Podejrzenie czerniaka i co dalej? Wskazówki dla pacjenta, jak optymalnie się leczyć

Podejrzewasz, że możesz mieć czerniaka? To nie zamarwiaj się w czterech ścianach i nie czekaj na cud, tylko sprawdź, co robić - krok po kroku. Akademia Czerniaka przygotowała praktyczny przewodnik, który pomoże ci bez straty czasu i chaosu przejść przez proces diagnostyki i leczenia czerniaka. Pamiętaj, wczesne wykrycie to klucz do sukcesu!

Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, który jest stale rosnącym zagrożeniem. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie daje jednak duże szanse na wyleczenie.

Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, stworzyła kompleksowy informator dla pacjentów, który krok po kroku wyjaśnia, co robić w przypadku podejrzenia czerniaka. Poniżej znajdziesz skróconą wersję tego przewodnika. Po więcej szczegółów i aktualne informacje, zawsze warto sięgnąć do pełnej wersji dokumentu dostępnej na stronie www.akademiaczerniaka.org.

Nie chodzi o to, by teraz pacjenci mówi lekarzom, co mają robić. Dobrze jest jednak wiedzieć, co nas czeka, dopytać, gdy w praktyce wygląda to inaczej, skonsultować się z innym lekarzem, gdy mamy wątpliwości. To zrozumiałe działania, gdy walczymy o życie.

Krok 1, profilaktyka czerniaka: obserwuj swoje znamiona

Regularnie oglądaj swoją skórę, zwracając uwagę na wszelkie zmiany w znamionach. Szczególną uwagę zwróć na te zmiany barwnikowe, które spełniają kryteria ABCDE czerniaka:

Asymetria, czyli znamię ma nieregularny kształt, "wylewa się" na jedną stronę.

Brzegi: brzegi znamienia są poszarpane, nierównomierne, posiadają zgrubienia.

Czerwony/czarny, czyli niejednolity kolor: barwa zmiany jest niejednolita, zawiera różne odcienie czerwieni, czerni lub brązu.

Duży rozmiar: wielkość zmiany przekracza 6 mm.

Ewolucja: zauważalne postępujące zmiany zachodzące w znamieniu (zmiana kształtu, koloru, wielkości, pojawienie się guzka, podkrwawianie, swędzenie, pieczenie).

Krok 2, podejrzenie czerniaka: konsultacja z lekarzem

Jeśli zauważysz na swojej skórze niepokojącą zmianę, niezwłocznie udaj się do lekarza rodzinnego, dermatologa lub chirurga onkologicznego. Lekarz oceni znamię i, w razie potrzeby, skieruje cię na dalszą diagnostykę. Lekarz rodzinny, podejrzewając czerniaka, powinien wystawić kartę DILO (karta diagnostyki i leczenia onkologicznego), która ułatwi i przyspieszy dalsze kroki.

Pamiętaj, że nowotwór skóry to nie tylko czerniak, raki wcale nie muszą objawiać się zmianą barwnikową, a oglądanie skóry dermatoskopem przez specjalistę jest zalecane nawet tym, którzy sami niczego niepokojącego nie widzą.

Jak wygląda rak skóry? Przykładowe zdjęcia

Zobacz galerię 7 zdjęć

Krok 3: diagnostyka wstępna czerniaka

Lekarz chirurg/chirurg onkologiczny/dermatolog przeprowadzi badanie dermatoskopowe, na podstawie którego podejmie decyzję o usunięciu zmiany lub dalszej jej obserwacji.

W przypadku podejrzenia czerniaka, lekarz powinien wyciąć chirurgicznie całą zmianę barwnikową (tzw. biopsja wycinająca zmiany pierwotnej) i przekazać ją do badania histopatologicznego.

Krok 4, czerniak: badanie histopatologiczne

Usunięta zmiana zostanie oceniona pod mikroskopem przez patologa. Badanie histopatologiczne jest kluczowe dla rozpoznania czerniaka i określenia jego stopnia zaawansowania.

Jeśli zmiana okaże się czerniakiem, wynik badania histopatologicznego powinien zawierać m.in. grubość czerniaka w klasyfikacji Breslowa (określana w milimetrach), obecność lub brak owrzodzenia oraz margines, z jakim guz został wycięty.

Krok 5, czerniak: dalsze leczenie

Jeśli rozpoznano u ciebie czerniaka, lekarz skieruje cię do ośrodka specjalistycznego, w którym zostaną przeprowadzone dalsze badania diagnostyczne, a następnie wycięcie blizny oraz (jeśli są wskazania) biopsja węzła wartowniczego.

Biopsja węzła wartowniczego polega na wycięciu i zbadaniu pierwszego węzła chłonnego na drodze spływu chłonki z ogniska nowotworowego.

Jeśli w węźle wartowniczym nie ma komórek nowotworowych, rokowanie jest dobre i często można odstąpić od dalszego leczenia chirurgicznego.

Dodatnia biopsja węzła wartowniczego oznacza obecność komórek nowotworowych w węźle wartowniczym. W takim przypadku lekarz zaproponuje dalsze leczenie, które może obejmować usunięcie węzłów chłonnych lub obserwację, ewentualnie leczenie uzupełniające.

Krok 6, czerniak: leczenie uzupełniające

W zależności od stopnia zaawansowania czerniaka, lekarz może zaproponować leczenie uzupełniające (adjuwantowe), które ma na celu zniszczenie ewentualnych mikroprzerzutów i zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby.

Leczenie uzupełniające może obejmować:

• terapię celowaną: Stosowana w przypadku obecności mutacji w genie BRAF V600.
• immunoterapię: Pobudza układ odpornościowy do walki z komórkami nowotworowymi.

Przed rozpoczęciem leczenia uzupełniającego należy oznaczyć obecność mutacji genu BRAF V600.

Krok 7, czerniak: obserwacja po leczeniu

Po zakończonym leczeniu czerniaka pacjent pozostaje pod stałą obserwacją lekarza. Częstość kontroli zależy od stopnia zaawansowania choroby i może wynosić od co 3-6 miesięcy przez pierwsze 2-3 lata, do raz w roku po upływie 5 lat.

W trakcie kontroli lekarz będzie zlecał odpowiednie badania diagnostyczne (USG węzłów chłonnych, RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, tomografię komputerową, badanie PET, rezonans magnetyczny).

Czerniak - warto pamiętać

Czerniak skóry to nowotwór złośliwy, który najczęściej występuje u osób dorosłych.

Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka jest promieniowanie UV (opalanie się na słońcu i w solarium).

Wczesne wykrycie czerniaka i odpowiednie leczenie dają duże szanse na wyleczenie.

Regularnie oglądaj swoją skórę i zgłaszaj lekarzowi wszelkie niepokojące zmiany w znamionach.

Nie bagatelizuj żadnych nowych guzków skórnych, które pojawiły się na twojej skórze.

W razie podejrzenia czerniaka, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.

Leczenie czerniaka zależy od stopnia zaawansowania choroby i może obejmować:

• chirurgiczne wycięcie zmiany: podstawowa metoda leczenia czerniaka,
• wycięcie układu chłonnego: wykonywane w przypadku stwierdzenia przerzutów w węzłach chłonnych,
• leczenie uzupełniające (terapia celowana, immunoterapia): stosowane w celu zniszczenia ewentualnych mikroprzerzutów i zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby,
• radioterapię: stosowana w leczeniu przerzutów do mózgu lub kości. 

Eliza Dolecka