Benzo(a)piren w powietrzu - wpływ na organizm człowieka

Benzo(a)piren jest jednym z najbardziej toksycznych składników smogu - mgły zawierającej zanieczyszczenia powietrza. Benzo(a)piren gromadzi się w organizmie i może powodować raka, upośledzać płodność i działać szkodliwie na dziecko w łonie matki. Tymczasem Polska aż 40-krotnie przekracza dopuszczaną przez WHO emisję benzo(a)pirenu! Sprawdź, jakie jeszcze szkodliwe działanie na organizm człowieka ma benzo(a)piren i jak ograniczyć jego obecność w powietrzu.

Spis treści

1. Benzo(a)piren występuje w powietrzu i w żywności
2. Benzo(a)piren - wpływ na organizm człowieka
3. Polska 40-krotnie przekracza dopuszczaną przez WHO emisję benzo(a)pirenu
4. Z powodu zanieczyszczenia powietrza w Polsce przedwcześnie umiera 45 tys. osób
5. Benzo(a)piren - jak zmniejszyć jego stężenie w powietrzu?

Benzo(a)piren (benzoalfapiren, w skrócie BaP) należy do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) - substancji emitowanych przez rury samochodowe, papierosy, a przede wszystkim piece i kotły. Benzo(a)piren wydziela się podczas spalania węgla (zwłaszcza tego złej jakości), drewna i śmieci (zwłaszcza tworzyw sztucznych typu PET). Benzo(a)piren jest jednym z najbardziej toksycznych składników smogu - mgły zawierającej zanieczyszczenia powietrza, a konkretnie pyłu zawieszonego, który potrafi przenikać do układu oddechowego i krwiobiegu, zwiększając wystąpienie groźnych chorób.

Benzo(a)piren występuje w powietrzu i w żywności

W Polsce większość (ponad 80 proc.) benzo(a)pirenu w powietrzu pochodzi z gospodarstw domowych - z pieców, kotłów na węgiel, zwłaszcza tych przestarzałych, o niskim standardzie (potocznie nazywanych kopciuchami czy śmieciuchami). To prymitywne kotły, które nie spełniają żadnych, nawet minimalnych, standardów emisyjnych, a w których ląduje złej jakości paliwo, a niejednokrotnie odpady. W mniejszej ilości benzo(a)piren pochodzi ze spalin samochodowych czy dymu papierosowego. Warto wiedzieć, że benzo(a)piren i inne zanieczyszczenia powietrza są najgroźniejsze wtedy, kiedy zimą świeci słońce, jest mróz i nie wieje wiatr. Za dnia powietrze nagrzewa się, wieczorem unosi, a jego miejsce zajmuje zimne powietrze - to ono „trzyma” zanieczyszczenia blisko ziemi.

Zimą, w okresie grzewczym, w powietrzu drastycznie zwiększa się stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu. Przyczyną jest m.in. palenie śmieci w piecach.

WWA, a więc i benzo(a)piren, są obecne także w żywności, która może być zanieczyszczona zarówno poprzez powietrze, wodę, jak i glebę. Znaleziono je w warzywach, owocach, olejach roślinnych, a także w rybach i małżach (z zanieczyszczonej wody) oraz w organizmie zwierząt hodowlanych. Zwierzęta mogą pobierać WWA nie tylko z pokarmem roślinnym, lecz także z glebą podczas wypasu. Następnie mogą kumulować się w tkance tłuszczowej, m.in. w tłuszczu mleka. Dotyczy to zwłaszcza zwierząt hodowanych w pobliżu ruchliwych dróg. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne powstają również w wyniku pewnych metod przygotowywania żywności, takich jak grillowanie, pieczenie i wędzenie.¹

Benzo(a)piren kumuluje się w organizmie, przenikając do niego głównie poprzez płuca razem z pyłami.

Benzo(a)piren - wpływ na organizm człowieka

Benzo(a)piren powoduje raka. Międzynarodowa agencja badań nad rakiem (IARC) już w 1987 roku określiła BaP jako główny ludzki kancerogen¹. Przeciętny okres między pierwszym kontaktem z tym silnym czynnikiem rakotwórczym 
a powstaniem zmian nowotworowych wynosi przeciętnie 15 lat.²

Polska zajmuje niechlubne pierwsze miejsce na liście krajów, w których stężenie benzo(a)pirenu w powietrzu jest najwyższe.

Benzo(a)piren uszkadza także nadnercza, wątrobę, układ odpornościowy i krwionośny. Upośledza również płodność. Badania naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum dowiodły, że narażenie na wysokie stężenia benzo(a)pirenu w okresie płodowym skutkują częstszym występowaniem u niemowląt objawów chorobowych świadczących o zapaleniu górnych i dolnych dróg, a także niższym ilorazem inteligencji u starszych dzieci.²

Polska 40-krotnie przekracza dopuszczaną przez WHO emisję benzo(a)pirenu

Dla benzo(a)pirenu, jako jedynego z grupy WWA, określone zostało w prawie krajowym i dyrektywie UE stężenie dopuszczalne, które wynosi 1 ng/m³. Europejska Agencja Środowiska (EEA) w 2012 roku przygotowała mapę ilustrującą średnie stężenie BaP w Europie. Okazało się nie tylko, że ponad połowa najbardziej zanieczyszczonych miast UE leży w naszym kraju, lecz również, że produkujemy benzo(a)pirenu w zastraszająco dużej ilości. Stan ten nie uległ poprawie. W 2015 roku stacje monitorujące jakość powietrza w Polsce odnotowały, że nasz kraj aż 40-krotnie przekracza dopuszczaną przez WHO emisję benzo(a)pirenu.

Wysokie stężenie benzo(a)pirenu to problem ogólnopolski, jednak najgorzej jest na południu naszego kraju. Jak twierdzi Andrzej Guła, ekspert inicjatywy obywatelskiej Polski Alarm Smogowy (PAS), wynika to m.in. z dużej gęstości zaludnienia, co sprawia, że liczba źródeł niskiej emisji siłą rzeczy jest dużo większa. Niska emisja to również kłopot centralnej Polski, a występuje nawet w miejscowościach północnych. – Statystyczny mieszkaniec Krakowa rocznie przyjmuje tyle rakotwórczego benzoalfapirenu, oddychając krakowskim powietrzem, jak gdyby wypalił 2,5 tys. papierosów – podkreśla w rozmowie z agencją informacyjną Newseria Biznes Andrzej Guła – W Londynie, który w latach 50. także miał problem z niską emisją, dziś byłoby to 25 papierosów. To pokazuje, jaka przepaść dzieli nas od innych krajów europejskich, które już dawno poradziły sobie z tym problemem poprzez m.in. wprowadzanie regulacji dotyczących emisyjności kotłów i dopuszczenie określonej jakości paliwa na rynek.

Z powodu zanieczyszczenia powietrza w Polsce przedwcześnie umiera 45 tys. osób

Źródło: biznes.newseria.pl

Benzo(a)piren - jak zmniejszyć jego stężenie w powietrzu?

1. Nie pal śmieci!

Z każdym kilogramem spalonych śmieci zostają wyemitowane toksyczne substancje, które mogą się przyczynić do wywoływania poważnych chorób – rak płuca, przewlekła choroba obturacyjna choroba płuc, choroby układu krążenia. Warto wiedzieć, że zanieczyszczenia z domowego komina rozprzestrzeniają się i opadają głównie w promieniu 10-krotności jego wysokości, czyli na dom i najbliższe otoczenie. Toksyczne substancje powstałe w wyniku spalania m.in. foliowych opakowań czy plastikowych butelek i innych tworzyw sztucznych poza specjalistycznymi spalarniami trafiają więc właśnie do płuc.

2. Otaczaj się roślinami

Rośliny są naturalnym filtrem powietrza - oczyszczają je z toksyn. Niektóre z nich potrafią z jednego hektara "wyłapać" od 60 do 100 kg pyłów. Ich oczyszczająca moc bierze się z ochronnego wosku, którym są pokryte. Do takich roślin należą m.in. klon polny i jawor, derenie, tawliny jarzębolistne, wierzby wiciowe i róże pomarszczone, które wychwytują zanieczyszczenia przez liście i kolce.

3. Wymień piec na bardziej nowoczesny

W ten sposób nie tylko zmniejszasz ilość benzo(a)pirenu w powietrzu, lecz także oszczędzasz na opale nawet do 30 proc. Najlepiej zaopatrzyć się w kotły retortowe, czyli kotły z podajnikiem paliwa, które zmniejszają emisję tej rakotwórczej substancji o 35 proc.

Bibliografia:

1. Kubiak M. S., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – ich występowanie w środowisku i w żywności, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, nr 94(1)

2. Materiały prasowe organizatorów akcji "Tworzymy atmosferę"

2,00 zł

Kup teraz

ABS, dieta na płaski brzuch - e-poradnik

Z poradnika dowiesz się:

• co jeść, by osiągnąć wymarzony rezultat
• które produkty są zakazane
• dlaczego wystarczy ćwiczyć co drugi dzień

Monika Majewska