Pierwszy chory z kleszczowym zapaleniem mózgu. „Kleszcze są niebezpieczne cały rok”
Kleszcze są aktywne przez cały rok, a pierwszy chory z kleszczowym zapaleniem mózgu trafił do szpitala już w styczniu. Ugryzienie kleszcza zimą to fakt, a rumień po kleszczu może być pierwszym objawem groźnej infekcji. Eksperci alarmują: w Polsce pojawił się również kleszcz afrykański, przenoszący groźne wirusy!
Mimo że kalendarz wskazuje jeszcze zimę, styczniowe ocieplenie sprawiło, że kleszcze wznowiły aktywność. Groźne pajęczaki znów stały się powodem do niepokoju dla wielu spacerowiczów oraz właścicieli zwierząt. Kleszcze nie odpuszczają nawet zimą i należy na nie uważać cały rok.
Kleszcze aktywne cały rok – zagrożenie nawet zimą
Tradycyjnie uważa się, że kleszcze stają się aktywne wraz z nadejściem wiosny, jednak sama pora roku nie stanowi dla nich wyznacznika. Styczniowe ocieplenie sprawiło, że wznowiły one swoją aktywność. Warto więc pamiętać, że nawet podczas zimowych spacerów jesteśmy narażeni na ugryzienie kleszcza.
Te pajęczaki potrafią przetrwać chłody, szczególnie kiedy ukrywają się w ściółce leśnej czy pod liśćmi. Gdy temperatura wzrośnie do pięciu stopni, znów zaczynają polować. Rumień po kleszczu, gorączka, bóle głowy i mięśni to objawy, których nie wolno lekceważyć.
"Zwykle sezon zaczynał się na początku marca i kończył się w listopadzie. W tej chwili możemy już mówić, że kleszcze są niebezpieczne jednak cały rok." – przestrzega w rozmowie z Gazetą Wyborczą prof. dr hab. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Sezon na kleszcze 2025 trwa nieprzerwanie
W tym roku kleszcze zaczęły być aktywne dużo wcześniej. Pierwszy chory z kleszczowym zapaleniem mózgu trafił do szpitala już w styczniu.
"W tym roku kleszcze zaczęły być aktywne dużo wcześniej. Pierwszy chory z kleszczowym zapaleniem mózgu pojawił się u nas w szpitalu w styczniu. Natomiast właściciele psów i kotów cały czas obserwują te pajęczaki. Kleszcze wybudza wyższa temperatura, wyciąga je słońce. Ciepło nie pozwala im wchodzić w okres anabiozy." - kontynuuje profesor.
Eksperci ostrzegają: „Kleszcze są niebezpieczne cały rok”
Okres wylęgania wirusa kleszczowego zapalenia mózgu trwa do 28 dni. Objawy pojawiają się zwykle dwa tygodnie po ugryzieniu kleszcza.
"Czas wylęgania choroby trwa maksymalnie do 28 dni. Objawy pojawiają się zwykle po około dwóch tygodniach od ukłucia przez kleszcza. W rzadkich wypadkach to maksymalnie do czterech tygodni. Czyli wychodzi, że pacjent został ukąszony w połowie stycznia." – twierdzi dr hab. Joanna Zajkowska.
Tym samym lekarze alarmują, że nie można już mówić o typowym sezonie na kleszcze – one są aktywne przez cały rok.
Kleszcz afrykański w Polsce – nowe zagrożenie dla zdrowia
Latem 2024 roku potwierdzono obecność kleszcza afrykańskiego z rodzaju Hyalomma na terenie Polski. Sanepid poinformował, że pierwsze osobniki tego niebezpiecznego pajęczaka znaleziono w powiecie szamotulskim. Samice Hyalomma są większe od rodzimych gatunków nawet czterokrotnie, mają długie, prążkowane odnóża i poruszają się znacznie szybciej. Co więcej, aktywnie tropią swoje ofiary, co odróżnia je od europejskich kleszczy, które czekają na żywiciela w trawie lub na liściach.
Kleszcze afrykańskie nie przenoszą boreliozy, lecz mogą być nosicielami wirusa gorączki krwotocznej. Choć w Polsce nie odnotowano jeszcze przypadków zakażenia tym patogenem, zagrożenie jest realne.
"Kleszcze afrykańskie przenoszone są przez ptaki. A ptaki zmieniają trasy migracyjne w związku ze zmianą temperatur, klimatu. Boimy się zwłaszcza gorączki krwotocznej krymsko-kongijskiej, którą kleszcz afrykański przenosi między zwierzętami dzikimi i hodowlanymi. Kleszcze atakują też ptaki, które są odporne na zakażenie (poza strusiami). Kleszcz może być transportowany przez migrujące ptaki, które z powodu zmian klimatycznych zmieniają swoje trasy przelotów i mogą przenieść pojedyncze osobniki na nowe tereny. Jednak rezerwuarem wirusa są zwierzęta. Zatem wirus musi mieć rezerwuar zwierzęcy w miejscu, gdzie są kleszcze Hyalomma." - informuje uczona.
Zaleca się unikanie bezpośredniego kontaktu z tym gatunkiem. W razie znalezienia kleszcza afrykańskiego należy go zamrozić specjalnym środkiem dostępnym w aptece, a nie zgniatać ani wykręcać – uwolnione płyny mogą zawierać groźne wirusy.
Leśnicy apelują: „Kleszcze przenoszą groźne choroby!”
Zimowa aktywność kleszczy budzi niepokój, ponieważ pajęczaki te mogą przenosić boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu. Według danych Nadleśnictwa Grotniki coraz więcej osób trafia do lekarzy z objawami tych chorób. Weterynarze także alarmują – właściciele czworonogów codziennie zgłaszają się do gabinetów w celu usunięcia kleszczy.
"Wystarczył jeden słoneczny i ciepły (jak na styczeń) dzień, żeby obudziły się kleszcze - o ile w ogóle zasnęły. Uważajcie na siebie i swoich czworonożnych milusińskich." – apelują leśnicy.
Jak chronić się przed kleszczami? Najważniejsze zasady profilaktyki
Aby zminimalizować ryzyko ekspozycji na kleszcze i potencjalnych infekcji, należy przestrzegać zaleceń profilaktycznych:
- Stosowanie repelentów zawierających DEET, ikarydynę lub IR3535, które wykazują skuteczność w odstraszaniu kleszczy. Preparaty te są dostępne w aptekach i powinny być aplikowane zgodnie z zaleceniami producenta.
- Noszenie odzieży ochronnej, tj. długich rękawów, długich spodni oraz pełnego obuwia, zwłaszcza podczas przebywania w terenach leśnych, na łąkach oraz w miejscach o bujnej roślinności. Warto również stosować jasne ubrania, które ułatwiają zauważenie kleszczy.
- Unikanie kontaktu z wysoką trawą, zaroślami oraz ściółką leśną, gdzie kleszcze najczęściej przebywają i oczekują na żywiciela.
- Regularna kontrola skóry po powrocie z obszarów zielonych, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc o delikatnej skórze, takich jak pachwiny, pachy, fałdy skórne, skóra głowy oraz okolice za uszami. W przypadku zwierząt domowych należy również dokładnie sprawdzać sierść.
Jak usunąć kleszcza i kiedy zgłosić się do lekarza?
Natychmiastowe i prawidłowe usunięcie kleszcza w przypadku jego wbicia się w skórę. Zaleca się wykorzystanie specjalistycznych narzędzi, takich jak pęseta o cienkich końcach lub lassa do usuwania kleszczy. Należy unikać stosowania tłuszczów, alkoholu, acetonu lub innych substancji drażniących, gdyż mogą one wywołać odruchowe opróżnienie zawartości jelita kleszcza do rany, zwiększając ryzyko zakażenia.
W przypadku wystąpienia rumienia po kleszczu objawów grypopodobnych, gorączki, bólów głowy lub innych niepokojących symptomów w okresie do czterech tygodni po ukąszeniu, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Podcasty
Playlisty tematyczne
