Oficjalnie zatwierdzono nowy typ cukrzycy. Dotyczy przede wszystkim niektórych dzieci

Choć najczęściej mówi się o cukrzycy typu 1 i 2, na świecie miliony ludzi chorują na rzadziej rozpoznawaną, lecz równie poważną postać choroby – cukrzycę typu 5. Jej źródłem nie są ani autoimmunologiczne reakcje, ani styl życia, lecz… niedożywienie w dzieciństwie, które zaburza rozwój trzustki. Ta forma cukrzycy dziś coraz częściej pojawia się w dyskusji jako osobna jednostka chorobowa, wymagająca odrębnego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Właśnie została oficjalnie "zaliczona" do grona cukrzyc.

Najbardziej znane typu cukrzycy - cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2 – to znane jednostki chorobowe. Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu układ odpornościowy niszczy komórki beta trzustki, które produkują insulinę.

Najczęściej pojawia się w dzieciństwie lub w młodym wieku, ale może też pojawić się w każdym wieku. Początek jest nagły, a objawy mogą się rozwinąć w ciągu kilku dni lub tygodni.

Organizm nie produkuje insuliny, a więc konieczne jest codzienne podawanie insuliny (zastrzyki lub pompa insulinowa). Dieta i aktywność fizyczna są ważne, ale bez insuliny nie da się utrzymać zdrowia. To relatywnie rzadki typ cukrzycy - dotyczy ok. 5–10 proc. wszystkich przypadków cukrzycy.

Cukrzyca typu 2 z kolei jest powodowana przez insulinooporność - to stan, w którym komórki nie reagują prawidłowo na insulinę. Pojawia się stopniowe zmniejszanie produkcji insuliny.

Zwykle zachorowania odnotowuje się u osób po 40. roku życia, ale coraz częściej cukrzyca typu 2 występuje u młodszych osób, nawet dzieci. Początek jest powolny, a objawy mogą rozwijać się latami.

Organizm wprawdzie produkuje insulinę, ale nie działa ona prawidłowo. Leczenie zwykle zaczyna się od zmiany diety, aktywności fizycznej i leków doustnych, a w późniejszym stadium może być potrzebna insulina. Cukrzyca typu 2 jest znacznie częstsza – to ok. 90–95 proc. przypadków cukrzycy.

Cukrzyca typu 3c i cukrzyca typu 4

Mniej znane są cukrzyca typu 3 i cukrzyca typu 4. Cukrzyca typu 3c to cukrzyca wtórna do chorób trzustki. Ten typ rozwija się w wyniku uszkodzenia trzustki, np. przez przewlekłe zapalenie trzustki, uraz, nowotwór czy operację jej częściowego usunięcia. Wówczas dochodzi do utraty zarówno funkcji hormonalnej (wydzielanie insuliny), jak i trawiennej.

W jej przebiegu trzustka nie produkuje wystarczająco insuliny ani enzymów trawiennych. Bywa mylnie diagnozowana jako typ 2, choć wymaga innego leczenia – często insuliny i enzymów trzustkowych. 

Cukrzyca typu 4 to pojęcie jeszcze nowsze i rzadziej używane - zaproponowana w badaniach japońskich i amerykańskich jako nowa kategoria:

• U osób starszych
• Bez nadwagi i otyłości, a mimo to z insulinoopornością.
• Często towarzyszy jej zaburzenie działania limfocytów T i stan zapalny.

Jest jeszcze słabo poznana, ale wskazuje, że u osób starszych mogą występować formy cukrzycy niepasujące do znanych kategorii.

I, co ciekawe, na tym nie koniec – typów cukrzycy jest ponad tuzin. A jednak w klasyfikacji i numeracji nie ma takiego porządku, jak by się wydawało. Dlatego nowa, świeżo uznana za odrębną formą cukrzycy nazywana jest cukrzycą typu 5. Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna właśnie oficjalnie ją „przedstawiła".

4 choroby oczu, które powoduje cukrzyca

Zobacz galerię 4 zdjęcia

Rzadsze formy cukrzycy

Poza najczęściej występującymi typami cukrzycy (typ 1 i 2), istnieje co najmniej dziewięć podtypów tej choroby. Wiele z nich ma rzadkie podłoże genetyczne – często wystarczy pojedyncza mutacja, by zaburzyć gospodarkę insulinową. Inne formy mogą być wynikiem leczenia, np. operacji trzustki lub stosowania leków, takich jak sterydy.

Cukrzyca noworodkowa pojawia się bardzo wcześnie, często już w pierwszych miesiącach życia. W jej przypadku niektóre zmiany genetyczne zaburzają mechanizm uwalniania insuliny z trzustki. Część dzieci zachowuje zdolność produkcji insuliny, dzięki czemu możliwe jest leczenie tabletkami stymulującymi wydzielanie tego hormonu.

Cukrzyca typu MODY (Maturity-Onset Diabetes of the Young) to dziedziczna postać cukrzycy, która rozwija się u młodych osób, ale przypomina typ 2. Jest wynikiem określonych mutacji genetycznych – jedne wpływają na sposób, w jaki komórki trzustki reagują na poziom glukozy, inne zakłócają rozwój samej trzustki. Diagnoza MODY wymaga badań genetycznych.

Cukrzyca związana z mukowiscydozą - osoby chore na mukowiscydozę są szczególnie narażone na rozwój cukrzycy. Tzw. cukrzyca związana z mukowiscydozą pojawia się u około 1/3 pacjentów przed 40. rokiem życia. Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem i postępem choroby.

Cukrzyca ciążowa - ten typ cukrzycy rozwija się w czasie ciąży , zazwyczaj między 24. a 28. tygodniem. Jest wywoływany przez zmiany hormonalne, które zmniejszają wrażliwość organizmu na insulinę. Czynniki ryzyka obejmują nadwagę lub otyłość, rodzinne występowanie cukrzycy oraz urodzenie dużego dziecka w poprzedniej ciąży.

Wiek jest również czynnikiem, ponieważ wrażliwość na insulinę zmniejsza się wraz z wiekiem. Można ją leczyć dietą i ćwiczeniami, tabletkami lub zastrzykami z insuliną.

Cukrzyca typu 5

Najnowsza wyróżniona forma cukrzycy, wiązana z niedożywieniem w okresie dzieciństwa. Niedożywienie wpływa na nieprawidłowy rozwój trzustki i zaburza jej funkcje.

- Cukrzyca typu 5 jest bardziej powszechna w biedniejszych krajach. Dotyka około 20-25 milionów ludzi na całym świecie

- podkreśla Craig Beall , starszy wykładowca w dziedzinie neuronauki homeostazy energetycznej, Uniwersytet w Exeter.

Osoby cierpiące na cukrzycę typu 5 zazwyczaj mają niską masę ciała i niedobór insuliny. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1 niedobór ten nie wynika z autoimmunologicznego uszkodzenia komórek trzustki.

Zamiast tego jego przyczyną może być niewystarczające odżywienie w dzieciństwie, które zaburzyło prawidłowy rozwój trzustki.

Badania na modelach zwierzęcych, m.in. u gryzoni, wykazały, że niskobiałkowa dieta w czasie ciąży lub w okresie wzrostu prowadzi do niedorozwoju trzustki. Wiadomo to już od wielu lat. Mniejsza trzustka oznacza mniejszą pulę komórek beta, które odpowiadają za produkcję insuliny, co zwiększa ryzyko rozwoju różnych postaci cukrzycy.

Jak leczyć cukrzycę? Nowe metody leczenia konkretnych typów

Cukrzyca to zbiorcze określenie wielu chorób metabolicznych, których wspólnym mianownikiem jest podwyższony poziom glukozy we krwi. Jednak ich przyczyny mogą być skrajnie różne. Dlatego trafne rozpoznanie konkretnego typu cukrzycy ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia.

Wraz z postępem medycyny zmienia się także klasyfikacja cukrzycy. Uznanie cukrzycy związanej z niedożywieniem za odrębny typ 5 może zainicjować ważną dyskusję i przyczynić się do lepszego zrozumienia tej formy choroby – szczególnie w krajach o niskich dochodach.

- Wraz z rozwojem medycyny ewoluuje również klasyfikacja cukrzycy. Rozpoznanie cukrzycy związanej z niedożywieniem jako typu 5 pobudzi dyskusję. To krok w kierunku lepszego globalnego zrozumienia i opieki – szczególnie w krajach o niskich dochodach

- podkreślił Craig Beall, starszy wykładowca w dziedzinie neuronauki homeostazy energetycznej, Uniwersytet w Exeter.

Katarzyna Głuszak