Mannitol - działanie, wskazania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Weryfikacja

Autor: Karolina Porowska

Mannitol to organiczny związek chemiczny, węglowodan. Należy do polihydroksylowych alkoholi cukrowych. Może występować w formie dwóch enancjomerów (D i L). Został odkryty w 1806 roku przez francuskiego farmaceutę Joseph Louis Proust. Na rynku farmaceutycznym jest dostępnych kilka preparatów zawierających w swoim składzie mannitol, stosowanych w postaci ampułek dożylnych lub wziewnych.

Skład mannitolu

Roztwór do infuzji (20% Fresenius) zawiera substancję czynną 200 mg mannitolu (Mannitolum); substancje pomocnicze: woda do wstrzykiwani.

Działanie mannitolu

Działanie leku polega na zwiększeniu ciśnienia osmotycznego płynu pozakomórkowego, prowadzi to do przenikania wody z wnętrza komórek do płynu śródmiąższowego oraz osocza. W konsekwencji dochodzi do zmniejszenia ilości wody w ciele szklistym oraz obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego, obniżenia ciśnienia wewnątrz gałki ocznej i minimalizowania obrzęków.

Mannitol z krwi jest transportowany do kanalików nerkowych, gdzie ulega filtracji kłębuszkowej. Miejscem działania leku jest kanalik bliższy i pętla Henlego nefronu.

Lek praktycznie nie ulega wchłanianiu zwrotnemu do krwi, zwiększa ciśnienie osmotyczne przesączu kłębuszkowego, dostaje się do dalszej części nefronu i zostaje wydalony jako mocz ostateczny.

Lek wykazuje zdolność zwiększania objętości płynów krążących i zapobiega niewydolności nerek. Ponadto lek przyczynia się do uwalniania prostaglandyny E2 i prostacykliny, wzroście klirensu mioglobiny, fosforanów, a także kwasu moczowego.

Podczas ostrej niewydolności nerek znaczna część mannitolu jest wydalana przez nerki. W miarę wydalania mannitol pobiera ze sobą wodę, zwiększając wydalanie wody przez pacjenta i pomagając uniknąć lub leczyć przeciążenie płynami spowodowane skąpomoczem w ostrej niewydolności nerek. 

Zastosowanie mannitolu

Mannitol znalazł zastosowanie w diagnostyce i zapobieganiu ostrej niewydolności nerek, w jaskrze, gdy inne metody nie przynoszą zamierzonego efektu.

W leczeniu podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego i obrzęku mózgu, a także w pozbyciu się substancji toksycznych z organizmu.

Wskazania do stosowania mannitolu

Zaleca się stosowanie leku:

• w zwiększeniu wydalania moczu,
• w obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz śródczaszkowego,
• w obrzęku mózgu,
• w diurezie podczas ostrej niewydolności nerek oraz w zapobieganiu oligurii.

Przeciwskazania do stosowania mannitolu

Nie należy stosować leku w przypadku uczulenia na mannitol oraz na jakikolwiek moduł wymieniany w składzie leku. Przeciwskazaniem do stosowania leku jest ostra niewydolność nerek lub obrzęk płuc. Nie zaleca się stosowania leku w obrzęku płuc oraz w krwawieniu śródczaszkowym.

Dawkowanie mannitolu

Lek należy stosować zgodnie z opisem w ulotce dla pacjenta lub według konkretnych wytycznych oraz zaleceń lekarza lub farmaceuty. W razie wątpliwości należy zwrócić się o pomoc do lekarza lub farmaceuty.

Środki ostrożności

W czasie stosowania leku należy monitorować czynność nerek, stężenie potasu oraz sodu we krwi. Nie można przekraczać zaleconej dawki leku, gdyż może to spowodować poważne problemy z nerkami.

Przed rozpoczęciem podawania mannitolu należy ocenić wydolność układu sercowo-naczyniowego, gdyż duże dawki i szybkie podawanie leku mogą powodować rozwój lub pogorszenie zastoinowej niewydolności serca.

Podczas zażywania leku powinno się kontrolować czynność oddechową i ciśnienie żylne ośrodkowe. Roztworu mannitolu nie należy podawać razem z krwią, gdyż może to spowodować pseudoaglutynację.

Działania niepożądane mannitolu

Mannitol może powodować:

• suchość w jamie ustanej,
• zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej,
• niewyraźne widzenie,
• drgawki,
• ból głowy,
• bezmocz,
• odwodnienie,
• niewydolność serca,
• nieżyt nosa,
• dreszcze,
• gorączkę,
• pogorszenie
• oraz obrzęk mózgu oraz płuc.

Interakcje z innymi lekami oraz chorobami

W celu uniknięcia niepożądanych dolegliwości należy poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich lekach stosowanych aktualnie lub w ostatnim czasie, a także o lekach, które pacjent zamierza stosować.

Należy również poinformować lekarza o obecnym stanie zdrowia, o chorobach lub dodatkowych dolegliwościach chorobowych z jakimi się zmagamy. Głównie nie zaleca się łączenia mannitolu z lekami saluretycznymi, kanamycyną, neomecyną i innymi.

Ciąża oraz karmienie piersią

Przed zastosowaniem leku, należy poinformować lekarza o ciąży lub o karmieniu piersią.

Przechowywanie leku

Lek należy przechowywać w odpowiednim miejscu, które jest niewidoczne oraz niedostępne dla dzieci. W przypadku wykrystalizowania leku, należy go podgrzać w łaźni wodnej do temperatury około 70°C.

Przed podaniem roztwór należy schłodzić do temperatury ciała. Nie powinno się stosować leku po upływie terminu ważności znajdującego się na opakowaniu. Termin ważności oznacza ostatni dzień danego miesiąca.

Karolina Porowska