Ukąszenia, użądlenia i ugryzienia, które psują wakacje

Ukąszenia komarów, meszek i innych owadów, a także kleszczy powodują ból, stany zapalne, a nawet mogą stanowić zagrożenie dla życia. W wodzie czają się pijawki i meduzy, na lądzie pająki, skorpiony i żmije. Pies nie zawsze jest przyjacielem, a lisy chorują na wściekliznę. Co robić, gdy twoim udziałem stanie się ukąszenie, użądlenie lub ugryzienie?

Spis treści

1. Komary kłują
2. Kleszcze nie tylko w lesie
3. Agresywne bolimuszki, meszki i gzy czyli bąki
4. Jak się chronić przed owadami?
5. Sprawdź, które owady żądlą
6. Użądlenia przez pszczoły, osy, szerszenie
7. Ugryzienia mrówek
8. Jad pająków
9. Pijawki
10. Ukąszenie przez żmiję

Choroby roznoszone przez komary to: malaria, żółta febra, denga, filariozy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (West Nile virus), gorączka doliny Rift.

Ukąszenia, ugryzienia, użądlenia i ukłucia to zmora letnich miesięcy i wyjazdów urlopowych - najczęściej atakują nas dobrze znane komary, meszki, gzy, kleszcze i mrówki, ale w trakcie zagranicznych wyjazdów możesz spotkać z nieco bardziej egzotycznymi napastnikami. Poza tym nie tylko owady i pajęczaki mają ochotę nas kąsać. Jak sobie radzić po ugryzieniu?

Komary kłują

Znamy 40 rodzajów i ok. 3,5 tys. gatunków komarów. Ukąszenia komarów rzadko są pojedyncze, bo owady te fruwają stadnie.

Skórę kłują tylko samice. Komarzyca musi napić się krwi, by złożyć jaja. Wprowadza do ranki silnie piekącą wydzielinę, co zapobiega krzepnięciu krwi, ułatwia więc jej ssanie. Podobnie gryzą pchły, pluskwy i karaluchy. W pobliżu miejsca ukłucia pojawiają się najpierw zaczerwienione bąble, a potem swędzące krosty. U osób wrażliwych może wystąpić podwyższona temperatura. Pieczenie i swędzenie w miejscach ukłucia komarów łagodzi obmycie tych miejsc zimną wodą lub okład z alkoholu. Jeżeli odczyn miejscowy utrzymuje się dłużej, można zastosować maść hydrokortyzonową. Najlepiej jednak zaopatrzyć się w aerozole i żele odstraszające komary lub wkład do kontaktów oraz maść, która uśmierza swędzenie, łagodzi podrażnienie skóry i działa przeciwuczuleniowo.

Kleszcze nie tylko w lesie

Kleszcze są zagrożeniem nie tylko dla wielbicieli leśnych wędrówek - można paść ich ofiarą również na łące czy nawet na trawniku przed własnym domem. Zagrożeniem dla nas jest ślina kleszczy - może zawierać m. in. wirusy kleszczowego zapalenia mózgu lub bakterie wywołujące boreliozę (chorobę z Lyme).

SPRAWDŹ >> Jakie choroby przenoszą kleszcze?

Nosicielami wirusów czy bakterii jest znikoma liczba kleszczy, nigdy nie wiemy jednak, które dlatego tak ważne jest szybkie i usunięcie kleszcza w sposób zmniejszający szanse na przekazanie choroby.

SPRAWDŹ >> Jak usunąć kleszcza?

Agresywne bolimuszki, meszki i gzy czyli bąki

Bolimuszki, meszki i gzy czyli bąki potrafią być nie mniej uciążliwe niż komary:

• bolimuszka - jedyna gryząca mucha żyjąca w naszym klimacie, pojedyncze ugryzienia nie są groźne, ale bolimuszki atakują stadami, a pogryzione miejsca swędzą i bolą; ugryzione miejsca jak najszybciej posmaruj maścią łagodzącą i zażyj lek łagodzący alergię, jeśli na skórze pojawi się odczyn zapalny, idź do dermatologa, bo może się to skończyć zakażeniem
• meszki- to małe owady, które po ukąszeniu pozostawiają wyraźny, często krwawiący ślad i trwający nawet do kilku dni bolesny obrzęk, ślina meszek może wywołać bardzo silną reakcję alergiczną, a nawet wstrząs anafilaktyczny; do czasu spotkania z lekarzem miejsca po ukąszeniach starannie zdezynfekuj i posmaruj preparatem chłodzącym albo przyłóż lód, pokąsanych miejsc nie drap, bo powstaną trudno gojące się, ropiejące ranki a potem brzydkie, sinoczerwone ślady.
• bąk bydlęcy - często błędnie nazywany gzem; jego ukłucia są bardzo bolesne i niebezpieczne, bo bąki bydlęce mogą przenosić tularemię, wąglika oraz świdrowce i nicienie

Jak się chronić przed owadami?

Latem rozepnij w oknach specjalne cienkie siatki, które będą stanowiły barierę dla latających owadów.

Do gniazdek elektrycznych włóż tzw. elektrofumigatory owadobójcze - urządzenia odstraszające komary i meszki.

Na balkonie, tarasie czy w ogrodzie możesz zapalać żarzące się spirale, które odstraszają komary i meszki.

Przed wyjściem na spacer posmaruj lub popsikaj odsłoniętą skórę środkami odstraszającymi komary, meszki i kleszcze, np. suchym sprayem na komary i kleszcze.

Możesz też przecierać skórę specjalnymi chusteczkami przeciw komarom i kleszczom lub nakleić na skórę odstraszające plasterki.

Sprawdź, które owady żądlą

Użądlenia przez pszczoły, osy, szerszenie

Żądło pszczoły zawiera liczne miniaturowe haczyki, które uniemożliwiają wyjęcie go po wbiciu w skórę człowieka (pszczoła użądlenie przypłaca życiem).

Z powodu opuchlizny szczególnie niebezpieczne dla człowieka są użądlenia w język, gardło czy krtań, bo obrzęk błony śluzowej może doprowadzić do uduszenia.

W zbiorniku jadowym, wewnątrz żądła, jest około 1 mg jadu, groźnego głównie dla innych owadów, mniej dla człowieka. Bardziej toksyczny jest jad osy i szerszenia. Z reguły objawy użądlenia tych owadów ograniczają się do bólu i obrzęku wokół miejsca ukłucia, który może utrzymywać się przez kilka dni. jednak w przypadku alergików może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

SPRAWDŹ >> WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY: jak udzielić pierwszej pomocy

Po ukłuciu przez pszczołę, osę lub szerszenia nie wolno jadu wysysać. Wystającego nad skórą żądła pszczoły nie wolno naciskać (tam znajduje się zbiornik z jadem i naciskając go, aplikujemy sobie dodatkową dawkę toksyn). Żyletką lub bardzo ostrym nożem należy pościnać wystające ponad skórę zbiorniczki jadowe, a później wyciągnąć żądło.

Jeżeli nie jesteśmy uczuleni na jad, wystarczy położyć zimny okład z roztworu octu (w przypadku osy) lub sody oczyszczanej (w przypadku pszczoły i szerszenia), pomaga też przyłożenie przeciętej na pół cebuli. Chore miejsca można posmarować maścią z hydrokortyzonem lub obłożyć lodem.

Jeśli osa lub pszczoła użądliła wewnątrz jamy ustnej, trzeba natychmiast zacząć ssać lód lub pić zimne napoje i szybko udać się do lekarza. Idziemy do niego niezwłocznie także wtedy, gdy użądlenia są wielokrotne lub osoba poszkodowana jest alergikiem.

Ugryzienia mrówek

W Polsce żyje 80 gatunków mrówek. Żądło lub aparat jadowy z kwasem mrówkowym mają tylko samice. Kwas ma właściwości silnie drażniące, ale tylko miejscowo - nawet po wielokrotnych pokąsaniach nie zdarzają się reakcje ogólne organizmu. Ugryzienie przez mrówkę zwykle powoduje jedynie bolesne pieczenie i świąd, któremu niekiedy towarzyszy pęcherzyk(i) czy pokrzywka. Jedynie w przypadku alergików atak mrówek może być naprawdę niebezpieczny. Pomogą ci zimne okłady i roztwory alkalizujące (np. z amoniakiem) na skórę, w ciężki pogryzieniach można też zastosować glikokortykosteroidy.

Jad pająków

Znamy około 30 tysięcy gatunków pająków. Wcale nie musisz zwiedzać egzotycznych krajów, by narazić się na kłopoty wynikające z ukąszenia, bo wszystkie są jadowite. W Polsce najczęściej kąsają:

• topik, który żyje w wodzie, jego ukąszenia są bardzo bolesne
• kolczak zbrojny - jest żółtobrązowy i ma kolce na przednich odnóżach, jego ugryzienie jest bolesne, powoduje wymioty i bóle głowy, a ranka po ukąszeniu może puchnąć
• sieciarz jaskiniowy - jest uznawany za najbardziej jadowitego wśród pająków występujących w Polsce, tułów osiąga wielkość do 1,5 cm, a z odnóżami może mierzyć do 5 cm; jego ugryzienie jest bolesne, a miejsce ukąszenia bardzo puchnie
• tarantula ukraińska - spotkasz ją na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, jest dość duża, szaro-brązowa w prążki i pasy, buduje rurki wydrążone w ziemi i w nich się lokuje; jej ukąszenie może być niebezpieczne dla dzieci, osób starszych i alergików
• bagnik przybrzeżny - to największy polski pająk, z odnóżami może osiągać nawet do 7 centymetrów, jego ugryzienie powoduje nudności, wymioty, opuchliznę.

W miejscu ugryzienia powstaje najczęściej miejscowy odczyn zapalny skóry: zaczerwienienie, obrzęk, świąd i bolesne pieczenie. Zwykle rankę wystarczy zdezynfekować, przyłożyć zimny okład lub posmarować żelem łagodzącym ukąszenia owadów, a zagoi się sama. U osób osłabionych bądź uczulonych na pajęczy jad wystąpić może osłabienie, bóle głowy, stawów, brzucha, wylewy podskórne - w takiej sytuacji należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Pijawki

Jednorazowo mogą wyssać 10-15 ml krwi (to zależy od gatunku). Ukąszenia nie są bolesne, choć krwawe. Nigdy nie należy odrywać pijawki siłą. Jeśli nie chcesz czekać, aż sama się odczepi (co może trwać nawet 3 godziny), możesz ją np. dotknąć palcem zanurzonym w occie, polać alkoholem lub posypać solą. Zadziałają na nią także środki odstraszające komary nanoszone na skórę. Należy jednak pamiętać, że "rozwiązanie siłowe" wywołać może odruch wymiotny u pijawki, co dużym prawdopodobieństwem może skończyć się zakażeniem jedną z wielu chorób bakteryjnych, wirusowych czy pasożytniczych, których pijawki są nosicielami.

Ukąszenie przez żmiję

W Polsce występuje jedna jadowita żmija - żmija zygzakowata. Atakuje tylko sprowokowana. Jej jad uszkadza układ nerwowy, powoduje martwicę tkanek, zaburza krzepliwość krwi i pracę serca.

Kiedyś zalecano, by po ugryzieniu przez żmiję zakładać opaskę uciskającą powyżej miejsca ukąszenia - obecnie, według najnowszych wytycznych nie należy tego robić.

Zaraz po ukąszeniu przez żmiję (dwa ślady tuż obok siebie po wbiciu zębów jadowych) pojawia się silny ból i obrzęk. Jeżeli jad przedostanie się do krwi, pojawia się gorączka, nudności wymioty, a czasem zaburzenia układu krążenia, świadomości i drgawki.

Najważniejsze, by po ukąszeniu przez żmiję zachować spokój i jak najmniej się ruszać, by spowolnić wchłanianie się jadu. O ile to możliwe, miejsce ugryzienia przemyj wodą z mydłem (nie używaj spirytusu, bo utrudnisz wypływanie jadu z rany) i obłóż lodem. Osoba ukąszona przez żmiję powinna jak najszybciej znaleźć się pod opieką lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu.

miesięcznik "Zdrowie"