Atopia - czym jest? Jakie objawy daje atopia i jak ją leczyć

Atopia nie jest chorobą, lecz dziedziczoną, uwarunkowaną genetycznie predyspozycją do rozwoju chorób alergicznych. U osób z atopią większe jest ryzyko zachorowania na takie choroby atopowe jak atopowe zapalenie skóry czyli AZS, astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt spojówek, alergiczny nieżyt nosa czyli katar sienny, a także pokrzywka. Jakie są przyczyny i rodzaje atopii? Jak rozpoznać atopię i jak ją leczyć?

Atopia trafiła do słownictwa medycznego już w 1923 roku. Obecnie termin atopia często używany jest zamiennie z atopowym zapaleniem skóry. To jednak duża nieścisłość: termin atopia nie wiąże się z konkretną chorobą, oznacza bowiem nieprawidłową, uwarunkowaną genetycznie reakcję organizmu.

W odpowiedzi na małe dawki alergenów układ odpornościowy wytwarza nadmierną ilość przeciwciał IgE przeciwko tym alergenom, co powoduje określone objawy.

Atopia pod postacią chorób atopowych najczęściej ujawnia się w okresie dzieciństwa, jednak zdarza się również, że na choroby atopowe zapadają nastolatki, a nawet osoby dorosłe. Do ujawnienia się objawów atopii może bowiem dojść nie tylko pod wpływem czynników genetycznych, ale również za sprawą czynników środowiskowych.

Spis treści

1. Przyczyny atopii
2. Rodzaje atopii i choroby atopowe
3. Objawy atopii
4. Leczenie atopii

Przyczyny atopii

Atopia uznawana jest za chorobę genetyczną, dziedziczoną. Skłonności do atopii mogą się ujawnić bądź nasilić pod wpływem czynników środowiskowych, w tym zanieczyszczonego powietrza, wysoko przetworzonej żywności czy źle dobranych kosmetyków, zawierających składniki mogące podrażniać skórę. 

Wśród możliwych przyczyn rozwoju chorób atopowych jest też szereg innych czynników, w tym zbyt sterylne warunki życia oraz brak ekspozycji na alergeny w okresie wczesnego dzieciństwa.

Układ immunologiczny osoby obarczonej atopią pod wpływem kontaktu z niewielką ilością czynnika, który u zdrowej osoby nie wywołuje żadnych objawów, produkuje nadmierną ilość przeciwciał IgE, wywołujących uciążliwe objawy.

Rodzaje atopii i choroby atopowe

Atopia może dotyczyć różnych organów - atakuje skórę, układ pokarmowy, układ oddechowy czy układ nerwowy.

Atopia może ujawnić się pod postacią:

• atopowego zapalenia skóry (AZS)
• astmy oskrzelowej
• pokrzywki
• alergicznego zapalenia spojówek
• alergicznego zapalenia nosa (tzw. katar sienny).

Objawy atopii

Objawy atopii zależą od narządu, jakiego dotyczy oraz od rodzaju choroby atopowej. Częste objawy atopii to zmiany skórne, np. stany zapalne i nadmierna wrażliwość skóry, szorstka skóra na policzkach czy w zgięciach stawów.

Atopia może również objawiać się dolegliwościami ze strony układu oddechowego, takimi jak przewlekły kaszel i katar, nawracające zapalenia oskrzeli oraz zmianami w układzie pokarmowym, takimi jak biegunki, wzdęcia, zaparcia oraz kolki. Zdarza się, że na trop atopii lekarza naprowadzą objawy ze strony układu nerwowego, np. apatia, nadpobudliwość lub problemy ze snem.

Zobacz galerię: pokrzywka - przyczyny, objawy, leczenie

Zobacz galerię 5 zdjęć

Leczenie atopii

Główną zasadą leczenia wszystkich chorób atopowych jest unikanie kontaktu z alergenami wywołującymi uciążliwe objawy.

Terapia chorób atopowych zawsze jest indywidualna, dostosowana do pacjenta i stopnia nasilenia choroby, a leczenie prowadzi lekarz alergolog lub, w przypadku atopowego zapalenia skóry, również dermatolog.

W przypadku atopowego zapalenia skóry ważna jest staranna pielęgnacja i natłuszczanie skóry za pomocą emolientów.

Gdy dojdzie do zaostrzenia choroby, a na skórze pojawią się silne stany zapalne, lekarz może przepisać leki do stosowania miejscowego, np. maści z glikokortykosteroidami lub preparaty z inhibitorami kalcyneuryny, a wspomagająco zalecić inne metody leczenia, np. mokre opatrunki.

Leczenie takich chorób atopowych jak astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa czy pokrzywki zależy od stopnia nasilenia objawów.

W astmie oskrzelowej stosowane są m.in. leki rozszerzające oskrzela (niektórym chorym podaje się je doraźnie, innym przepisywane są na stałe). Alergiczny nieżyt nosa leczy się zazwyczaj przy użyciu leków przeciwhistaminowych oraz donosowych steroidów.

Alergiczny nieżyt spojówek wymaga zaś stosowania kropli do oczu zawierających substancje przeciwhistaminowe. Pokrzywkę atopową leczy się za pomocą leków przeciwhistaminowych i glikokortykosteroidów.

Katarzyna Hubicz