Badania tarczycy: dotrzeć do prawdy o tarczycy

Badania tarczycy, te podstawowe, warto robić regularnie. Jeśli obserwujesz u siebie objawy, które mogą wskazywać na chorobę tarczycy, zgłoś się do endokrynologa. Aby sprawdzić, czy tarczyca prawidłowo funkcjonuje, konieczne bywa wykonanie wielu specjalistycznych badań - badania krwi, scyntygrafii, USG tarczycy i innych.

Spis treści

1. Badania tarczycy: badanie krwi
2. Scyntygrafia tarczycy
3. USG tarczycy
4. Rentgen klatki piersiowej w diagnostyce chorób tarczycy
5. Biopsja tarczycy aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)
6. Poziom jodu w moczu
7. Jodochwytność
8. Badania tarczycy [wideo]

Badania tarczycy mogą pomóc wyjaśnić wiele twoich dolegliwości. Dlaczego? Bo tarczyca, a dokładniej hormony gruczołu tarczycowego mają wpływ na metabolizm, procesy wzrastania, a u płodu i noworodków decydują o prawidłowym rozwoju układu nerwowego, w tym także centralnego układu nerwowego, czyli mózgu. Choroby tarczycy mogą wynikać z zaburzeń pracy przysadki lub podwzgórza, albo z nieprawidłowego funkcjonowania samego gruczołu. Tych ostatnich jest najwięcej. Tarczyca może wytwarzać za mało lub za dużo hormonów, co może mieć bardzo groźne konsekwencje dla naszego samopoczucia. Jakie objawy wskazują na potrzebę wykonania badań tarczycy?

• Nadczynność tarczycy, gdy tarczyca pracuje zbyt intensywnie, objawia się to nadmierną nerwowością, stale wilgotną skórą, chudnięciem, przyspieszonym biciem serca, czasami zaburzeniami jego rytmu. Mogą pojawić się zaburzenia koncentracji, bezsenność, nawracające biegunki, podwyższona temperatura ciała oraz drżenie i osłabienie mięśni.
• Niedoczynność tarczycy, gdy tarczyca wytwarza zbyt mało hormonów, pierwsze objawy są mało charakterystyczne: zaburzenia koncentracji, niedosłuch, spowolnienie, zapominanie. Rozwinięta niedoczynność tarczycy manifestuje się wypadaniem włosów, rzęs, brwi, twarz staje się nalana, blada. Chory przybiera na wadze, ma zaburzenia metaboliczne, często anemię lub źle pracujące nerki.

Badania tarczycy: badanie krwi

• Oznaczenie TSH, T3 i T4

TSH to badanie próbki krwi w celu oznaczenia tyreotropiny – hormonu przysadki mózgowej. Test jest bardzo czuły i ujawnia nawet bezobjawowe zaburzenia czynności tarczycy. Przy nadczynności gruczołu poziom TSH jest niski, przy niedoczynności – wysoki. Z surowicy krwi oznacza się również wolne hormony, czyli T3 (trójjodotyronina – produkowana przez tarczycę jest czynną postacią hormonów tarczycy, hormonem pobudzającym metabolizm) i T4 (tyroksyna wytwarzana przez tarczycę). Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Nie trzeba być też na czczo, ale nie należy przed nim przyjmować tyroksyny w tabletkach.

• Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, antyTPO)

Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, antyTPO) wykorzystywane są w diagnostyce autoimmunologicznych chorób tarczycy. Badanie to pozwala określić także, czy pacjentowi można podać leki, takie jak amiodaron czy interferon alfa i interleukina 2. Oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TPO zwykle wykonuje się jednocześnie z badaniem stężenia tyreoglobuliny.

• Przeciwciała przeciwtarczycowe TRAb

Przeciwciała TRAb to przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi TSH w tarczycy. Ich oznaczenie we krwi wykonuje się w przypadku podejrzenia autoimmunologicznych chorób tarczycy, zwłaszcza choroby Gravesa-Basedowa. Przeciwciała TRAb są charakterystyczne także dla odmiany choroby Hashimoto (zanikowe AIT), w której zablokowanie receptora prowadzi do niedoczynności gruczołu. Badanie na obecności przeciwciał TRAb pomaga także odróżnić chorobę Gravesa-Basedowa od jatrogennej nadczynności tarczycy czy innych stanów przebiegających z nadczynnością tarczycy, takich jak podostre czy poporodowe zapalenie tarczycy i wole guzkowe nadczynne.

• Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (aTG, anty-TG)

Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (aTG, anty-TG) to badanie z krwi, które wykonuje się w diagnostyce chorób tarczycy, przy powiększeniu tarczycy (wole). Wykorzystuje się je także do monitorowania leczenia raka tarczycy. Podwyższony wynik przeciwciał może wskazywać na chorobę Hashimoto lub chorobę Gravesa-Basedowa.

Scyntygrafia tarczycy

Scyntygrafia tarczycy to badanie, w trakcie którego podaje się w kapsułce lub w płynie promieniotwórczy izotop. Tarczyca absorbuje go. Jeśli są w niej guzki, izotop wchłania się nierównomiernie. Cały jod wychwycą guzki gorące. To one są przyczyną nadczynności. Guzki zimne nie produkują hormonów, nie wchłaniają jodu.

Lekarz ogląda gruczoł przez urządzenie nazywane gammakamerą. Na monitorze widzi kolorowe miejsca, które pochłonęły radioaktywny jod, i miejsca, które go nie zaabsorbowały. W ten sposób powstaje mapa tarczycy, czyli scyntygraf. Badania nie mogą robić kobiety w ciąży i karmiące piersią.

USG tarczycy

USG tarczycy polega na badaniu tarczycy głowicą wysyłającą ultradźwięki, które rysują na ekranie monitora obraz jej wnętrza. Widać, jaka jest wielkość gruczołu i czy są w nim guzki. Można wykryć nawet 2-milimetrowe zmiany, ale nie można stwierdzić, czy są łagodne, czy złośliwe. Lekarz bada też m.in. węzły chłonne w okolicy mostka i żuchwy.

Badanie pozwala również ocenić echogenność tarczycy. Jeżeli gruczoł jest zdrowy, jest ona jednakowa na całych płatach. Gdy fragment płata ma wyższą echogenność, można się spodziewać guzków i zwapnień, jeśli niższą - guzków, torbieli lub powiększonych naczyń. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać.

Rentgen klatki piersiowej w diagnostyce chorób tarczycy

Jeżeli USG wykaże znaczne powiększenie tarczycy, endokrynolog może zlecić wykonanie RTG klatki piersiowej, aby stwierdzić, czy gruczoł rozrasta się do wewnątrz i tworzy wole zamostkowe. Badanie to dostarcza też informacji, czy wole uciska tchawicę oraz przełyk.

Biopsja tarczycy aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)

Biopsja tarczycy to tak naprawdę BACC czyli biopsja tarczycy aspiracyjna cienkoigłowa celowana pod kontrola USG. Pod kontrolą USG cienką igłą lekarz nakłuwa guzek i pobiera tkankę. Pod mikroskopem sprawdza, czy w próbce znajdują się komórki nowotworowe. Zabieg nie boli i nie wymaga znieczulenia.

Poziom jodu w moczu

Poziom jodu w moczu sprawdza się przy diagnozie wola. Przez dobę zbiera się mocz. Rano małą część daje się do analizy z informacją, ile było go w ciągu doby. Stężenie jodu poniżej 50 µg/l wskazuje na niedobór. Norma wynosi 100 µg/l.

Jodochwytność

Jodochwytność to badanie, które pozwala określić, ile jodu wychwytuje tarczyca z powietrza i jedzenia. Przeprowadza się je przed planowanym leczeniem jodem promieniotwórczym, ponieważ w przypadku niskiej jodochwytności nie dałoby ono żadnego efektu. Badanie jest proste i bezpieczne. Połyka się kapsułkę z jodem i po kilku godzinach lekarz za pomocą specjalnego licznika lub gammakamery mierzy ilość zgromadzonego w tarczycy jodu. Powtórnie czyni się to po upływie doby.

Badania tarczycy [wideo]

Badania tarczycy zasadniczo możemy podzielić na dwie części - na badania poziomu hormonów produkowanych przez tarczycę oraz na badania obrazowe, wśród których najpopularniejszym jest badanie usg. Jak te badania tarczycy wyglądają i co z nich wynika opowiada nasz ekspert - endokrynolog Marta Kunkel ze Szpitala Medicover.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: Małgorzata Żuławnik