Syllogomania (patologiczne zbieractwo) - objawy, przyczyny, leczenie

Syllogomania (patologiczne zbieractwo) to zaburzenie psychiczne polegające na trudnościach w pozbywaniu się niepotrzebnych przedmiotów. Chory obsesyjnie gromadzi duże ilości bezwartościowych rzeczy, często śmieci, które stopniowo zagracają jego najbliższe otoczenie i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Niekiedy syllogomania przybiera postać zbieractwa zwierząt (animal hoarding), najczęściej bezdomnych psów i kotów.

Syllogomania, inaczej patologiczne zbieractwo, według szacunków dotyczy od 2% do 5% populacji. Jeszcze do niedawna syllogomania nie była uznawana za chorobę i często traktowano ją jako symptom innych zaburzeń psychicznych. Obecnie zbieractwo ma status choroby i od 2013 roku figuruje w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 pod numerem 300.03.

Syllogomania dotyczy głównie osób po 50 roku życia, choć pierwsze jej symptomy mogą pojawiać się już w wieku 11-12 lat. Z każdą kolejną dekadą życia objawy zbieractwa patologicznego się zaostrzają i w coraz większym stopniu upośledzają funkcjonowanie osoby chorej. W skrajnych przypadkach obsesyjne gromadzenie rzeczy może zagrażać bezpieczeństwu chorego oraz jego otoczenia.

Spis treści

1. Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – objawy
2. Zbieractwo zwierząt (Animal hoarding)
3. Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – przyczyny
4. Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – leczenie

Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – objawy

Syllogomania ma następujące objawy:

• przewlekłe trudności z pozbywaniem się lub dzieleniem się posiadanymi rzeczami, bez względu na ich aktualną wartość. Najczęściej jest ona bardzo niska, a zbierane przedmioty są całkowicie bezużyteczne (np. stare gazety, zużyte ubrania, zepsute sprzęty i narzędzia, reklamówki, śmieci);
• silna potrzeba zatrzymania posiadanych rzeczy, emocjonalne przywiązywanie się do nich. Każda próba odebrania zbieraczowi nagromadzonych przedmiotów powoduje u niego opór i emocjonalną reakcję;
• stopniowe wypełnianie przestrzeni życiowej zbieracza dużymi ilościami niepotrzebnych rzeczy – chory sprowadza tak dużo bezużytecznych przedmiotów do swojego domu lub miejsca pracy, że normalne korzystanie z nich staje się niemożliwe. Pomieszczenia i sprzęty domowe są całkowicie zagracone i zastawione stertami śmieci, przez co przestają służyć do przeznaczonych im celów (na łóżku nie ma miejsca, aby się położyć, nie można uzyskać dostępu do szafek w kuchni, nie ma gdzie usiąść itd.);
• powyższe objawy sprawiają, że osoba chora nie jest w stanie normalnie funkcjonować w społeczeństwie – nie pracuje, często wchodzi w konflikty z otoczeniem, które domaga się usunięcia nagromadzonych przedmiotów, grozi jej eksmisja, odcięcie gazu, elektryczności i innych mediów;
• ponadto osoba chora przestaje dbać o swój wygląd i higienę, stale narażona jest na utratę zdrowia lub życia (w zagraconym mieszkaniu wzrasta ryzyko pożaru, wypadku, zagnieżdża się robactwo będące przyczyną zakażeń itd.).

Objawy zbieractwa mogą występować okresowo w mniejszym lub większym nasileniu. Zwykle zaostrzają się w sytuacjach stresowych, kiedy chory traci poczucie bezpieczeństwa. Często stanowią reakcję na silny wstrząs psychiczny, np. śmierć bliskiej osoby, wiadomość o chorobie własnej lub kogoś z otoczenia, przejście na emeryturę i zmianę dotychczasowego trybu życia – wówczas syllogomania przybiera charakter reakcji obronnej, zwiększając poczucie bezpieczeństwa.

Zbieractwo zwierząt (Animal hoarding)

Szczególną odmianą syllogomanii jest zbieractwo zwierząt. Chory gromadzi w mieszkaniu dużą liczbę zwierząt bez zapewniania im odpowiednich warunków do życia (brak dostępu do pokarmu, opieki weterynaryjnej, złe warunki higieniczne i sanitarne). Prowadzi to do występowania chorób wśród zwierzaków oraz postępującego zanieczyszczenia pomieszczeń, w których przebywają.

Podobnie jak w przypadku zbieractwa przedmiotów, osoby chore czują głęboką więź emocjonalną z przygarniętymi psami i kotami, więc każda próba zabrania ich przez kogoś z zewnątrz wywołuje silny opór.

Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – przyczyny

Objawy zbieractwa mogą być pośrednim skutkiem innych chorób psychicznych (np. nerwicy natręctw, otępienia, schizofrenii). 75% osób dotkniętych syllogomanią ma zaburzenia afektywne lub zaburzenia lękowe, a więcej niż połowa cierpi na depresję. Co piąty chory spełnia kryteria diagnostyczne OCD, czyli zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.

Na wystąpienie syllogomanii wpływ mogą mieć też cechy charakteru i typ osobowości. Częściej na tę chorobę zapadają osoby o skłonnościach do stanów lękowych i nadmiernego perfekcjonizmu. Zanim objawy zbieractwa przybiorą u nich rozmiar patologiczny, zwykle poprzedzone są takimi symptomami jak obsesja symetrii i porządku, nadmierna ostrożność, pedanteria, skłonność do inwentaryzowania, segregowania, sortowania, upór, silne przywiązanie do norm i regulaminów.

Syllogomania (patologiczne zbieractwo) – leczenie

Należy mocno podkreślić, że zbieractwo nie jest dziwactwem ani fanaberią, tylko chorobą psychiczną. Osób z objawami syllogomanii nie powinno się piętnować, ale traktować jak pacjentów, którzy wymagają specjalistycznego leczenia.

Chorzy nie są z reguły świadomi szkodliwości swojej choroby i nie zgłaszają się sami na leczenie. W takiej sytuacji pomóc może tylko interwencja z zewnątrz. Osobę dotkniętą zbieractwem patologicznym należy skierować do szpitala, gdzie przeprowadzone zostaną niezbędne badania (na skutek zaniedbania chory może cierpieć na różne choroby somatyczne). W przypadku braku zgody na pozostanie w placówce, może być konieczne umieszczenie pacjenta w szpitalu psychiatrycznym. Pomocy można też szukać w najbliższej poradni zdrowia psychicznego.

Leczenie syllogomanii polega na stosowaniu terapii farmakologicznej w połączeniu z psychoterapią. Tak jak w przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, wykorzystuje się do tego celu antydepresanty.

Psychoterapia ma z kolei na celu uświadomienie pacjentowi jego problemu, nauczenie go, jak organizować przestrzeń wokół siebie oraz jakich przedmiotów się pozbywać, a także wykształcenie u niego umiejętność podejmowania decyzji.

Czytaj też:

• Psychoza maniakalno-depresyjna: przyczyny, objawy i leczenie
• FOBIE: metody leczenia, rodzaje terapii i sposoby oswajania lęków
• Bałaganiarstwo: męcząca przypadłość czy choroba?