Nowe wytyczne diagnozowania i leczenia cukrzycy. Chorzy szybciej uzyskają pomoc

Jeszcze do niedawna chorzy na cukrzycę kierowani byli do poradni specjalistycznych. Teraz uzyskają pomoc również u lekarzy POZ. Wszystko dzięki nowym wytycznym, które mają związek z tzw. opieką koordynowaną. Opracowano je z myślą o lekarzach rodzinnych, którzy będą mogli zarówno diagnozować, jak i leczyć chorych na cukrzycę typu 2. Skorzystają też osoby ze stanem przedcukrzycowym.

Na cukrzycę typu 2 choruje coraz więcej osób. Wielu chorych nie ma jednak jej zdiagnozowanej, co wynika m.in. z problemów z dostaniem się do lekarza specjalisty. Sytuację poprawić ma wprowadzenie opieki koordynowanej, w ramach której lekarze rodzinni będą mogli diagnozować i leczyć więcej chorób przewlekłych – w tym właśnie cukrzycy.

Zgodnie z nowymi wytycznymi pacjent już na etapie wizyty w POZ otrzyma również lepszą diagnostykę, gdyż lekarz będzie mógł zlecić mu badania, które do tej pory zlecane były wyłącznie przez lekarzy specjalistów. Niedopuszczalne będzie natomiast kierowanie pacjenta z podejrzeniem cukrzycy czy stanem przedcukrzycowym do poradni diabetologicznej – diagnostyka i leczenie takiej osoby możliwe jest bowiem w POZ.

Diagnozowanie cukrzycy w POZ wg nowych zaleceń

Obecnie zgodnie z zaleceniami ekspertów lekarz rodzinny może zlecić określone badania w kierunku cukrzycy.

• oznaczenie glikemii na czczo (badanie glukozy)
• oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej
• doustny test tolerancji glukozy, tzw. krzywa cukrowa.

Wytyczne mówią, że badanie glukozy należy wykonywać raz na trzy lata u osób w wieku powyżej 45. lat, które nie mają objawów hiperglikemii ani czynników ryzyka i raz do roku u osób zagrożonych rozwojem cukrzycy – z nadwagą lub otyłością, stanem przedcukrzycowym, dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy, nieaktywnych fizycznie, z chorobą układu krążenia, dyslipidemią, a także u kobiet z zespołem policystycznych jajników lub przebytą cukrzycą ciążową.

Stan przedcukrzycowy czy cukrzyca? Wskazania do rozpoznania

Do rozpoznania cukrzycy konieczne jest oznaczenie glukozy w osoczu krwi żylnej (nie włośniczkowej). Wynik glikemii na czczo < 100mg% - to wartość prawidłowa nie wymagająca dalszej diagnostyki. Wytyczne przypominają, że od 2021 roku cukrzycę można rozpoznać również na podstawie wyniku badania stężenia hemoglobiny glikowanej.

Cukrzycę można rozpoznać w przypadku:

• glikemii przygodnej ⩾200mg% (11.1 mmol/l), przy występowaniu objawów klinicznych hiperglikemii
• glikemii na czczo ⩾126 mg% (7 mmol/l), stwierdzonej w dwóch pomiarach, w dwa różne dni
• glikemii w 2 godzinie testu OGTT ⩾200 mg% (11.1 mmol/l)
• stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1c ⩾6.5 % (48 mmol/mol)

Wskazaniem do wykonania kolejnego badania – testu tolerancji glukozy (OGTT) jest glikemia na czczo w zakresie 100-125 mg% (5.5-6.9 mmol/l). Wynik:

• <140mg% (7.7 mmol/l) – wartość prawidłowa
• 140-199mg% (7.7-11 mmol/l) - nietolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy)
• ⩾200 mg% (11.1 mmol/l) – cukrzyca.

Leczenie cukrzycy w poradni POZ

Po rozpoznaniu cukrzycy lekarz POZ wdraża leczenie zgodne z aktualnymi wytycznymi. Jego elementem, oprócz leków, jest również edukacja dietetyczna i terapeutyczna, prowadzona zarówno przez lekarza, jak i przeszkolone pielęgniarki POZ, a także w poradni dietetycznej.

Jeśli choroba ma stabilny przebieg, w pierwszym roku od diagnozy pacjent powinien zgłaszać się na kontrolę co 3-4 miesiące z oceną glikemii (w tym z oceną samokontroli). Gdy stan chorego się ustabilizuje, takie kontrole powinny odbywać się co najmniej raz w roku.

Kiedy konieczna jest wizyta u diabetologa?

Autorzy wytycznych przypominają, że nie w każdym przypadku pacjent z cukrzycą otrzyma pomoc u lekarza POZ. W niektórych sytuacjach lekarz rodzinny powinien odesłać chorego do specjalisty. Takie przypadki to:

• trudności w ustaleniu typu cukrzycy
• cukrzyca typu 1
• inne specyficzne typy cukrzycy
• cukrzyca w ciąży
• cukrzyca u kobiet, które planują ciążę
• cukrzyca u dzieci i młodzieży (niezależnie od jej typu)
• brak postępów leczenia
• powikłania leczenia
• choroby współistniejące, które utrudniają leczenie cukrzycy
• powikłania cukrzycy.

Lekarz POZ może też skierować chorego na cukrzycę do szpitala – wskazania do takiej wizyty również zostały szczegółowo wymienione w wytycznych.

Są to przede wszystkim świeżo wykryta cukrzyca typu 1 oraz cukrzyca typu 2 z klinicznymi objawami hiperglikemii przy braku możliwości zapewnienia leczenia w warunkach ambulatoryjnych, ostre powikłania cukrzycy (takie jak ciężka, nawracająca hipoglikemia i hiperglikemia, kwasica i śpiączka cukrzycowa), zaostrzenie innych powikłań, a także konieczność zmiany schematu leczenia w tych przypadkach, w których nie można osiągnąć celu terapeutycznego w warunkach ambulatoryjnych.

Katarzyna Hubicz