Tłusta dieta osłabia pamięć? Ekspert wyjaśnia, jak odwrócić ten proces

Sięgając po ulubione, tłuste dania, rzadko myślimy o konsekwencjach innych niż dodatkowe kilogramy. Okazuje się jednak, że wpływ tłustej diety na mózg może być odczuwalny już po kilkudziesięciu godzinach. Za tym gwałtownym pogorszeniem pamięci kryje się zaskakujący mechanizm, który na szczęście można odwrócić.

• Badanie opublikowane w „Neuron” ujawnia, jak dieta wysokotłuszczowa pogarsza pamięć w zaledwie 48 godzin.
• Nadmiar tłuszczu w diecie prowadzi do głodzenia kluczowych komórek nerwowych odpowiedzialnych za pamięć.
• Naukowcy odkryli, że tłuste jedzenie blokuje naturalny system „sprzątania” w neuronach, prowadząc do gromadzenia się toksyn.
• Negatywne zmiany w mózgu spowodowane złą dietą są na szczęście całkowicie odwracalne.
• Eksperci wskazują, że post przerywany może być skutecznym narzędziem do naprawy neuronów.

Czy tłuste jedzenie może uszkodzić mózg w 48 godzin?

To, co jemy, ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie, ale mało kto zdaje sobie sprawę, jak szybko może oddziaływać na mózg. Jak donosi serwis Medical News Today, powołując się na badanie opublikowane na łamach czasopisma naukowego „Neuron”, dieta bogata w tłuszcze może pogarszać pamięć już po dwóch dniach. W eksperymencie na myszach, które otrzymywały posiłki, gdzie niemal 60% kalorii pochodziło z tłuszczu, zaobserwowano wyraźne problemy z zapamiętywaniem. Okazało się, że szczególnie wrażliwy na takie zmiany jest hipokamp, czyli kluczowy obszar mózgu, który można porównać do centrum dowodzenia pamięcią.

Te obserwacje nie są odosobnione. Inne badanie, którego wyniki znajdziemy w „Nature Scientific Reports”, sugeruje, że u myszy problemy z różnymi rodzajami pamięci mogą pojawić się nawet po jednym dniu diety wysokotłuszczowej. Co jednak daje nadzieję, to fakt, że po powrocie do standardowego żywienia te negatywne zmiany okazały się odwracalne.

Z kolei naukowcy z Ohio State University zauważyli, że starsze szczury już po trzech dniach diety bogatej w tłuszcz miały kłopoty z pamięcią, podczas gdy młode osobniki były na to odporne. To ważna wskazówka, że z wiekiem możemy być bardziej podatni na skutki niekorzystnych nawyków żywieniowych.

Dlaczego tłuste jedzenie głodzi twój mózg i osłabia pamięć?

Naukowcy, których pracę opisano w „Neuron”, postanowili zajrzeć głębiej i zrozumieć, co dokładnie dzieje się w mózgu. Odkryli, że dieta wysokotłuszczowa sprawia, iż pewna grupa komórek nerwowych w hipokampie zaczyna działać zbyt intensywnie. Chodzi o tak zwane interneurony CCK, które działają trochę jak hamulce regulujące pracę innych neuronów.

Przyczyną tej nadaktywności jest to, że komórki tracą dostęp do swojego ulubionego paliwa, czyli glukozy. W wyniku tego stresu metabolicznego rośnie też aktywność enzymu PKM2, który odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu energią w mitochondriach (maleńkich elektrowniach wewnątrz naszych komórek).

Istnieją też inne mechanizmy, które mogą tłumaczyć, dlaczego nadmiar tłuszczu szkodzi pamięci. W publikacji na łamach „PLOS Genetics”, opartej na badaniach muszek owocowych, wykazano, że dieta wysokotłuszczowa zaburza pamięć średnioterminową (przechowującą informacje od kilku godzin do jednego dnia). Dzieje się tak, ponieważ zakłócony zostaje proces autofagii, czyli naturalnego mechanizmu „sprzątania” komórek z uszkodzonych lub zbędnych elementów. W uproszczeniu, komórkowa ekipa recyklingowa przestaje działać sprawnie, a lizosomy („worki na śmieci”) nie radzą sobie z rozkładem odpadów. Prowadzi to do gromadzenia się toksycznych substancji w neuronach.

Jak odwrócić negatywny wpływ tłuszczu na mózg?

Co bardzo istotne, wspomniane badanie pokazało, że negatywne zmiany w pamięci można cofnąć. Naukowcom udało się przywrócić prawidłowe funkcjonowanie mózgu u myszy na dwa sposoby: dostarczając glukozę bezpośrednio do mózgu lub blokując działanie nadaktywnego enzymu PKM2. Obie metody okazały się skuteczne nawet wtedy, gdy zwierzęta kontynuowały dietę wysokotłuszczową. Co więcej, stosowanie postu przerywanego po okresie diety bogatej w tłuszcze również może pomóc w normalizacji pracy neuronów i poprawie pamięci.

Chociaż większość dotychczasowych badań prowadzono na zwierzętach, pierwsze eksperymenty z udziałem ludzi zdają się potwierdzać te zależności. Badanie z Uniwersytetu w Sydney, opublikowane w „International Journal of Obesity”, wykazało, że u studentów stosujących przez krótki czas dietę bogatą w tłuszcze i cukry pogorszyła się zdolność orientacji w przestrzeni.

Jednocześnie pojawiają się wskazówki dotyczące strategii ochronnych. Praca z „Journal of Molecular Neuroscience” sugeruje, że dieta ketogeniczna (bardzo niskowęglowodanowa i wysokotłuszczowa) może chronić starsze szczury przed spadkiem funkcji poznawczych. Z kolei naukowcy z University of Minnesota w „American Journal of Clinical Nutrition” odkryli, że pewne kwasy tłuszczowe, obecne m.in. w orzechach i nabiale, mogą wspierać mózg podobnie jak znane kwasy omega-3. To wszystko pokazuje, jak wielką moc mają nasze codzienne wybory żywieniowe i jak ważne jest, by podchodzić do nich świadomie.