Wcale nie musi być słonecznie, by upał zagrażał życiu. Udar cieplny czai się przed burzą

Udar cieplny i udar słoneczny to nie jest dokładnie to samo, ale oba mogą cię zabić. Jeśli czujesz się źle podczas prażenia w ostrym słońcu, często wystarczy z niego zejść, bo w cieniu jest znacznie chłodniej. Co jednak robić, gdy jest pochmurno, powietrze dosłownie stoi, "nie ma czym oddychać"? Przede wszystkim nie lekceważ i takiego zagrożenia.

Udar cieplny to poważne zagrożenie dla zdrowia, które może wystąpić nawet w pochmurne dni – wystarczy wysoka temperatura i wysoka wilgotność, która ogranicza możliwość odprowadzania ciepła z ciała.

Sprawdź, kto jest najbardziej narażony na udar cieplny, jak rozpoznać jego objawy i co robić, by skutecznie się chronić.

Znasz "temperaturę mokrego termometru"? Pamiętaj, że to ona decyduje o granicy ludzkiej wytrzymałości na upał.

Udar cieplny - czym się różni od słonecznego?

Udar cieplny, często utożsamiany jest z udarem słonecznym, a tymczasem słoneczny to tylko jeden z rodzajów udaru cieplnego.

Udar słoneczny to specyficzny rodzaj udaru cieplnego, wywołany działaniem silnych promieni słonecznych, zwłaszcza na głowę i kark. Dochodzi wtedy do przekrwienia mózgu, zaburzenia termoregulacji i odwodnienia. Szczególnie narażone są dzieci i osoby starsze.

Udar cieplny to ogólne przegrzanie organizmu, niezależnie od przyczyny. Może wystąpić przy wysiłku lub w wysokiej temperaturze, nawet bez słońca. Wymaga szybkiej reakcji.

Kiedy upał staje się niebezpieczny? Temperatura "mokrego termometru"

O zagrożeniu dla naszego zdrowia decyduje nie tylko temperatura powietrza i stopień nasłonecznienia.

Naukowcy wskazują, że granica ludzkiej wytrzymałości wynosi ok. 35 stopni Celsjusza "mokrego termometru". Ta temperatura uwzględnia ciepło, ale także wilgotność powietrza. Im wyższa wilgotność, tym lżej? Niekoniecznie - organizm ma problem, żeby się schłodzić z pomocą własnego termoregulatora, czyli potu.

Według badaczy, gdy temperatura powietrza wynosi ok. 39 st. C, a wilgotność sięga 77%, nawet zdrowy człowiek może umrzeć z przegrzania w ciągu zaledwie 3 godzin.

Takie warunki są typowe tylko dla klimatu tropikalnego? Cóż, zdarzają się również w naszych miastach, przed burzą, gdy powietrze "stoi".

Oczywiście do udaru słonecznego i cieplnego może dojść w znacznie niższej temperaturze. reakcja na upał to kwestia indywidualna, a osoby z grupy ryzyka reagują negatywnie na mniej ekstremalne warunki.

Sposoby na upały

Zobacz galerię 7 zdjęć

Udar cieplny: kto jest w grupie podwyższonego ryzyka?

Ryzyko udaru cieplnego jest największe u osób, które:

• są narażone na długotrwałe działanie promieni słonecznych
• podejmują intensywny wysiłek fizyczny podczas upałów
• cierpią na choroby przewlekłe (np. serca, nerek, cukrzycę, nowotwory)
• mają nadwagę lub otyłość
• są seniorami lub małymi dziećmi.

Udar cieplny może doprowadzić nie tylko do poważnych zaburzeń w organizmie i wymagać hospitalizacji. Bywa zabójczy.

W Polsce brakuje dokładnych danych dotyczących liczby zgonów spowodowanych bezpośrednio upałami. Jednak analizując dane z krajów o zbliżonym klimacie, widać, że fale upałów wiążą się ze wzrostem liczby zgonów, szczególnie wśród osób starszych i przewlekle chorych.

Przykładowo, Biuro Statystyki Narodowej Wielkiej Brytanii informowało o 1680 nadmiernych zgonach w Anglii i Walii w jednym upalnym tygodniu lipca 2022 roku, łącząc je oficjalnie z warunkami pogodowymi. Jeszcze kilkanaście lat temu mówiono o kilkuset zgonach łącznie w całej Europie rocznie. Zagrożenie jednak rośnie.

Udar cieplny – objawy, których nie wolno ignorować

O przegrzaniu organizmu świadczą kurcze mięśni i wyczerpanie, które mijają po ochłodzeniu i nawodnieniu. Jeśli się pojawiają, to już najwyższy czas, żeby działać.

Udar cieplny może pojawić się nagle. Alarmujące sygnały to:

1. Brak potu pomimo gorąca
2. Przyspieszone tętno
3. Wzrost ciśnienia krwi
4. Dezorientacja, bóle i zawroty głowy
5. Wysoka gorączka, dreszcze
6. Wymioty i nudności.

Wiele z tych objawów przypomina zatrucie lub przeziębienie i bywają lekceważone. Nie popełnij tego błędu.

Co robić, gdy podejrzewasz udar cieplny?

Jeśli dolegliwości pojawiają się w upalny dzień, trzeba podejrzewać udar cieplny, a nie infekcję. Należy:

• zabrać osobę chorą ze słońca, jeśli dzień jest słoneczny
• schłodzić kompresami (choćby zwilżoną koszulką) i wodą (niezbyt zimną)
• podać napoje bez kofeiny i alkoholu
• posadzić przy wentylatorze, w chłodniejszym miejscu - co tam się znajdzie
• zastosować chłodną (nie bardzo zimną) kąpiel.

Jeśli to nie pomaga lub pojawiają się drgawki, dezorientacja, wymioty, utrata przytomności, wezwij pogotowie.

Nie wahaj się wezwać pomocy. W przypadku osób starszych, chorych lub dzieci, stan może się szybko pogorszyć. Dyspozytor pogotowia powinien doradzić, jak pomóc.

Czekając na pomoc, ułóż osobę przytomną na plecach z uniesionymi nogami. Osobę nieprzytomną, ale oddychającą, ułóż w pozycji bocznej bezpiecznej. Kontroluj tętno i oddech. W razie potrzeby rozpocznij reanimację.

Jak unikać udaru cieplnego?

Na udar najbardziej narażeni jesteśmy w upalne dni (powyżej 30 st. C), szczególnie gdy jest duszno i wilgotno. Pamiętaj, że każdy odczuwa ciepło inaczej, więc obserwuj swój organizm. Aby zminimalizować ryzyko:

• pij dużo wody, unikaj alkoholu i napojów z kofeiną,
• noś lekkie, przewiewne ubrania z naturalnych materiałów,
• unikaj bezpośredniego działania słońca i wysokich temperatur. Szukaj cienia, przebywaj w chłodnych pomieszczeniach, korzystaj z wentylatorów lub klimatyzacji,
• bierz chłodne prysznice lub kąpiele, zwilżaj skórę wodą,
• unikaj intensywnego wysiłku w najgorętszych godzinach dnia.

Eliza Dolecka