Dr hab. Piotr Dąbrowiecki: Dzięki lekom objawy astmy ustępują. To nie jest wyłącznie dobra wiadomość

Weryfikacja

Autor: dr n. med. Piotr Dąbrowiecki

Albo ją bagatelizujemy, kojarząc z wątpliwymi terapiami sportowców, albo demonizujemy, utożsamiając głównie z chorymi, którzy mają postać ciężką choroby. Astmę można skutecznie leczyć, chociaż Polak tylko na diagnozę czeka średnio 7 lat.

Choroby układu oddechowego to trzecia przyczyna zgonów w Polsce. Rozedma, POChP i astma mogą pozbawić nas życia i ciągle to się zdarza. Tymczasem charakterystyczne objawy tych chorób, w tym duszność i przewlekły kaszel wciąż są bagatelizowane, a zalecone leczenie przerywane. 

-  Po roku od diagnozy jedynie 10 proc. pacjentów z astmą wciąż stosuje odpowiednie leki - mówi dr hab. n. med. Piotr Dąbrowiecki, Przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP, alergolog z Kliniki Chorób Wewnętrznych Infekcyjnych i Alergologii WIM-PIB.

Powszechnie boimy się raka, drugiej co do częstości przyczyny zgonów. Coraz więcej osób zaczyna rozumieć, że choroby układu krążenia (pierwsza przyczyna) to podstępny zabójca. Choroby układu oddechowego, niestety także na podium zgonów w Polsce, wciąż wydają się być poza kręgiem szerszego zainteresowania społecznego.

Trzeba to zmienić. Astma to problem 4 mln Polaków.

Objawy astmy - dlaczego nas nie alarmują?

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną, która prowadzi do nadreaktywności oskrzeli, co objawia się dusznością, uciskiem w klatce piersiowej, kaszlem, napadem świszczącego oddechu.

Obturacja oskrzeli (skurcz, zwężenie dróg oddechowych) u chorych są zmienne i to generuje problemy - sprzyja niezrozumieniu istoty astmy, często błędnego tłumaczenia poprawy samopoczucia. Chory odczuwa objawy w trakcie wysiłku fizycznego, czasami w nocy budzi go uczucie duszności ale u doktora w gabinecie nie ma objawów. Na początku symptomy astmy pojawiają się rzadko, raz lub dwa razy w miesiącu ale nawet takich chorych warto dobrze leczyć. Nieprawidłowa terapia prowadzi do rozwoju ciężkiej postaci choroby.

Ciężka postać tej choroby nie rozwija się z dnia na dzień, chociaż tak to widzą czasem pacjenci. W przeszłości szybko przerywali ataki, wracali do normalnej aktywności, a "niespodziewanie" stali się poważnie chorymi ludźmi. O tych zagrożeniach trzeba mówić nawet wtedy, gdy astmy jeszcze nie ma, a jest alergia, która może się w nią rozwinąć.

Immunoterapia zapobiega astmie i zaostrzeniom choroby

Nowoczesne leczenie astmy, możliwe i dostępne w Polsce, ma na celu złagodzenie objawów choroby i poprawę sprawności wentylacyjnej płuc tak, by dotlenić organizm i w efekcie poprawić funkcjonowanie w zasadzie wszystkich narządów, bo niedobór tlenu rzutuje przecież na nasze zdrowie ogólne.

Chcemy pacjenta chorego na astmę uczynić osobą w pełni wydolną fizycznie, psychicznie, radzącą sobie w systemie, bez objawów w ciągu dnia, bez objawów w nocy, z dobrą spirometrią, realizującą swoje cele życiowe

- wymienia dr Piotr Dąbrowiecki. Brzmi dobrze, ale jak to osiągnąć? Kluczowe, jak zwykle bywa, są: profilaktyka, wczesne rozpoznanie, a potem odpowiednie leczenie, dopasowane do potrzeb pacjenta, zależnych głównie od stopnia zaawansowania astmy (skala jest 5-stopniowa).

Astmy nie można uniknąć zawsze, u każdego chorego, ale skoro wiemy, że zastosowanie immunoterapii ("odczulania") u alergików ogranicza ryzyko rozwinięcia się u nich tej choroby o połowę, niełatwo zrozumieć, dlaczego tak niewiele osób decyduje się na odczulanie.

- Immunoterapia w leczeniu alergii i astmy alergicznej jest skuteczna i bezpieczna - podkreśla ekspert w rozmowie z "Poradnikiem Zdrowie" i dodaje, że jego najstarsza pacjentka, która doceniła tę metodę, zdecydowała się na odczulanie i w jej efekcie znacząco poprawiła jakość życia, miała ponad 70 lat.

Dr Piotr Dąbrowiecki: Szczepienia to przełom

Ataki astmy i zaostrzenie przebiegu choroby związane jest z wieloma czynnikami: także z zanieczyszczeniem powietrza (stąd gorsze samopoczucie wśród mieszkańców miast, gdy dokucza smog) i chorobami infekcyjnymi, wywoływanymi przez wirusy i bakterie.

Szczepienia, które mogą znacząco wpłynąć na redukcję zaostrzeń w astmie, to te przeciw grypie, krztuścowi, RSV, półpaścowi i pneumokokom.

Wprowadzenie refundacji szczepień dla seniorów to zdaniem doktora Dąbrowieckiego wspaniała decyzja. Lekarz apeluje jednak o szczepienia wszystkich pacjentów z astmą. Samo uniknięcie infekcji znacząco zapobiega zaostrzeniom choroby, a zapobieganie ich częstym powikłaniom, w tym zapaleniu płuc, ma znaczenie wręcz przełomowe.

Astma - spóźniona diagnoza

Wydawać by się mogło, że trudno przeoczyć takie objawy jak uporczywy kaszel, duszność i ucisk w klatce piersiowej, a jednak wielu chorych miesiącami nie szuka profesjonalnej pomocy, a diagnoza jest stawiana średnio po 7 latach od wystąpienia objawów.

Nie powinno tak być. Średnia europejska to 3,5 roku, i do niej zmierzamy

- podkreśla dr Dąbrowiecki. Nadal pacjenci uporczywy kaszel tłumaczą sobie przebytą infekcją, rzuceniem palenia ("kaszel palacza"), "częstym przeziębianiem" itd. Mają problem z określeniem, czy ich dolegliwość to faktycznie "duszność", bo objaw wydaje im się za słaby.

- Tymczasem duszność to subiektywne uczucie braku powietrza. A my, lekarze, mamy możliwości diagnostyczne, by wyjaśnić ich podłoże i to już nie należy do pacjenta. Ten ma po prostu iść do lekarza.

Uczucie duszności może wiązać się z chorobami układu krążenia, innymi schorzeniami dróg oddechowych, zaburzeniami metabolicznymi, schorzeniami układu nerwowo-mięśniowego czy anemią. W każdym wypadku wymaga jednak diagnostyki i często leczenia.

Astma - jak leczyć

Kiedy już pacjent ma rozpoznaną astmę, najlepiej potwierdzoną w badaniu spirometrycznym lub badaniem PEF i po przeprowadzeniu diagnostyki różnicowej, ważne jest właściwe leczenie.

Leczyć astmę cały czas nie oznacza "bez przerwy". Jej stopień ma znaczenie, a wtedy, gdy to stopień 1 lub 2 leki stosuje się doraźnie, wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela, wtedy kiedy chory ma duszność lub napad kaszlu.

Istotne jednak, czym się leczymy. To nie mogą być, jak przed laty, tylko leki rozszerzające oskrzela, znoszące skurcz oskrzeli.

Skurcz to po prostu skutek astmy, a my musimy uderzyć w przyczynę, czyli stan zapalny.

Sterydy stosowane w terapii inhalacyjnej to najlepszy sposób na stan zapalny w astmie.

Od pierwszych objawów astmy aż po jej zaawansowany stopień kliniczny, niezbędny jest steryd wziewny, substancja bezpieczna w małych i średnich dawkach. Niewielkie działania niepożądane mogą się pojawić - podkreśla alergolog. Z czym trzeba się liczyć? Może pojawić się chrypka, podrażnienie gardła, odczuwalne przyspieszone bicie serca, bez wpływu na jego pracę

- podkreśla alergolog.

Tylko tyle jako cena za dotlenione ciało, sprawność fizyczną, redukowanie poważnych zagrożeń zdrowotnych? Tak, leki steroidowe mogą być groźne dla organizmu, ale nie w postaci inhalacji. To doustne sterydy faktycznie mogą osłabiać kości, podnosić ciśnienie, sprzyjać zakrzepicy, cukrzycy, jaskrze i zaćmie.

- Jeśli objawy astmy pojawiają się częściej, kilka razy w tygodniu lub codziennie – astma weszła na wyższy 3 stopień. To czas na codzienne podawanie sterydów wziewnych wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela. Mała dawka sterydów plus szybko i długo działający lek rozszerzający oskrzela raz dziennie lub kilka razy dziennie jeśli jest taka potrzeba – to pomysł na okiełznanie choroby. Niestety z powodu zaniedbań pacjenta, infekcji, braku edukacji astma może się nasilać. Objawy codziennie, duszności w dzień i nocne wybudzenia, to 4 stopień, gdzie podnosimy dawkę sterydów do średniej łącząc je z 2 lakami rozszerzającymi oskrzela. Terapia trójlekowa to odpowiednia terapia na tym etapie choroby. Ale ok 10 % chorych pomimo leczenia wchodzi na 5 stopień – ciężkiej astmy 

- wyjaśnia ekspert.

Ciężka postać astmy to duży ciężar dla chorego

Ok. 35 tysięcy pacjentów w Polsce cierpi na ciężką, niekontrolowaną postać astmy. To etap, na którym należy dokonać fenotypowania czyli określenia dlaczego jest tak żle.

Od kilku lat dostępne jest leczenie, które pozwala odmienić życie także tych pacjentów w sposób jeszcze do niedawna niewyobrażalny.

Dla chorych na astmę ciężka leczenie biologiczne jest niejednokrotnie jedyną szansą na poprawę kliniczną i polepszenie jakości życia. Dla tych chorych często nie ma innej alternatywy leczenia. Podanie terapii biologicznej powoduje zmniejszenie objawów astmy, uczucie duszności i kaszel występują rzadziej lub całkowicie zanikają. Zmniejsza się ilość zaostrzeń choroby i poprawia jakość życia. W przypadku chorych leczonych sterydami doustnymi zmniejsza się istotnie ilość leku, którą musi używać chory aby kontrolować chorobę. Często pacjenci przestają stosować sterydy doustne, co znacznie poprawia ich stan zdrowia i zmniejsza ilość powikłań. Poprawiają się parametry czynnościowe płuc (spirometria), wyniki badania PEF ulegają normalizacji.

Ponad 80 proc. pacjentów nie ma zaostrzeń, niemal 90 proc. nie potrzebuje sterydów doustnych, a u co trzeciego chorego stwierdzana jest remisja kliniczna. Jest o co walczyć.

Dlaczego z tej wspaniałej możliwości korzysta tylko ok. 10 proc. pacjentów? Dr Piotr Dąbrowiecki nie umie znaleźć dobrej odpowiedzi.

Dlaczego nie dostają leczenia biologicznego? Z niewiedzy, opieszałości, przyzwyczajenia, przyczyny są różne, każdy chory jest inny

- podkreśla ekspert. Dodaje, że wciąż pojawiają się doskonalsze leki biologiczne, które z czasem mogą zrewolucjonizować proces leczenia. Stosowane choćby w atopowym zapaleniu skóry, według badań klinicznych, mogą blokować rozwój choroby i zapobiec astmie.

To jednak przyszłość. Możliwe, że wtedy wskazane będzie rozszerzenie kwalifikacji do leczenia biologicznego na kolejne grupy chorych. Teraz istotne jest uświadamianie lekarzy i pacjentów o możliwości skutecznego leczenia chorych z ciężką postacią astmy, bo wielu pacjentów nie może liczyć na dostępną dla nich, optymalną pomoc.podkreśla ekspert. Ważne aby każdy chory który ma astmę i stosuje wysokie dawki wziewnych sterydów wraz z lekami kontrolującymi chorobę i nadal źle się czuje, jasno to powiedział swojemu lekarzowi. Jeśli dodatkowo ma zaostrzenia wymagające zastosowania doustnych sterydów najlepiej aby poprosił swojego lekarza o skierowanie do poradni leczenia astmy ciężkiej.

Eliza Dolecka

dr n. med. Piotr Dąbrowiecki