Masz liczne nietolerancje pokarmowe? Przyczyną może być nieszczelne jelito

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Kiedy coraz większa liczba pokarmów zaczyna cię uczulać i po wielu z nich czujesz dolegliwości ze strony brzucha typu: wzdęcia, biegunki, zaparcia, może być to skutek zaburzeń funkcjonowania jelita cienkiego. Tam bowiem dochodzi do rozkładu i absorpcji cząsteczek pokarmowych i wchłanianie ich do krwiobiegu. Gdy jeden z mechanizmów wchłaniania zawiedzie, może dojść do wtórnej nietolerancji, która uniemożliwi ci jedzenie niektórych potraw.

Spis treści

1. Czym są nietolerancje pokarmowe i jak je zbadać?
2. Wtórne nietolerancje pokarmowe w wyniku uszkodzenia jelit
3. Wtórna nietolerancja laktozy
4. Wtórna nietolerancja fruktozy
5. Wtórna nietolerancja histaminy
6. Jak poradzić sobie z wtórną nietolerancją pokarmów?

Czym są nietolerancje pokarmowe i jak je zbadać?

Nietolerancja pokarmowa jest niewłaściwą reakcją organizmu na pokarm, który dla zdrowej osoby jest obojętny i bez problemu przyswajany, nie powodując żadnych, niepożądanych dolegliwości.

Nietolerancja pokarmowa może mieć podłoże:

• immunologiczne, wówczas mamy do czynienia z alergiami pokarmowymi
• lub nieimmunologiczne – wtedy jest wynikiem wtórnej nietolerancji danego pożywienia, która wynika np. z uszkodzenia kosmków jelitowych.

W nietolerancjach pokarmowych nie będących alergiami, nie mamy do czynienia z wytworzeniem przeciwciał IgE. W związku z tym trudno zbadać, które pokarmy wywołują u nas niepożądane dolegliwości.

Dobrym sposobem wytropienia nietolerowanych pokarmów jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego i zapisywanie w nim godzin spożytych pokarmów oraz czasu, w którym wystąpiły niepożądane dolegliwości typu:

• wzdęcia,
• przelewanie w brzuchu,
• katar,
• czy też np. pokrzywka.

Wtórne nietolerancje pokarmowe w wyniku uszkodzenia jelit

Wtórne nietolerancje pokarmowe są zwykle nietolerancjami enzymatycznymi, czyli takimi, w których dany pokarm wywołuje niepożądane objawy, gdyż zabrakło odpowiednich enzymów do jego rozłożenia.

Tak dzieje się np. przy niedoborze enzymu DAO, który rozkłada histaminę. Gdy na skutek zaburzeń jelitowych dochodzi do zmniejszenia poziomu tego enzymu, w organizmie może dojść do podwyższenia ilości histaminy, co po zjedzeniu pokarmu obfitującego w histaminę np. ryb, truskawek, spowodować może np. pokrzywkę, zaczerwienie, ból głowy, ból brzucha.

Inną sytuacją, która może doprowadzić do nietolerancji jest uszkodzenie nabłonka jelit np. na skutek długotrwającej antybiotykoterapii.

Wówczas, gdy nabłonek jelit nie zdąży się zregenerować, a jelita zasiedlą niekorzystne bakterie, może dojść do wtórnej nietolerancji wielu pokarmów np. nabiału spowodowanej nietolerancją laktozy lub owoców przy nietolerancji fruktozy.

Do nietolerancji pokarmowych mogą przyczynić się również: wirusy, niektóre leki, nieswoiste zapalenie jelit lub też nadużywanie alkoholu. 

Wtórna nietolerancja laktozy

Laktoza jest dwucukrem znajdującym się w mleku, składającym się z dwóch cukrów prostych: glukozy i galaktozy. Glukoza i galaktoza wchłaniane są w jelicie cienkim w obrębie rąbka szczoteczkowego przy pomocy np. transportera GLUT2.

Aby doszło do ich wchłonięcia, laktoza musi zostać najpierw zhydrolizowana przy udziale enzymu o nazwie laktaza, który znajduje się na powierzchni kosmków jelitowych.

Jeśli nabłonek jelit jest uszkodzony, wówczas nie dochodzi do rozkładu dwucukru i jego wchłonięcia do krwiobiegu. Skutek tego jest taki, że laktoza pozostaje w świetle jelita cienkiego i stanowi ładunek osmotyczny, a po przejściu do jelita grubego powoduje fermentację, nadprodukcję gazów oraz biegunki.

Oprócz tego daje objawy w postaci wzdęć, czy przelewania w brzuchu.

Siła odczuwanych symptomów zwiększa się wraz ze spożyciem większej dawki laktozy. Jeśli więc dana osoba spożyje np. kawałek białego sera, będzie mieć mniejsze dolegliwości niż wtedy, gdy wypiłaby np. cały kubek mleka.

Ze względu na to, że objawy nietolerancji laktozy są niespecyficzne i bardzo często przypominają objawy charakterystyczne dla IBS (zespołu jelita drażliwego), trudno o postawienie szybkiej diagnozy.

Namierzenie nietolerowanych pokarmów wiąże się z koniecznością samoobserwacji, co bywa trudne, gdyż objawy ze strony przewodu pokarmowego pojawiają się kilka a nawet kilkanaście godzin po spożyciu niewłaściwego pożywienia.

W diagnostyce nietolerancji laktozy stosuje się np. test obciążenia laktozą, wodorowe testy oddechowe, oznaczanie aktywności laktazy w odcinkach jelita czczego, czy też testy genetyczne.

Wtórna nietolerancja fruktozy

Fruktoza jest to monosacharyd, który w formie naturalnej występuje w owocach, miodzie. Wchłaniany jest w jelicie cienkim przy udziale transportera GLUT5. Fruktoza przenika w całości przez enterocyty, o ile występuje w niewielkich ilościach. Jej wchłanianie wspomaga też obecność glukozy i galaktozy.

Kiedy jest jej zbyt dużo (zjemy np. kilogram owoców na raz), lub brakuje wspomnianych monosacharydów, może dojść do nadmiernej fermentacji węglowodanów w jelicie i np. wzdęć.

Gdy do tego mamy uszkodzony nabłonek jelit, wówczas niestrawione węglowodany pozostają w świetle jelita, wzmagając osmolarność zawartości treści jelita i prowadząc do biegunek.

Do najbardziej uznanych metod stwierdzających nietolerancję fruktozy zalicza się wodorowy test oddechowy (WTO) po doustnym obciążeniu fruktozą.

Wtórna nietolerancja histaminy

Histamina jest to amina biogenna, która jest wytwarzana albo przez komórki własne organizmu, albo dostarczana z zewnątrz, wraz z pożywieniem. Najczęściej kojarzy się ją z występowaniem reakcji alergicznych, w których bierze udział powodując np. świąd, czy zaczerwienie skóry lub też katar alergiczny.

Oprócz reakcji obronnych reguluje również układ immunologiczny, pełni rolę neuroprzekaźnika, czy też bierze udział w procesie przemiany materii. Zazwyczaj jej ilość wytwarzana przez bazofile, limfocyty, komórki dendrytyczne, płytki krwi, czy komórki eneterchromatofilne jelit oraz ilość zawarta w spożywanym jedzeniu nie przekracza normy i organizm potrafi sobie poradzić z jej rozłożeniem np. dzięki enzymowi DAO.

Jednakże, gdy nagle spożyjemy zbyt dużą ilość pokarmów obfitujących w histaminę na raz np. wypijemy wino, zjemy truskawki, zagryziemy czekoladą, a przy tym mamy zaburzenia funkcjonowania jelit i np. dysbiozę, wtedy organizm może sobie nie poradzić.

Zbyt mała np. produkowanego enzymu DAO wynikająca z uszkodzenia jelit prowadzić może bowiem do reakcji alergicznej, czy zatrucia.

Jak poradzić sobie z wtórną nietolerancją pokarmów?

Choć istnieją enzymy wspomagające spożywanie niektórych nietolerowanych produktów np. enzym laktaza przy nietolerancji nabiału, czy enzym DAO w formie suplementu, który można zażyć przy nietolerancji histaminy, to jednak zawsze warto wyleczyć przyczynę nietolerancji, a nie tylko ją maskować.

Jeśli do wtórnych nietolerancji doszło na skutek uszkodzenia nabłonka jelit, rotwairusowej biegunki, czy innych przyczyn, należy przede wszystkim pomóc jelitom się zregenerować. W przypadku dolegliwości, które nastąpiły np. po długotrwałej antybiotykoterapii, warto pod okiem lekarza wprowadzić odpowiednie szczepy probiotyków.

W momencie, gdy zaburzenia jelit skutkują nietolerancją fruktozy, konieczne jest odstawienie produktów zawierających fruktozę na okres kilku tygodni, a w tym czasie regenerowanie jelit przy pomocy np. maślanu sodu. Po okresie np. 8 tygodni, warto po trochu wprowadzać produkty z fruktozą i sprawdzać, czy wzrosła tolerancja na nie.

Przy nietolerancji laktozy pomocna będzie probiotykoterapia, wspomniany maślan sodu, jak również kwasy omega-3. Tu również konieczne jest wykluczenie produktów zawierających nietolerowanych składnik (laktozę) na okres 3 miesięcy, a później wprowadzanie go powoli do diety.

Przy nietolerancji histaminy istotne jest ograniczenie produktów zasobnych w histaminę np. ryb, truskawek oraz zlikwidowanie zaburzeń jelit.

Jeśli np. do nietolerancji histaminy doszło na skutek SIBO (przerostu bakterii w jelicie cienkim) konieczna może być antybiotykoterapia a po niej wdrożenie diety Low FODMAP. Dopiero po tych zabiegach, można powoli zacząć wprowadzać produkty histaminowe do swojej diety.

Dominika Wilk