Zatrucie nikotyną – objawy i leczenie. Pierwsza pomoc przy zatruciu nikotyną

Zatrucie nikotyną to stan, na który narażeni są nie tylko palacze papierosów. Ryzyko zatrucia nikotyną wzrasta także u osób, które próbują rzucić palenie i stosują gumy, drażetki czy plastry nikotynowe. Sprawdź, jakie są objawy zatrucia nikotyną, jak przebiega leczenie chorego i jak wygląda pierwsza pomoc przy tego typu zatruciu.

Zatrucie nikotyną to stan chorobowy wywołany działaniem nikotyny, podanej w dawkach szkodliwych dla organizmu. Do zatrucia nikotyną może dojść przez skórę, drogą oddechową, pokarmową i dożylną. Zatrucie nikotyną rzadko doprowadza do śmierci.

Kto jest najbardziej narażony na zatrucie nikotyną?

Na zatrucie nikotyną najbardziej są narażone osoby, które mają zawodowy kontakt z tą substancją, czyli głównie te, które pracują przy produkcji i suszeniu tytoniu, a także przy tępieniu owadów (w USA i Kanadzie w dalszym ciągu używa się aerozoli owadobójczych zawierających nikotynę). Na trujące działanie nikotyny są narażeni również palacze papierosów, w tym tzw. e-papierosów. W grupie ryzyka znajdują się także osoby próbujące rzucić palenie i stosują nikotynową terapię zastępczą, tj. inhalatory, gumy czy plastry. Nie bez znaczenia jest także wiek – nikotyna szkodzi zwłaszcza osobom w okresie dojrzewania i intensywnego wzrostu, który zwykle hamuje.

Kiedy może dojść do zatrucia nikotyną?

Do ostrego zatrucia nikotyną może dojść np. po wypaleniu w krótkim czasie dużej liczby papierosów, żuciu i połykaniu tabaki, stosowaniu w nadmiarze gumy czy plastrów nikotynowych, jedzeniu papierosów, stosowaniu okładów z pasty tytoniowej, po użyciu lewatywy z wywaru z liści tytoniu, a także dożylnym podaniu takiego wywaru. Nikotyna w każdej z tych postaci wchłania się gwałtownie.

Zatrucie nikotyną – niebezpieczne e-papierosy, inhalatory i gumy nikotynowe

Jednorazowa, toksyczna dawka nikotyny dla dorosłych i niepalących osób wynosi ok. 4-8 mg. U palaczy ta dawka jest znacznie wyższa i zależy od stopnia obniżenia wrażliwości palacza na nikotynę. Z kolei dawka śmiertelna waha się od 40 do 60 mg (tj. ok. 0,5 mg/kg masy ciała).

Papieros zawiera zwykle od 9 do 30 mg nikotyny, a podczas palenia do płuc palacza wchłania się od 0,5 do 2 mg tego związku. W związku z tym u osoby niepalącej objawy zatrucia mogą pojawić się po wypaleniu na raz nawet 2 papierosów! Z kolei zarówno u niepalących, jak i u palaczy śmiertelna dawka to ok. 20 papierosów palonych jeden za drugim. Niebezpieczny jest także brak kontroli nad nikotynową terapią zastępczą, ponieważ nikotynowe inhalatory, gumy, tabletki czy plastry zawierają spore dawki nikotyny. Na przykład gumy mają w składzie zwykle od 2 do 4 mg tej substancji, a wykonując jedną inhalację, dostarcza się organizmowi ok. 5 mg nikotyny. Z kolei plastry nikotynowe, w zależności od rodzaju, dostarczają od 5 do 22 mg nikotyny. Szczególnie niebezpieczna jest nikotyna w formie płynu, czyli wkładu do e-papierosów (liquid może zawierać nawet do 36 mg nikotyny/1 ml = odpowiednik 1 paczki), zwłaszcza jeśli łączy się e-papierosy z gumami czy plastrami antynikotynowymi. Ponadto, jak wynika z badań Urzędu ds. Żywności i Leków w USA (FDA), rzeczywista zawartość nikotyny w  liquidach do e-papierosów jest często niegodna z informacją zamieszczoną przez producenta na opakowaniach.

Objawy zatrucia nikotyną

We wczesnej fazie ostrego zatrucia nikotyną chory może skarżyć się na nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle i zawroty głowy oraz ślinotok. Zwiększa się również częstość oddychania. Charakterystyczne są także hipotensja (niedociśnienie), tachykardia (przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę) i bladość skóry. Ponadto obserwuje się zwężenie źrenic, zaburzenia koordynacji ruchowej ciała, zaburzenia świadomości, dreszcze, drgawki. W później fazie do ww. objawów dołączają biegunka, duszność i bezdech, sinica, przedłużona senność, większe zaburzenia rytmu serca. Może dojść także do utraty przytomności wywołanej nagłym zatrzymaniem krążenia, a nawet do wstrząsu i śpiączki.

Objawy zatrucia nikotyną pojawiają się zwykle po 1-4 godzinach od czasu spożycia niebezpiecznej dawki, choć przy wysokich stężeniach nikotyny i dobrze wchłanianych preparatach czas pomiędzy  dostaniem się nikotyny do organizmu, a wystąpieniem pierwszych objawów może ulec znacznemu skróceniu (objawy mogą pojawić się nawet po kilku minutach).

Objawy systematycznego podtruwania małymi dawkami nikotyny są podobne jak te, które występują we wczesnej fazie ostrego zatrucia nikotyną, z tą różnicą, że nie narastają, tylko stopniowo ustępują, po czym następuje okres osłabienia.

Zatrucie nikotyną – leczenie

Leczenie zatrucia nikotyną zależy od dawki, jaka została dostarczona do organizmu i drogi podania nikotyny. Niektórzy mogą dostać leki przeciwwymiotne albo węgiel aktywowany (np. w razie przypadkowego spożycia plastra) a inne mogą wymagać podania płynów. Osoby, u których doszło do zaburzeń akcji serca, mogą wymagać intensywniejszego leczenia.

Zatrucie nikotyną  - pierwsza pomoc

Przede wszystkim należy, o ile to możliwe, odciąć poszkodowanego od źródła zatrucia, czyli np. papierosa lub plastra. W tym ostatnim przypadku należy dokładnie przemyć skórę wodą, bez mydła, gdyż może ono spowodować zwiększenie wchłaniania nikotyny (będzie ona ciągle dostarczana do krążenia przez kilka godzin po zerwaniu plastra). Następnie należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Monika Majewska