Czy dym po pożarze jest szkodliwy? Trzymaj się z daleka, by uniknąć uszkodzenia płuc a nawet raka

Ten obraz widzimy w mediach coraz częściej: wielki ogień lub pogorzelisko, a dookoła tłumy gapiów, obojętnych na ostrzeżenia i apele, by trzymać się od pożarów z daleka. Nie chodzi tylko o to, że możesz przeszkadzać komuś w pracy. Chodzi o twoje zdrowie i życie. Jak ograniczyć ryzyko poważnych konsekwencji wdychania toksycznego dymu, radzą eksperci.

Wiesz, że w Polsce co roku dochodzi do ponad 100 tysięcy pożarów, z tego 30 tysięcy dotyczy budynków mieszkalnych? Wg statystyk Państwowej Straży Pożarnej setki ludzi tracą życie, a tysiące ulegają poparzeniom.

Ogień nie tylko w jednej chwili może strawić cały dobytek lub pozbawić zdrowia. Skutki pożaru bywają odroczone i nie dotyczą tylko bezpośrednio poszkodowanych. Eksperci ostrzegają, że szkodliwe substancje w powietrzu pozostają tygodniami, a skutki zdrowotne odczuwamy nawet po wielu latach. Można jednak ograniczyć to ryzyko.

Nieważne, co płonie. Trzymaj się z daleka

Hale targowe, wysypiska śmieci, mieszkania - naprawdę niełatwo odpowiedzieć, które pożary szczególnie zagrażają zdrowiu. Toksyczne odpady są niebezpieczne, ale toksyny uwalniane podczas palenia w halach plastiku, sprzętu elektronicznego, farb czy chemii gospodarczej, także zagrażają naszemu zdrowiu i życiu.

Co z pożarami w blokach, domkach jednorodzinnych? Zasięg dymu jest często mniejszy, ale sam skład?

Dr Jakub Duszczyk, biegły sądowy z zakresu toksykologii i analizy skażeń środowiska, w rozmowie z TVP3 Warszawa po głośnym pożarze osiedla w Ząbkach, porównał skalę emisji toksycznych substancji podczas pożaru bloku do pożaru składowisk odpadów.

Dlaczego? Ogień w mieszkaniach również trawił laminaty, sklejki i plastiki, a podczas ich spalania uwalniają się najgroźniejsze toksyny. Jeśli jesteś świadkiem takiego zdarzenia, opanuj ciekawość i nie zbliżaj się do takich pożarów, jeśli nie musisz, nie niesiesz pomocy itp. Przeszkadzasz i szkodzisz, także sobie.

Pożary - co zawiera toksyczny dym

Pożary to nie tylko płomienie, ale przede wszystkim toksyczny dym, który zagraża naszemu zdrowiu na lata. Dr Jakub Duszczyk podkreślił, że szczególnie niebezpieczne są pyły PM10 i PM2,5.

Nawet krótkotrwałe narażenie na pył PM10 może powodować podrażnienia oczu, nosa i gardła, zaostrzenie astmy i innych chorób płuc, a także zawały serca i arytmie u osób z chorobami serca. Długotrwałe narażenie wiąże się z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, a także zaburzeń neurologicznych.

Okazuje się, że PM2,5 są jeszcze gorsze.

Znacznie bardziej niebezpieczne są jednak PM2,5, czyli mikroskopijne cząstki, które mogą pozostawać w powietrzu nawet przez kilka tygodni. Ich niewielki rozmiar pozwala im przenikać głęboko do płuc, a nawet do krwiobiegu

- tłumaczył ekspert.

Na powierzchni tych pyłów osadzają się szkodliwe związki, takie jak:

• benzopiren: silnie rakotwórczy związek, powstający w wyniku spalania materiałów organicznych,
• fluoranten: kolejny wielopierścieniowy węglowodór aromatyczny (WWA) o działaniu rakotwórczym,
• fenol: substancja, która może powodować podrażnienia skóry, oczu i dróg oddechowych,
• styren: związek stosowany do produkcji tworzyw sztucznych, który może działać drażniąco na układ nerwowy.

Niektóre z tych substancji należą do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), czyli substancji toksycznych, rakotwórczych, mutagennych, działających na rozrodczość i niebezpiecznych dla środowiska.

6 chorób, które niszczą płuca

Zobacz galerię 7 zdjęć

Pożar - odległe skutki wdychania dymu

Marek Posobkiewicz, były główny inspektor sanitarny, przy okazji fali pożarów w Warszawie w 2024 roku ostrzegał:

Wszelkie substancje chemiczne, w tym przypadku dużo plastiku, elektroniki, wydzielają szereg związków toksycznych. Mogą one spowodować ostre zatrucie przy inhalacji dymu, uszkodzić oskrzela, płuca. To konsekwencje na przyszłe życie.

Skutki wdychania toksycznego dymu nie są widoczne od razu. Substancje te kumulują się w organizmie i mogą dać o sobie znać dopiero po wielu latach.

Konsekwencje?

1. Choroby układu oddechowego: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, zapalenie oskrzeli.
2. Choroby układu krążenia: zwiększone ryzyko zawału serca, udaru mózgu, nadciśnienia.
3. Nowotwory: szczególnie rak płuc, krtani, pęcherza moczowego.
4. Zaburzenia neurologiczne: problemy z pamięcią, koncentracją, bóle głowy.
5. Problemy z rozrodczością: WWA mogą negatywnie wpływać na płodność i rozwój płodu, sprzyjając dziedzicznym wadom genetycznym.

Jak się chronić przed toksycznym dymem? Sprawdzone metody

Ochrona przed toksycznym dymem wymaga podjęcia konkretnych działań, zarówno bezpośrednio po pożarze, jak i w dłuższej perspektywie. Oto kilka podstawowych zasad, które pomogą ci ochronić zdrowie:

śledź komunikaty i alerty: regularnie sprawdzaj informacje dotyczące jakości powietrza, wydawane przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB), Inspekcję Ochrony Środowiska i inne wiarygodne źródła, 

unikaj wychodzenia z domu, szczególnie w rejonach, gdzie wyczuwalny jest dym. Jeśli to możliwe, przenieś się w miejsce oddalone od pogorzeliska, np. wyjedź na kilka dni do rodziny,

Zamknij i uszczelnij okna oraz drzwi, aby zminimalizować wnikanie zanieczyszczonego powietrza do wnętrza pomieszczeń. Możesz użyć taśmy uszczelniającej lub mokrych ręczników,

jeśli musisz wyjść na zewnątrz, załóż maseczkę ochronną. Najlepszą ochronę zapewniają maseczki z filtrem klasy FFP2 lub FFP3. Zwykłe maseczki chirurgiczne zapewniają jedynie częściową ochronę, ale jak mówił dr Duszczyk: "Zawsze lepiej mieć maseczkę niż nie mieć żadnej",

ogranicz aktywność fizyczną na zewnątrz, dopóki jakość powietrza się nie poprawi,

jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy, takie jak kaszel, duszność, ból głowy, zawroty głowy lub podrażnienie oczu, skonsultuj się z lekarzem. Szczególnie ważne jest to w przypadku dzieci, osób starszych i osób z chorobami układu oddechowego lub krążenia.

Po pożarze – co dalej?

Nawet po ugaszeniu pożaru i ustąpieniu dymu, zagrożenie dla zdrowia może utrzymywać się przez pewien czas. Pyły i toksyny mogą osiadać na powierzchniach wewnątrz i na zewnątrz budynków. Dlatego ważne jest, aby:

• po ustąpieniu dymu dokładnie wywietrzyć wszystkie pomieszczenia,
• umyć wszystkie powierzchnie, na których mógł osadzić się pył, takie jak meble, podłogi, ściany,
• unikać spożywania skażonej żywności.

Eliza Dolecka