Dopuszczalne i zabronione szczepienia w CIĄŻY
Szczepienia w ciąży to temat budzący wśród przyszłych mam żywe dyskusje. Większość kobiet szczepi się przed poczęciem. Są jednak sytuacje, kiedy trzeba podjąć decyzję w trakcie ciąży. Niestety, nie wszystkie szczepienia są wskazane dla kobiety w ciąży, niektóre są wręcz zabronione. Które szczepionki można przyjmować w ciąży, a także podczas karmienia piersią, a które nie. Które szczepienia są zalecane dla kobiet planujących ciążę?
Spis treści
- Dopuszczalne szczepienia w ciąży
- Szczepienia zalecane dla kobiet planujących ciążę
- Szczepienia dla kobiet karmiących piersią
Szczepienia w ciąży to temat budzący wśród przyszłych mam żywe dyskusje. Tymczasem ciąża nie jest bezwzględnym przeciwskazaniem do szczepień. Po podaniu szczepionek u kobiet w ciąży zwiększa się stężenie przeciwciał, które mogą być przekazane dziecku w II i III trymestrze ciąży i zapewniają mu ochronę w pierwszych miesiącach życia. Niestety, niektóre szczepienia mogą być szkodliwe dla rozwijających się dzieci, dlatego niektórych w ciąży nie można wykonywać.
Dopuszczalne szczepienia w ciąży
W czasie ciąży można podawać szczepienia przeciwko trzem chorobom¹. Podanie każdej z nich trzeba omówić z ginekologiem.
Grypa u kobiet w ciąży może przebiegać ciężko, być przyczyną hospitalizacji i zgonów. Opisywano poronienia, porody przedwczesne i zakażenia wrodzone u noworodków. Kobiety ciężarne należące do grupy podwyższonego ryzyka powikłań w przebiegu grypy powinny być szczepione niezależnie od okresu ciąży.²
Inaktywowane szczepionki przeciwko grypie zawierają rozszczepione wiriony (split) lub hemaglutyninę i neuraminidazę - antygeny powierzchniowe wirusów grypy (subunit). Zazwyczaj lekarze zalecają szczepienie przeciwko grypie od drugiego trymestru ciąży, aby uniknąć ewentualnego związku samoistnych poronień ze stosowaniem szczepionki w pierwszym trymestrze ciąży.²
Ciężarna może z niej skorzystać w okresie wzmożonej aktywności wirusa (jesienią i zimą), szczególnie jeśli należy do grupy zwiększonego ryzyka, np. ma osłabioną odporność z powodu chorób przewlekłych (astma, cukrzyca). Wskazaniem do tego szczepienia może też być praca polegająca na kontakcie z wieloma osobami.
Nie ma także przeciwwskazań do szczepienia matek karmiących dziecko piersią.
Zgodnie z zaleceniami Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) przy Centers for Disease Control and Prevention oraz American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG), należy szczepić kobiety ciężarne, jeżeli dostępna jest bezpieczna szczepionka i istnieje ryzyko ekspozycji kobiety na chorobę zagrażającą jej samej i/lub jej dziecku.
W szczepionce nie ma żadnych składników, które mogłyby zaszkodzić rozwojowi dziecka - szczepionka nie zawiera żywych wirusów, a jedynie oczyszczony antygen powierzchniowy (HBsAg) wirusa zapalenia wątroby typu B. Dlatego, jeśli nie zaszczepiłaś się przed poczęciem, to możesz ze swoim lekarzem rozważyć to teraz, zwłaszcza jeśli twoja ciąża jest ciążą wysokiego ryzyka i spodziewacie się, że jej rozwiązanie nastąpi przez cesarskie cięcie. Szczepienie zwykle zaczyna się od drugiego trymestru ciąży.
To ważne szczepienie dla ciężarnych, gdyż wirus WZW B przenosi się drogą krwionośną, można się nim zarazić, np. podczas nacięcia krocza. Uwaga! Szczepionka wymaga podania trzech dawek w przeciągu 6 miesięcy.
Szczepienie kobiet ciężarnych przeciwko krztuścowi jest rekomendowane w sytuacji dużego ryzyka zachorowania na tę chorobę. Gdy kobieta będąca obecnie w ciąży, nie chorowała przed ciążą na krztusiec ani nie była ostatnio szczepiona przeciwko tej chorobie, a sytuacja epidemiologiczna jest niekorzystna – szczepienie kobiety ciężarnej zapewni również ochronę dziecku do czasu wykonania u niego szczepień ochronnych. Zachorowanie na koklusz (inaczej – krztusiec) w populacji najmłodszych dzieci przebiega najciężej, może się zakończyć trwałymi powikłaniami neurologicznymi, a nawet zgonem.
Szczepienia przeciwko krztuścowi, a także błonicy i tężcowi - dTpa - są zalecane kobietom między 27. a 34. tygodniem ciąży (każdej ciąży, niezależnie od wcześniejszych szczepień dTpa). Ma to zapewnić ochronę noworodka i niemowlęcia poprzez zwiększenia stężenia przeciwciał matczynych.
Im mniej, tym lepiej
W stosunku do kobiet w ciąży stosuje się zasadę – szczepić tak mało, jak to możliwe, ale tak dużo, jak to konieczne. Nie ma więc szczepień zalecanych w ciąży. Odradzam też moim pacjentkom wyjazdy do krajów w Afryce, Ameryce Płd. czy Azji, które są zagrożone chorobami tropikalnymi – szczepionki na nie są niewskazane w ciąży. Jednak sytuacje wyjątkowe zawsze mogą się zdarzyć. Jeśli nie ma innego wyjścia, wokół szaleje epidemia albo nie możesz uniknąć wyjazdu do kraju, w którym dana choroba występuje w postaci endemicznej (tylko na tym obszarze), należy rozważyć zastosowanie szczepionek niewskazanych w ciąży (np. przeciw gruźlicy, meningokokom, durowi brzusznemu, żółtej febrze), biorąc pod uwagę potencjalne korzyści i ewentualne ryzyko.
Szczepionki NIEZALECANE w czasie ciąży
W okresie ciąży nie zaleca się szczepienia szczepionkami żywymi, ponieważ istnieje teoretyczne ryzyko przeniesienia drobnoustroju szczepionkowego na płód. W ciąży nie powinno podawać się szczepionki przeciwko następującym chorobom zakaźnym:
Najważniejsze dla kobiety spodziewającej się dziecka jest to, aby była uodporniona na różyczkę (gdyby zachorowała na nią w ciąży, dziecku grożą wady rozwojowe). Dlatego kobiety urodzone przed 1973 rokiem – od tego roku szczepienia na różyczkę są obowiązkowe – jeśli nie przebyły jej w dzieciństwie, powinny wykonać badanie krwi na obecność przeciwciał odpornościowych przeciwko tej chorobie. Ich obecność oznacza, że są uodpornione. W przypadku braku przeciwciał konieczne jest szczepienie przeciwko różyczce, ale uwaga: trzeba je przyjąć minimum 3 miesiące przed poczęciem. Odporność na różyczkę nabędzie się po miesiącu.
Szczepienia zalecane dla kobiet planujących ciążę
Infekcje bakteryjne i wirusowe, które występują u kobiety w ciąży mogą być groźne zarówno dla niej, jak i płodu czy noworodka. Przed ciążą upewnij się, że w przeszłości otrzymałaś dwie dawki szczepionek przeciwko:
- odrze
- śwince
- różyczce
- ospie wietrznej
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B)
- krztuścowi (przypominająca dawka szczepionki typu dTap)
- grypie
Jeśli nie otrzymałaś szczepienia – poinformuj swojego lekarza.
Trzy grupy szczepionek
Szczepionki, w zależności od składu, specjaliści dzielą na trzy grupy. Do pierwszej zaliczają te zawierające bakterie lub wirusy nieżywe, nieaktywne albo pozbawione możliwości rozmnażania się. Do drugiej te z bakteriami i wirusami o zmniejszonej aktywności, a do trzeciej – z anatoksynami i polisacharydami otoczki bakteryjnej. Zdaniem naukowców w zasadzie nie ma przeszkód, jeśli chodzi o stosowanie w czasie ciąży szczepionek grupy pierwszej, natomiast wszystkie pozostałe są w tym czasie przeciwwskazane albo niepotrzebne.
Szczepienia dla kobiet karmiących piersią
W okresie karmienia piersią można podawać inaktywowane szczepionki przeciwko:
- WZW typu A
- WZW typu B
- grypie
- błonicy
- tężcowi
- krztuścowi
- meningokokom
- pneumokokom
Szczepienia przeciwko wściekliźnie, KZM i chorobom tropikalnym a ciąża²
- wścieklizna - w przypadku ekspozycji na wirusy wścieklizny, ciąża nie powinna być rozważana jako przeciwwskazanie do szczepienia. Jeśli narażenie na wściekliznę jest bardzo poważne można zastosować szczepienia preekspozycyjne również w przebiegu ciąży
- kleszczowe zapalenie mózgu - nie jest zalecana kobietom w ciąży, za wyjątkiem obszarów o dużym zagrożeniu
- dur brzuszny - nie zaleca się szczepień w okresie ciąży i karmienia piersią.
- żółta gorączka - szczepionka zawiera zwiera żywe, atenuowane wirusy żółtej gorączki. Bezpieczeństwo stosowania tej szczepionki u kobiet w ciąży nie było oszacowane. Szczepionkę należy podać wyłącznie przed podróżą w tereny endemiczne żółtej gorączki, jeśli podróż jest konieczna
- japońskie zapalenie mózgu - nie zaleca się rutynowego stosowania szczepionki w ciąży. Kiedy ciężarna musi wyjechać do kraju o wysokim ryzyku zakażenia szczepienie można rozważyć
Źródło:
1. https://szczepienia.gis.gov.pl/index.php/rodzice_i_opiekunowie/szczepienia_dla_kobiet_planujacych_ciaze__kobiet_w_ciazy_i_matek_karmiacych_piersia
2. szczepienia.gis.gov.pl/index.php/lekarze_i_pielegniarki/ekspert_wyjasnia/3
Porady eksperta
