Czerniak oka: najczęstszy złośliwy nowotwór oka

Czerniak oka to najczęściej występujący guz wewnątrzgałkowy u dorosłych. Co więcej, z badań wynika, że ten nowotwór oka stanowi nawet 20 procent wszystkich czerniaków. Jakie są objawy czerniaka złośliwego oka? Jak się leczy taki guz wewnątrzgałkowy?

Spis treści

1. Czerniak oka: przyczyny
2. Czerniak oka: objawy
3. Czerniak oka: rozpoznanie
4. Rodzaje guzów wewnątrzgałkowych
5. Czerniak oka: rokowanie i przerzuty
6. Czerniak oka: leczenie
7. Czerniak [wideo]

Czerniak złośliwy oka zazwyczaj przez długi czas nie daje żadnych objawów - ten guz wewnątrzgałkowy najczęściej rozpoznawany jest podczas przypadkowej wizyty u lekarza specjalisty. Wielu pacjentów dowiaduje się o nim zbyt późno - wtedy, kiedy pogarsza się ostrość wzroku wraz z wiekiem lub z powodu innej patologii, np. retinopatii cukrzycowej. Czerniak oka nie jest nowotworem częstym, jednak jego leczenie jest bardzo trudne ze względu na to, że zazwyczaj wykrywany jest już jako duży guz. 

Czerniak oka: przyczyny

Czerniak oka powstaje tam, gdzie jest dużo komórek barwnikowych:

• w tęczówce
• w ciele rzęskowym
• w naczyniówce

Głównymi przyczynami pojawienia się czerniaka złośliwego są skłonności genetyczne i promieniowanie ultrafioletowe (UVA i UVB).

Na czerniaka najbardziej narażone są osoby o jasnej karnacji, których skóra łatwo ulega poparzeniom słonecznym, oraz te, które mają dużo znamion barwnikowych (ponad 30).

Komórki barwnikowe mogą migrować nawet do części ciała w ogóle nie wystawianych na działanie słońca. Dlatego czerniak może powstać nie tylko w oku, ale nawet pod podeszwą stopy.

Czerniak oka: objawy

Przede wszystkim są to ubytki w polu widzenia i ewentualnie obecność "świetlistych kul" wędrujących po polu widzenia, zwłaszcza o zmroku. Jeśli doszło do zajęcie ciała rzęskowego, to dolegliwości mogą przypominać zaćmę, powodować astygmatyzm, pogarszać ostrość widzenia.

Zmiana w obrębie tęczówki jest zazwyczaj dobrze widoczna jako nieregularne ciemne bądź jasne ognisko, wyglądające inaczej niż zdrowa tęczówka. Podobnie jest w przypadku czerniaka spojówki.

Czerniak oka: rozpoznanie

By postawić diagnozę konieczna jest ocena obu oczu w lampie szczelinowej i wziernikowanie. Zakres badań jest uzależniony od konkretnego przypadku.

Zazwyczaj wykonywane jest USG, by ocenić granice guza.

Dla oceny zarówno gałki ocznej, jak i oczodołu, wykonywane jest badanie rezonansu magnetycznego.

Bardzo istotne przeprowadzenie diagnostyki w kierunku ewentualnych przerzutów.

Co istotne, brak przerzutów w wątrobie praktycznie wyklucza ich obecność w innych lokalizacjach. Rutynowo wykonuje się RTG klatki piersiowej.

Rodzaje guzów wewnątrzgałkowych

• czerniak tęczówki - staje się dość szybko widoczny dla samego pacjenta lub jego otoczenia; to jasno- lub ciemnobrunatny guzek (lepiej widoczny w tęczówce niebieskiej), powiększający się powoli, powodujący niekiedy zniekształcenie źrenicy; początkowo nie daje objawów bólowych i zaburzeń w ostrości wzroku
• czerniak ciała rzęskowego - to najrzadsza postać czerniaka oka; jest długo niewidoczny bez specjalnych badań - często uwidacznia się dopiero wtedy, gdy przedostanie się do przedniej komory oka; niepokój mogą budzić zaburzenia wzroku lub bóle oka spowodowane wzrostem guza
• czerniak naczyniówki - to najczęstsza postać czerniaka oka (około 80 procent przypadków); może długo nie dawać żadnych objawów, szczególnie, gdy znajduje się w obwodowych częściach dna oka; gdy dojdzie do odwarstwienia siatkówki, powstają zmiany w ostrości wzroku i w polu widzenia.

Czerniak oka: rokowanie i przerzuty

W przypadku czerniaka złośliwego oka rokowanie zależy od umiejscowienia guza, jego wielkości oraz typu histologicznego. Czerniak złośliwy oka może dawać przerzuty do węzłów chłonnych, płuc, nerek, wątroby, kości, układu pokarmowego, mózgu a także naciekać gałkę oczną i penetrować ją.

Czerniak oka: leczenie

Leczenie czerniaka złośliwego zależy od jego wielkości i umiejscowienia. Gdy guz jest duży najczęściej usuwa się gałkę oczną (enakulacja) lub też całą zawartość oczodołu (egzenteracja) z późniejszym wstawieniem protezy oka. W przypadku mniejszych guzów stosowane są różne metody:

• miejscowe wycięcie wewnątrzgałkowe
• radioterapia z użyciem radioaktywnych płytek (brachioterapia) z radioaktywnym jodem, rutenem oraz irydem naszywanych na twardówkę
• naświetlania zewnętrzne i teleradioterapię

Przy małych zmianach można również zastosować laserokoagulację argonową. W ciągu ostatnich kilku lat rozwój techniki umożliwił wykorzystanie do leczenia cyklotronu protonowego i jonów helu. Leczeniem uzupełniającym wszystkich tych metod może być chemioterapia i immunoterapia.

Czerniak [wideo]

Agnieszka Paculanka