wykonanej z jelita cienkiego.

O autorze

Magdalena Gajda

Specjalistka ds. choroby otyłości i dyskryminacji osób chorób na otyłość. Prezes Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość w Polsce oraz przedstawicielka Polski w Europejskiej Koalicji na Rzecz Osób Żyjących z Otyłością. Z zawodu – dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a także specjalistka PR, komunikacji społecznej, storytellingu i CSR. Prywatnie – od dzieciństwa chora na otyłość, po operacji bariatrycznej w 2010 r. Waga wyjściowa – 136 kg, waga obecna – 78 kg.

Magdalena Gajda