Co to jest pessar i do czego służy? Krążek, który pomaga kobietom

Pessaroterapia podtrzymuje narządy rodne we właściwym miejscu. Pessar umieszcza się głęboko w pochwie. I choć może to brzmieć nieprzyjemnie, to warto mieć na uwadze, że wielość kształtów i rozmiarów pessarów zapewnia skuteczność i pełny komfort. A przede wszystkim – niweluje problemy, z którymi zmaga się wiele kobiet. Na czym polega pessaroterapia? Wyjaśniamy.

Spis treści

1. Pessaroterapia - kiedy jest potrzebna? 
2. Czym jest pessar?
3. Pessary - rodzaje
4. Pessar cewkowy
5. Jak działa pessar cewkowy? 
6. Pessary cewkowe - kształty
7. Od nastolatki do seniorki. Zalecane badania ginekologiczne (kalendarz)
8. Pessar pierścieniowy
9. Do czego służy pessar pierścieniowy?
10. Rodzaje pessarów pierścieniowych
11. Zakładanie i pielęgnacja pessaru pierścieniowego
12. Pessar kołnierzowy
13. Dla kogo pessar kołnierzowy
14. W jaki sposób wybrać idealny pessar
15. Wskazania do pessaroterapii
16. Zalety pessaroterapii
17. Czy pessar nosi się całą dobę?
18. Działania niepożądane pessoterapii
19. Czy warto używać pessara i jak wybrać właściwy

Pessaroterapia - kiedy jest potrzebna? 

Pessaroterapia jest jedną ze skutecznych form terapii patologii uroginekologicznych, a więc obejmujących jednocześnie narząd rodny i układ moczowy, czyli wszelkiego rodzaju nieprawidłowości z zakresu zaburzeń statyki narządów miednicy mniejszej, w skład której wchodzą m.in. macica, pęcherz moczowy oraz jelita.

Najczęstszym problemem jest sytuacja, kiedy pojawia się wysiłkowe nietrzymanie moczu albo wypadanie narządów miednicy. Ta ostatnia nieprawidłowość wiąże się z osłabieniem aparatu wieszadłowego – mięśnie, ścięgna, więzadła.

Wiele dolegliwości z racji dużego dyskomfortu kwalifikuje się do leczenia operacyjnego, ale lekarze wybierają jako leczenie I rzutu mniej inwazyjną formę postępowania - właśnie pessary.

Czym jest pessar?

Pessary to silikonowe wkładki różnej wielkości i kształtu, dopasowywane indywidualnie. Materiał wykorzystywany do produkcji pessarów jest antyseptyczny, aby wyeliminować jakiekolwiek ryzyko zakażenia podczas użytkowania. Różnorodna oferta na rynku pozwala na jak najlepszy dobór krążków, co zapewnia ich wysoką skuteczność.

Pessar (inaczej: krążek dopochwowy) to medyczne urządzenie, które wprowadza się do pochwy, aby wspierać narządy miednicy mniejszej. Najczęściej stosuje się go w przypadku:

• Wypadania narządów rodnych (np. macicy, pochwy, pęcherza moczowego lub odbytnicy) – pessar pomaga utrzymać je w prawidłowej pozycji.
• Wysiłkowego nietrzymania moczu – niektóre rodzaje pessarów uciskają cewkę moczową, zapobiegając mimowolnemu wyciekowi moczu.
• Zagrażającego porodu przedwczesnego – w ciąży stosuje się specjalne pessary szyjkowe, które mają za zadanie odciążyć i wzmocnić szyjkę macicy.

Pessary - rodzaje

Rodzaje pessarów: 

• Krążkowe – najczęściej stosowane w wypadaniu macicy i pochwy.
• Pierścieniowe z podparciem – dla kobiet z bardziej zaawansowanym wypadaniem narządów.
• Kostkowe – samodzielnie zakładane i wyjmowane przez pacjentki.
• Szyjkowe (np. pessar Arabin) – stosowane w ciąży.

Pessar cewkowy

Pessar cewkowy (czasem nazywany też „pessarem na nietrzymanie moczu”) to specjalny typ pessara zaprojektowany z myślą o kobietach cierpiących na wysiłkowe nietrzymanie moczu (NTM). Jego głównym zadaniem jest wsparcie cewki moczowej, tak aby nie dochodziło do mimowolnego wycieku moczu podczas wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, śmiechu, czy podnoszenia ciężarów.

Jak działa pessar cewkowy? 

Pessar tego typu uciska cewkę moczową lub wspiera ją od dołu, co zapobiega otwieraniu się ujścia pęcherza przy wzroście ciśnienia śródbrzusznego. Dzięki temu mocz pozostaje w pęcherzu. Kiedy się go stosuje?

• Przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu (najczęściej u kobiet po porodach lub w okresie menopauzy),
• Gdy leczenie zachowawcze (ćwiczenia mięśni dna miednicy – tzw. ćwiczenia Kegla) nie przynosi efektu,
• Jako alternatywa dla leczenia operacyjnego,
• Tymczasowo, np. przy wzmożonym wysiłku fizycznym (biegi, treningi, dźwiganie).

Pessary cewkowe - kształty

• Pierścieniowe z guzikiem – typowy dla lekkiego lub umiarkowanego NTM,
• Kostkowe – mają wypustki, które utrzymują je na miejscu, także wspierają cewkę i/lub pochwę,
• Uretrowe tamponowe (czasem w formie jednorazowych wkładek) – np. marki Contrelle, Impressa – do samodzielnego stosowania.
• Pessar zakłada się dopochwowo – może to zrobić lekarz lub sama pacjentka (po przeszkoleniu),
• Wymaga regularnego wyjmowania i czyszczenia (chyba że jest to wariant jednorazowy),
• Niektóre kobiety noszą go cały dzień, inne tylko w określonych sytuacjach (np. treningi).

Pessar cewkowy jest dedykowany przede wszystkim kobietom z obniżeniem narządu rodnego, a jego działanie polega na podtrzymaniu struktur narządu rodnego. Jeżeli pessar cewkowy ma okazać się pomocny dla kobiet z nietrzymaniem moczu powinien być wyposażony w specjalny kołnierz/ zgrubienie, określane w mianownictwie branżowym jako kalota.

Ma ona za zadanie podpierać cewkę moczową, co skutecznie zapobiega niekontrolowanemu przesuwaniu kropli moczu z pęcherza moczowego do cewki moczowej. Pessar cewkowy można stosować nie tylko w wysiłkowym nietrzymaniu moczu, kiedy mimowolne popuszczanie kropli moczu ma miejsce w sytuacji nadmiernej aktywności fizycznej, ale także w nietrzymaniu mieszanym.

Od nastolatki do seniorki. Zalecane badania ginekologiczne (kalendarz)

Zobacz galerię 8 zdjęć

Mechanizm nietrzymania wysiłkowego moczu opiera się na działaniu tłoczni brzusznej. Zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej będące konsekwencją nadmiernego wysiłku powoduje otwieranie górnej części cewki moczowej.

Przeciwwskazania: infekcje pochwy, urazy śluzówki, reakcje alergiczne na materiał pessara (np. lateks, silikon), niewłaściwe dopasowanie może powodować dyskomfort lub obtarcia.

Pessar pierścieniowy

Pessar pierścieniowy – wykonany z aluminiowego plastycznego rdzenia, który można swobodnie odkształcać, co umożliwia idealne dopasowanie. Wskazaniem do zastosowania jest przede wszystkim wysiłkowe nietrzymanie moczu, ale po leczeniu operacyjnym w wywiadzie.

Pessar pierścieniowy to jeden z najczęściej stosowanych typów pessarów – w formie elastycznego, silikonowego krążka, który umieszcza się w pochwie. Służy głównie do leczenia wypadania narządów miednicy mniejszej oraz nietrzymania moczu, zwłaszcza we wczesnych i średnio zaawansowanych stadiach.

Do czego służy pessar pierścieniowy?

• Wypadanie pochwy i/lub macicy – pomaga unosić i utrzymać je w anatomicznej pozycji.
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu – niektóre modele mają tzw. "podparcie cewki", które wspiera jej zamknięcie.
• Podpora po porodzie lub w okresie okołomenopauzalnym, gdy mięśnie dna miednicy są osłabione.
• Czasowa alternatywa dla operacji (np. u kobiet, które nie kwalifikują się do zabiegu albo odkładają decyzję).

Rodzaje pessarów pierścieniowych

• Bez podparcia cewki – stosowany głównie przy wypadaniu narządów.
• Z podparciem cewki moczowej – dodatkowy element wspierający cewkę, stosowany przy NTM.
• Są dostępne w wielu rozmiarach (zwykle od 50 do 100 mm średnicy), dlatego bardzo ważne jest ich dopasowanie przez lekarza – najczęściej ginekologa lub uroginekologa.

Zakładanie i pielęgnacja pessaru pierścieniowego

• Zakłada lekarz podczas wizyty – może też nauczyć pacjentkę samodzielnego wkładania i wyjmowania.
• Pessar powinien być wyjmowany i czyszczony co kilka dni do kilku tygodni, zależnie od zaleceń.
• Czasami konieczne jest stosowanie dopochwowych estrogenów, by zapobiec podrażnieniu śluzówki (szczególnie u kobiet po menopauzie).

Pessar pierścieniowy jest nieinwazyjny, można go nosić długoterminowo, pozwala normalnie funkcjonować, ćwiczyć, pracować, może znacznie poprawić komfort życia. 

Potencjalne skutki uboczne to m.in. podrażnienia lub upławy (często łagodzone przez odpowiednią higienę i estrogeny), przemieszczenie się pessara (jeśli źle dobrany), a rzadziej – infekcje, odleżyny śluzówki (przy zbyt długim noszeniu bez kontroli).

Pessar kołnierzowy

Pessar kołnierzowy – dodatkowo wyposażony w wypustkę/zgrubienie w okolicy cewki moczowej Zastosowanie takiej formy silikonowego pierścienia nie ogranicza się tylko do obniżenia narządów rodnych (ścian pochwy), ale także do całkowitego ich wypadania ze współistniejącym nietrzymaniem moczu.

Pessar kołnierzowy (ang. Gellhorn pessary lub donut pessary, w zależności od budowy) to rodzaj pessara stosowany przy bardziej zaawansowanym wypadaniu narządów miednicy mniejszej, czyli np. przy:

• całkowitym wypadaniu macicy,
• wypadaniu pochwy po histerektomii,
• wypadaniu pęcherza (cystocele) lub odbytnicy (rectocele).

Pessar kołnierzowy różni się od innych rodzajów tym, że:

• ma sztywniejszą konstrukcję,
• posiada szerszy „kołnierz” lub tarczę, która działa jak blokada mechaniczna – zapobiega dalszemu wypadaniu narządów,
• nie daje się łatwo samodzielnie wyjmować (często zakładany na stałe na kilka tygodni lub miesięcy, z wymianą w gabinecie lekarskim).
• Wygląda trochę jak przyssawka z krótkim trzpieniem lub guzikiem pośrodku – który stabilizuje go w pochwie.

Dla kogo pessar kołnierzowy

Pessar kołnierzowy stosuje się głównie u kobiet, które:

• mają zaawansowane stadium wypadania narządów,
• nie mogą lub nie chcą poddać się operacji,
• nie są w stanie samodzielnie obsługiwać bardziej elastycznych pessarów (np. kostkowych czy pierścieniowych),
• potrzebują trwałego wsparcia strukturalnego.

Pessar kołnierzowy zakładany jest i wyjmowany wyłącznie przez lekarza. Wymaga regularnych kontroli ginekologicznych (co 4–12 tygodni), ale może być stosowany długoterminowo. Często konieczne jest stosowanie miejscowych estrogenów, szczególnie po menopauzie. Może powodować uczucie ucisku lub dyskomfort. a także ryzyko podrażnień śluzówki, upławów, infekcji przy braku kontroli.

W jaki sposób wybrać idealny pessar

Aby pessar spełniał swoją funkcję powinien być dobrze dobrany. Dlatego niezwykle istotne jest indywidualne podejście do każdej pacjentki, aby zrozumieć jej potrzeby.

Wymagana jest wizyta u specjalisty, najlepiej z zakresu uroginekologii. Aby pomoc w doborze odpowiedniego krążka lekarz wykonuje USG miednicy.

Zbyt mały pessar może nie spełniać swojej funkcji i być powodem niezadowolenia klientki, z kolei zbyt duży prawdopodobnie szybko wysunie się z pochwy, a także może powodować uczucie dyskomfortu - ciała obcego.

Nieproporcjonalnie duży krążek może być kłopotliwy podczas wkładania i wyjmowania, co dodatkowo zwiększa poziom frustracji.

Wskazania do pessaroterapii

Główne wskazania do rozpoczęcia pessaroterapii to przede wszystkim:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu, czyli popuszczanie kropli moczu w sytuacji zwiększonego wysiłku fizycznego, np. podczas uprawiania sportu, kichania, śmiechu
• pęcherz nadreaktywny
• zaburzenia procesu mikcji, czyli oddawania moczu – zaleganie moczu

Zalety pessaroterapii

Niewątpliwie pessaroterapia ma wiele zalet. Są to m.in:

• mała inwazyjność w leczeniu chorób z zakresu uroginekologii, co sprawia że powszechne kiedyś leczenie operacyjne staje się leczeniem drugiego rzutu
• łatwa dostępność i duży wybór pessarów, dzięki temu dobór krążka odbywa się indywidualnie i jest zsynchronizowany z anatomią miednicy pacjentki
• brak zarejestrowanych skutków ubocznych (pomijany jest fakt zakażeń bakteryjnych, będących konsekwencją niewłaściwej higieny podczas użytkowania pessarów)
• zakładanie pessarów nie jest problematycznie, ale oczywiście każdy lekarz rozpoczynając pessaroterapię powinien szczegółowo wyjaśnić mechanizm działania pessarów, ale także sposób ich wkładania

Czy pessar nosi się całą dobę?

W większości przypadków nie ma konieczności całodobowego noszenia pessarów, są one zdejmowane na odpoczynek nocny.

Jeżeli nietrzymanie moczu pojawia się tylko i wyłącznie podczas zwiększonej aktywności fizycznej można ograniczyć noszenie wkładki tylko na czas uprawiania sportu. Wiele kobiet pyta o współżycie – otóż zaleca się, aby przed każdym stosunkiem płciowym usunąć pessar.

Działania niepożądane pessoterapii

Mimo niemalże całkowitego braku działań niepożądanych pessaroterapii należy wspomnieć, że niestety długotrwałe użytkowanie krążków może zwiększać predyspozycje do występowania upławów, dlatego niezwykle konieczne jest odpowiednie dbanie o higienę intymną, a także o czystość krążka.

Każdy niepokojący symptom powinien być zgłaszany przez pacjentki lekarzowi prowadzącemu. Długotrwale leczenie przy użyciu pessarów bez wyraźnej poprawy jest wskazaniem do rozważenia operacyjnego leczenia problemu zaburzeń statyki narządów miednicy mniejszej.

Czy warto używać pessara i jak wybrać właściwy

Dobór idealnego pessara to proces, który powinien odbywać się pod opieką lekarza – najlepiej ginekologa lub specjalisty uroginekologa.

Kluczowe jest wcześniejsze ustalenie, z jakim problemem się zmagamy: czy chodzi o obniżenie ścian pochwy, wypadanie macicy, czy może wysiłkowe nietrzymanie moczu.

Lekarz podczas badania ginekologicznego ocenia stan tkanek pochwy, napięcie mięśni dna miednicy oraz stopień obniżenia narządów, co pozwala dobrać odpowiedni typ i rozmiar pessara.

Rodzaj zastosowanego krążka zależy od konkretnej potrzeby. Dla kobiet z początkowymi objawami obniżenia narządów miednicy często wystarczający jest pessar pierścieniowy.

Jeśli pojawia się problem nietrzymania moczu, można sięgnąć po wersję z podparciem cewki moczowej lub pessar kostkowy. W przypadku zaawansowanego wypadania, niezbędny może się okazać pessar kołnierzowy, który mocno podtrzymuje narządy we właściwym położeniu.

Niektóre kobiety, zwłaszcza aktywne fizycznie, cenią sobie możliwość samodzielnego zakładania i wyjmowania pessara – wówczas lekarz pokazuje, jak to robić poprawnie i jak o niego dbać.

Wiele kobiet waha się przed sięgnięciem po pessar – czasem ze wstydu, czasem z obawy, że to „starość”, że to niewygodne, albo że to coś w rodzaju protezy, która ograniczy ich życie.

Tymczasem prawda jest zupełnie inna. Warto się przełamać, bo dobrze dobrany pessar może całkowicie odmienić codzienne funkcjonowanie – przywrócić komfort, pozwolić znów biegać, ćwiczyć, podnosić dziecko, śmiać się i kichać bez obawy o niekontrolowany wyciek moczu czy uczucie „wypadania czegoś z pochwy”.

To dyskretne, bezpieczne i nieinwazyjne rozwiązanie, które nie wymaga operacji i – co ważne – może być dopasowane do indywidualnych potrzeb.

Dla wielu kobiet pessar staje się symbolem odzyskanej kontroli nad ciałem i powrotem do aktywnego życia bez lęku. I właśnie dlatego warto po niego sięgnąć – nie jako wyraz słabości, ale jako świadome, dojrzałe podejście do własnego zdrowia i jakości życia.

Katarzyna Głuszak

lek. Agnieszka Żalińska