Wodogłowie - przyczyny i objawy. Leczenie wodogłowia

Wodogłowie to niebezpieczny stan, który u płodu może doprowadzić do jego obumarcia, a u niemowląt - do zahamowania rozwoju. Wodogłowie może pojawić się także u dorosłych, powodując m.in. zaburzenia chodu i otępienie. Jakie są przyczyny i objawy wodogłowia? Na czym polega jego leczenie?

Spis treści

1. Wodogłowie - przyczyny
2. Wodogłowie - objawy
3. Wodogłowie - groźne powikłania
4. Wodogłowie - diagnoza
5. Wodogłowie - leczenie
6. Wodogłowie można leczyć u płodu

Wodogłowie oznacza nadmierne gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu. Prawidłowo płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany w splotach naczyniówkowych komór mózgu (w ilości około pół litra płynu na dobę). Krąży on pomiędzy nimi oraz w przestrzeni podpajęczynówkowej mózgu i rdzenia kręgowego, gdzie dostarcza komórkom nerwowym substancji odżywczych, a także chroni mózg przed czynnikami mechanicznymi i utrzymuje prawidłowe ciśnienie wewnątrz czaszki. Gdy spełni swoją rolę, jest wchłaniany do krwi. Wówczas dochodzi do wytworzenia się kolejnej porcji płynu. Jednak gdy równowaga między wytwarzaniem a wchłanianiem płynu zostanie zachwiana (dojdzie do nadmiernego wydzielania płynu mózgowo-rdzeniowego lub niedostatecznej jego resorpcji) albo na drodze krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego pojawi się jakaś przeszkoda, dochodzi do rozwoju wodogłowia.

Wodogłowie - przyczyny

Wodogłowie może być wadą wrodzoną. Wówczas może być jednym z objawów:

• zespołu Arnolda-Chiariego, czyli malformacji tyłomózgowia i czaszki;
• zespołu Dandy'ego-Walkera, kiedy w tylnej jamie czaszki uciska torbiel i nieumożliwiana odpływ płynu;
• wrodzonego zwężenia wodociągu mózgu (wodociągu Sylwiusza);
• przepukliny oponowo-rdzeniowej (większość przypadków);

Częstą nabytą przyczyną wodogłowia jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, głównie ropne. Wówczas ropa zatyka miejsca, w których płyn mózgowy odpływa. Barierą, która może pojawić się na drodze krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego, może być również guz ośrodkowego układu nerwowego, który rośnie w taki sposób, że uciska lub nacieka drogi odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Do upośledzenia krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego może przyczynić się także zakrzep (np. w wyniku krwotoku wewnątrzczaszkowego).

U dorosłych występuje również tzw. wodogłowie normotensyjne, czyli zespół Hakima. Jest to postać wodogłowia przebiegająca z prawidłowym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego (normalnie w przypadku wodogłowia ciśnienie to wzrasta).

Wodogłowie - objawy

• powiększenie obwodu głowy;
• uwypuklenie kości czołowej;
• uwypuklenie ciemiączka (u noworodków i niemowląt);
• poszerzenie żył skóry głowy;
• objaw Macewena (opukiwanie czaszki w miejscu połączenia kości ciemieniowej, skroniowej i potylicznej daje głośniejszy niż normalnie odgłos);
• objaw "zachodzącego słońca" (objaw Parinauda) - w trakcie patrzenia w górę gałki oczne skierowane są w dół;

W przypadku zespołu Hakima pojawia się triada objawów:

• zaburzenia chodu (ataksja)
• otępienie
• nietrzymanie moczu

Wodogłowie - diagnoza

Poza badaniem fizykalnym wykonuje się szereg innych badań, takich jak:

• USG przezczaszkowe;
• tomografia komputerowa mózgu;
• rezonans magnetyczny mózgu;
• cysternografia – badanie, którego celem jest ocena krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego;
• badanie dna oka;
• pomiar ciśnienia w komorach i kanale kręgowym;
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego;

Wodogłowie - leczenie

Zwykle konieczne jest leczenie operacyjne. Jeśli płyn produkowany jest w nadmiarze, zabieg polega na założeniu zastawki, która umożliwi odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Wszczepiona zastawka łączy komorę mózgu z jamą otrzewną (zastawka komorowo-otrzewnowa), w obrębie której płyn mózgowo-rdzeniowy zostaje wchłonięty do krwioobiegu. Jednak taki zabieg niesie za sobą ryzyko powstania powikłań, takich jak zakażenie lub niedrożność zastawki.

Jeżeli krążenie płynu jest utrudnione, np. przez guz mózgu, wykonuje się endoskopową wentrykulostomię, czyli dodatkowy kanał, którym płyn będzie mógł odpływać.

Inne metody leczenia polegają na założeniu drenażu zewnętrznego lub na podskórnym wszczepieniu tzw. zbiornika Rickhama połączonego z układem komorowym.

Monika Majewska