Fibrynoliza - przebieg i zaburzenia

Fibrynoliza jest to proces fizjologiczny rozpuszczania zakrzepu krwi, będący częścią homeostazy, zachodzący pod wpływem aktywacji szeregu enzymów. Proces ten pełni rolę w utrzymaniu drożności naczyń krwionośnych oraz angiogenezie, gojeniu ran, wzroście nowotworów i tworzeniu przerzutów.

Spis treści

1. Fibrynoliza - przebieg
2. Mechanizm przeciwdziałający fibrynolizie
3. Zaburzenia fibrynolizy

Fibrynoliza jest procesem fizjologicznym, stojącym w opozycji do krzepnięcia. Dlaczego? Bo w jej wyniku dochodzi do rozpuszczenia skrzepu.

Fibrynoliza - przebieg

W osoczu krąży enzym fibrynolityczny - plazmina. Plazmina rozkłada fibrynę, fibrynogen, czynniki osoczowe: V, VIII i XII oraz protrombinę. Plazmina powstaje z nieczynnego proenzymu - plazminogenu pod wpływem tkankowego aktywatora plazminogenu (t-PA) i aktywatora plazminogenu typu urokinazy (u-PA). Do przekształcenia plazminogenu w plazminę może dojść także pod wpływem trombiny.

Tkankowy aktywator plazminogenu, jak i aktywator plazminogenu typu urokinazy, są wytwarzane w śróbłonku (t-PA) oraz różnych komórkach i narządach, w tym w nerkach (u-PA). Powstają w formie jednołańcuchowych prekursorów, które zostają przekształcone w aktywne formy dwułańcuchowe przez kalikreinę lub plazminę. Produkty rozpadu osoczowego czynnika XII aktywują produkcje kinin, które rozszerzają naczynia krwionośne.

T-PA ma przede wszystkich znaczenie przy rozpuszczaniu fibryny, a przez to utrzymaniu drożności naczyń krwionośnych. Natomiast plazmina, która tworzy się przy udziale u-PA powoduje uczynnienie tzw. metaloproteinaz (grupa enzymów proteolitycznych), które pełnią rolę w przebudowie tkanek i migracji komórek (co prowadzi do angiogenezy, pomaga w gojeniu ran, wzroście nowotworów oraz tworzeniu ich przerzutów).

Mechanizm przeciwdziałający fibrynolizie

Wyróżnia się 2 inhibitory aktywatorów plazminogenu: PAI-1 i PAI-2 – są to białka wytwarzane w megakariocytach, komórkach wątroby i śródbłonka (PAI-1), a także w łożysku, monocytach (PAI-2). Różnią się one między sobą nieco odmiennym mechanizmem działania. Inhibitorem plazminy, występującym w osoczu jest alfa2-antyplazmina, substancja wytwarzana w wątrobie. Jeśli dojdzie do wyczerpania zapasów alfa2-antyplazminy w osoczu, plazmina jest zobojętniana przez alfa2-makroglobulinę.

Inny inhibitor fibrynolizy – prokarboksypeptydaza B2, jest aktywowana przez trombinę (TAFI)

W procesie rozkładu fibryny i fibrynogenu przez plazminę powstają produkty degradacji - fragmenty X,Y,D,E. Podczas trawienia przez plazminę usieciowanej fibryny zamiast fragmentu D powstaje Dimer D - ważny marker diagnostyczny, pełniący funkcję w procesie diagnostyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Wartość graniczna zależy od laboratorium. Najczęściej podawana wartość 500ng/ml jest granicą, poniżej której żylna choroba zakrzepowo-zatorowa jest mało prawdopodobna.

Zaburzenia fibrynolizy

Zaburzenia fibrynolizy mogą przebiegać z nasileniem lub osłabieniem tego procesu.

Wrodzone skazy krwotoczne, to grupa chorób polegających m.in. na wzmożonej aktywności fibrynolizy. Po uszkodzeniu ściany naczynia powstają trudne do opanowania krwawienia, gdyż dochodzi bardzo szybko do rozpuszczania skrzepu. W łagodzeniu objawów stosuje się inhibitory fibrynolizy.

Do zaburzenia procesu fibrynolizy, dochodzi także w zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). Jest to zespół wtórny do wielu stanów klinicznych, takich jak np.:

• sepsa
• rozległy uraz
• ostre zapalenie trzustki
• nowotwory złośliwe

polegający na uogólnionej aktywacji procesu krzepnięcia krwi, oraz aktywacji lub wyhamowaniu procesu fibrynolizy. Powstają mnogie zakrzepy w mikrokrążeniu, skutkujące niedokrwieniem wielu narządów. Zużycie płytek krwi, fibrynogenu, osoczowych czynników krzepnięcia, objawia się skazą krwotoczną.

W pewnych stanach chorobowych, jak:

• udar niedokrwienny mózgu
• zawał mięśnia sercowego
• zatorowość płucna

podłożem jest zamknięcie światła naczynia krwionośnego przez skrzeplinę.

Podstawą terapii ratującej życie w niektórych przypadkach jest rozpuszczenie skrzepliny przy użyciu środków fibrynolitycznych. Do leków fibrynolitycznych należą urokinaza, alteplaza i streptokinaza. Leki te podawane są dożylnie, we wlewie.

Czas od wystąpienia objawów, postawienia rozpoznania do podania leków większości przypadków ma wartość decydującą o życiu człowieka.