Zaburzenia psychiczne u cukrzyków mogą być dziedziczne. Skąd się biorą?

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Cukrzyca typu 1 jest chorobą wrodzoną. Osoby, które na nią chorują, są bardziej skłonne do lęków i depresji. Co ciekawe – ich bliscy również i nie jest to związane jedynie z opieką nad chorym. Jak pokazują ostatnie badania, zaburzenia psychiczne występujące u cukrzyków mogą być dziedziczne.

Spis treści

1. Cukrzyca typu 1 – czym jest i jak się objawia?
2. Jak przewlekła choroba rzutuje na życie rodzinne?
3. Zaburzenia psychiczne u cukrzyków – skąd się biorą?

Cukrzyca typu 1 – czym jest i jak się objawia?

Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w której organizm sam niszczy komórki β-trzustki, co zaburza produkcję insuliny. Niedobory insuliny prowadzą do rozwoju hiperglikemii, kwasicy ketonowej, czy też powstania makroangiopatii, czy mikroangiopatii. Czynnikami, które sprzyjają rozwojowi cukrzycy są czynniki genetyczne m.in. HLA Dr i HLA DR4, a także czynniki środowiskowe takie jak np. wirusy Coxackie, świnki, CMV, EBV, retrowirusy.

Najbardziej charakterystycznymi objawami cukrzycy jest zwiększone wydalanie moczu, a co za tym idzie, odwodnienie, które nasila pragnienie. Chorzy piją bardzo dużo, w związku z czym często odwiedzają toaletę. Jednocześnie ich skóra staje się wysuszona, dochodzi też do przesuszenia błon śluzowych, ogólnego poczucia zmęczenia.

Jak przewlekła choroba rzutuje na życie rodzinne?

Każda choroba jest przyczyną stresu. A jeśli jest to choroba przewlekła, generuje stres w całej rodzinie. Pojmując rodzinę jako system, gdzie każdy członek rodziny wpływa na drugiego domownika, każde większe zaburzenie w zdrowiu, zachowaniu i psychice jednego człowieka wpływa na całą wspólnotę. Przede wszystkim choroba wpływa na obniżenie jakości życia chorego. Staje on w poczuciu bezradności wobec własnego ciała; ograniczeń, jakie go czekają w związku z chorobą; niemożności uczestniczenia w pełni życia tak, jak to robią zdrowi ludzie.

Często chory ma też poczucie bycia gorszym lub bycia ofiarą losu, gdzie bez żadnej winy musi cierpieć z powodu niewydolności własnej trzustki. Ograniczenia w diecie, konieczność ciągłego mierzenia cukru, bycie wyczulonym na symptomy płynące z ciała np. osłabienie, które może świadczyć o niedocukrzeniu, to wszystko sprawia, że cukrzyk żyje w ciągłym napięciu. U chorego wzmaga się lęk o własne zdrowie i życie, a wspomniane ograniczenia nierzadko bywają przyczyną depresji.

Z kolei rodzina, w której znajduje się osoba chora, czuje się współodpowiedzialna za opiekę na chorym, przede wszystkim, kiedy jest on dzieckiem, ale również później – w wieku dorosłym. Jeśli nawet dziecko dojrzewa i chce samo o sobie stanowić, rodzice wciąż czuwają, czy wszystko jest w porządku, czy potomek przestrzega zaleceń lekarza, czy pilnuje diety. Zwiększona liczba zmartwień; nierzadko zazdrość wobec innych rodzin, które mają zdrowe dzieci; przemęczenie wynikające z opieki nad chorym – to wszystko sprawia, że również u rodziców widoczne są symptomy przewlekłego stresu, wyczuwalna jest nadmierna lękliwość.

Zaburzenia psychiczne u cukrzyków – skąd się biorą?

Do tej pory uważano, że zaburzenia psychiczne u cukrzyków typu: zwiększona liczba stanów lękowych, czy depresja, są wynikiem obniżenia jakości życia spowodowanej przez przewlekłą chorobę. Lęki te mogą być również konsekwencją wstydu przed ujawnieniem swojej dolegliwości przed obcymi. Poza tym u chorego może powstać lęk przed samą iniekcją, kiedy konieczne jest wstrzyknięcie sobie insuliny.

Zaburzenia lękowe mogą wiązać się z obawą dotyczącą wystąpienia hipoglikemii. Wówczas osoba chora tak bardzo boi się doświadczyć tego stanu, że przesadnie i zbyt często bada sobie poziom glukozy we krwi. Diagnoza tego typu zaburzeń lękowych bywa utrudniona, gdyż bardzo często przypomina symptomy hipoglikemii. Badania przeprowadzone przez naukowców z Karolinska Instituted potwierdzają, że zarówno osoby chorujące na cukrzycę typu 1., jak i ich rodziny w większym stopniu niż osoby zdrowe doświadczają stresu i stanów lękowych związanych z chorobą. Ale, jak podkreśla Agnieszka Butwicka – adiunkt w zakładzie Epidemiologii i Biostatystyki Medycznej Instytutu Karolinska, zwiększone ryzyko problemów ze zdrowiem psychicznym u cukrzyków nie wynika jedynie z obciążenia samą chorobą, lecz ma też swoje źródło w genetyce.

Ogromne badanie przeprowadzane w latach 1973-2007 r. pokazało, że u 20 000 osób, u których zdiagnozowano cukrzycę stwierdzono dwukrotnie większe ryzyko zachorowania na depresję niż u osób zdrowych oraz 1,6 razy większe ryzyko doświadczenia zaburzeń lękowych. Co więcej, również u rodziców i pełnego rodzeństwa osób chorych na cukrzycę stwierdzono podwyższony poziom lęku, natomiast nie występowało ono zupełnie np. u kuzynów, czy przyrodniego rodzeństwa, cukrzyków.

Wysnuto wtedy wniosek, że skoro dzieci i ich rodzice oraz pełne rodzeństwo mają więcej wspólnego materiału genetycznego (ponad 50 %), a ich przyrodnie rodzeństwo około 25 %, a kuzyni tylko 12, 5 % , świadczy to o tym, że to geny są jednym z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych u osób chorych na cukrzycę. Jednakże, jak podkreślają naukowcy, konieczne są dalsze badania w tym kierunku.

Dominika Wilk